Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1839

[p. 50]

De Gelijkenissen van onzen Heer en Zaligmaker opgehelderd, en derzelver rijke inhoud ontwikkeld, door F.G. Lisco, Evangeliedienaar te Berlijn. Een Leesboek voor beschaafde Bijbellezers, en tevens een Handboek voor Predikanten, bij het behandelen der Gelijkenissen. Uit het Hoogduitsch vertaald door P.H. Vriezema, Evangeliedienaar te Herbaijum. Te 's Gravenhage, bij K. Fuhri. 1838. In gr. 8vo. VIII en 602 bl. f 3-90.

Wat zullen wij van dit lijvige boekdeel over een onderwerp, waarover reeds zoo veel geschreven is, gelijk men uit eene achteraan gevoegde lijst van werken zien kan, zeggen? Er is veel, en daaronder veel goeds, in zamengebragt en als opgehoopt; maar of het hierom nog eene aanwinst voor de daarin behandelde stof is, dit zou eene andere vraag zijn. - Na eene algemeene inleiding, behelzende aanmerkingen over de Gelijkenissen en derzelver behandelingswijze, wordt over den inhoud van elke Gelijkenis eerst het een of ander gezegd, dan eene dorre analytische schets met deelen en onderdeelen gegeven van de orde, waarin de denkbeelden elkander daarin opvolgen, en verder de tekst van vers tot vers, van phrase tot phrase, somtijds van woord tot woord gevolgd, meer of min omschreven of opgehelderd, en vooral met stichtelijke aanmerkingen doorvlochten, ja, wat meer is, met geheele plaatsen, uit luther, calvijn, bengel, dräseke, olshausen en anderen ontleend, die dikwijls gansche bladzijden beslaan, verrijkt, of liever overladen. - Dat er nu in zulk eene compilatie veel bruikbaars en nuttigs te vinden is, mag men verwachten, en willen wij ook niet tegenspreken; maar of zij voor de tweederlei bestemming, op den titel vermeld, doelmatig is, zouden wij betwijfelen. - Dit werk heet toch, vooreerst, een Leesboek voor beschaafde Bijbellezers, en, daar er onder dezen ook verschil-

[p. 51]

lende soorten zijn, zullen er ligt wel onder zijn, die hier voldoening vinden; maar zal toch deze omslagtige en niet zelden dorre manier van behandeling, en deze bonte zamenvoeging van velerlei, voor de zoodanigen over het algemeen wel de geschiktste zijn? Zou eene beknopte en duidelijke opheldering, een gepast overzigt van het geheel der gelijkenis in aanleg en oogmerk, met aanwijzing van het schoone, van het locale en temporele, en van hetgene er dan nog altijd bruikbaar in blijft, niet nader tot het doel geleid hebben, om beschaafde Bijbellezers met de wijsheid van dit gedeelte der onderwijzingen des grooten Leeraars, die Hij vooral naar de behoefte en denkwijze zijns tijds mededeelde, bekend en gemeenzaam te maken? - Dit werk heet, ten andere, tevens een Handboek voor Predikanten bij het behandelen der Gelijkenissen. Indien dit zeggen wil eene aanwijzing, hoe zij hunne Leerredenen over deze of die Gelijkenis moeten inrigten, welnu, dan zullen sommigen misschien den Schrijver grooten dank wijten, want de boven opgegevene wijze van behandeling heeft veel van zoogenoemde Bijbeloefeningen, waarvan dus met een weinigje uitbreiding mutatis mutandis een gemakkelijk gebruik gemaakt kan worden; maar dan vreezen wij, dat deze fons ligtelijk een pons (en men weet wel, voor wie) worden kan; terwijl anderen, quibus e meliore luto finxit praecordia Numen, hunne edeler wenschen welligt niet zoo goed bevredigd zullen vinden.

De Vertaler, ofschoon hooger dan Rec. met dit werk loopende, geeft nogtans te kennen, ‘dat hij, ten opzigte der verklaring der Gelijkenissen, geenszins in alles met den Schrijver overeenstemt; maar dat hij er geene aanmerkingen bij heeft willen mededeelen, daar hij slechts eene vertaling wilde geven, geene omwerking, welke, althans bij sommige Gelijkenissen, ligtelijk zoude kunnen ontstaan.’ In de hoofdzaak is Rec. het hierbij volkomen met hem eens; en, daar ook zijn bestek hem niet veroorlooft, hier in vele bijzonderheden te treden, zal hij de bedenkingen, die over den

[p. 52]

zin en de bedoeling van deze en gene Gelijkenis en derzelver eigenaardigheden, onder het doorloopen van dit werk, bij hem opkwamen, terughouden, en alleen wenschen, dat hetzelve, daar het toch nu vertaald is, zoo veel nut moge doen, als het kan, en door den genen, die meent dat het hem dienen kan, verstandig gebruikt worden.