Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1838

Gezigtkundige mededeeling.

Op den ijzeren weg, tusschen Leuven en Tirlemont, gaat men onder een' berg door een' gemetselden unnel, 960 mètres of Nederl. ellen lang, waar de volstrektste duisternis heerscht, die niet toelaat het minste voorwerp te onderscheiden, zoodra men eenige ellen denzelven is ingevlogen. Lang duurt deze duisternis niet, daar men dien tunnel van bijna 1000 ellen lang in den tijd van eene minuut doorstoomt; en echter duurt die minuut lang, uit hoofde van het akelige dier dikke duisternis. Somtijds echter heeft men van tijd tot tijd een kunstmatig licht voor eenige sekonden, als de remorqueur van zijne brandende kolen laat vallen, dat waarschijnlijk plaats heeft bij het inwerpen van nieuwe brandstof; alsdan zijn de wanden van den tunnel vurig verlicht, en kan men den muur, en de steenen met den kalk, die hen scheidt en verbindt, goed onderscheiden. Maar, tot mijne groote verwondering, zag ik, dat de muur, die natuurlijk zoo hard naar achteren moest vliegen, als wij vooruitstoomden, zoo hard voorwaarts scheen te gaan, en wij dus zoo snel schenen terug te rijden, als wij werkelijk voorwaarts gingen. Bij eene herhaalde verlichting, door het vallende vuur uit den remorqueur, zag ik hetzelfde verschijnsel. Ik maakte er een' medereiziger, die naast mij zat, opmerkzaam op, die het ook zag, doch het belang van dit gezigtsbedrog niet scheen te beseffen. Ik hield mijne oogen gevestigd op den muur; en toen wij aan het einde van den tunnel kwamen, waar het daglicht weder op den muur viel, had alles weêr zijne natuurlijke en ware beweging.

Ik dacht ernstig na over dit verschijnsel, maar weet het mij tot heden toe niet te verklaren, hoe het kunstmatige licht, door het uitvallen der gloeijende kolen veroorzaakt, zulk eene regelregt strijdige beweging op ons oog vertoont

[p. 588]

van die, welke wij werkelijk maken, en die zich bij het daglicht in denzelfden tunnel, aan het einde van denzelven gekomen, vertoont.

Altijd liet mij de verklaring onvoldaan, welke men geeft van het verschijnsel, dat wij de voorwerpen regt zien, terwijl zij zich omgekeerd op ons oog afbeelden: dat dit hieraan toe te schrijven zou zijn, dat onze ziel ziet, en alles beschouwt met betrekking tot den stand van ons ligchaam, dat regt staat en niet het onderstboven; en dat het daaraan toe te schrijven zou zijn, dat wij, voorovergebogen, en tusschen onze beenen door, de voorwerpen achter ons beschouwende, dezelve in denzelfden stand zien, als in eene natuurlijke houding, ofschoon de voorwerpen zich in de eerstgezegde houding juist tegenovergesteld op ons oog afbeelden moeten; gelijk de Heer buys in zijn Natuurkundig Schoolboek het tracht te verklaren. Mij dacht het goed, het verschijnsel, dat ik in den tunnel opmerkte, mede te deelen, ten einde anderen er opmerkzaam op te maken, en aanleiding te geven tot eene betere verklaring dan die, welke men geeft over ons zien van de voorwerpen in hunnen natuurlijken stand, terwijl hun beeld zich omgekeerd op ons oog teekent; of ter bevestiging mogelijk van het gevoelen, dat dit verschijnsel onverklaarbaar is, en wij, met al onze vordering en kennis van de stoffelijke wereld, nog aan veel zinsbedrog onderworpen zijn; waaromtrent men thans een sraai stukje lezen kan in de Dublin quarterly Review, overgenomen in de Revue Britannique te Brussel gedrukt, Avril 1838, onder den titel: Des effets du mirage et de la déception de nos sens, ook in het feuilleton van sommige dagbladen, als de Emancipation, overgenomen. Ook herinner ik mij, nog niet zeer lang geleden, ergens gelezen te hebben van een' jongen, die eene kaars op tafel onderstboven afteekende, en, daarover gecorrigeerd, ten antwoord gaf: dat hij dezelve teekende, zoo als hij die zag - hetwelk doet zien, dat het oog diens jongens anders gevormd was, ziende de voorwerpen zoo als zij zich op het oog afbeelden, terwijl wij die zien in derzelver waren stand.

Eer ik eindige, wil ik nog doen opmerken, met welk eene kracht de stoommachine moet werken, om het konvooi in eene minuut of iets meer dien tunnel van 960 ellen door te slepen, daar de middelterm der snelheid op den ijzeren weg is van 563 ellen in eene minuut; terwijl men niet vergeten

[p. 589]

moet den tegenstand, welken de aantrekkingskracht moet uitoefenen van dien tunnel op een konvooi van tien wagens, voortgesleept door den remorqueur, dien hij van alle zijden en van zoo nabij omringt, dat de diepte weinig hooger is, dan de lengte van den schoorsteen vordert. Om zich een denkbeeld van de werking der aantrekkingskracht te vormen, moet men slechts met eene jaagschuit door de binnenwateren gevaren, en met opmerkzaamheid gezien hebben, welk eene beweging het water maakt, als men onder eene brug doorgaat, of schepen, die aan den oever van het kanaal liggen, voorbij moet, als wanneer het beweegbaar water dadelijk een springtij van eb en vloed in miniatuur vertoont, maar hetwelk onzigtbaar niet minder plaats heeft, waar men, zonder water, naauwe doortogten heeft door te loopen, gelijk het geval in den tunnel is; weshalve het voor de snelheid op den ijzeren weg niet onverschillig is, dat men zich in de vrije lucht kan bewegen, en door geene nabij gelegene muren of wanden, die eene verhoogde aantrekkingskracht uitoefenen, gehinderd worde.

De eerste reis, bij het openen van den ijzeren weg op Tirlemont, was alles stikdonker in gezegden tunnel, ofschoon wij dien toen ook in eene minuut doorsnelden; doch later, tweemalen dien moetende doorgaan en wederkeeren voor de Bijbelverspreiding te Luik en omstreken, nam ik dit verschijnsel bij herhaling waar, en meende ook door deze mededeeling er oplettend op te moeten maken, om mijne opmerking te bevestigen, en vooral om eene voldoende verklaring van het verschijnsel te erlangen.

a. goedkoop, Predikant te Gent.

21 Junij 1838.