Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1838

[p. 310]

Mozart's wijze van componeren door hemzelven toegelicht.

Niet ligt zal men eene van mozart's Opera's hooren, zonder dat men tevens den wensch koestert, de hoofdstoffen te leeren kennen, uit welker strijd zulke meesterstukken ontstaan zijn.

In eenen, gedurende den herfst van 1790 geschreven' brief, aan den Baron V., laat, op deszelfs verzoek, mozart zelf zich hierover uit, en veroorlooft ons dus, eenen blik in zijn binnenste te slaan, en als 't ware in de diepte van zijn gemoed af te dalen.

‘En nu (zegt hij in dit niet zeer bekende schrijven) kom ik tot het allermoeijelijkste punt in uwen brief; een punt, dat ik liever geheel had willen voorbijgaan, omdat de pen mij tot zoo iets niet regt te wille is. Ik zal het evenwel beproeven, al vondt gij daarin ook slechts stof tot lagchen. Gij vraagt: hoe mijne wijze van doen is, bij het schrijven en uitwerken van groote en regt doorslaande dingen. Nu kan ik hierover, in waarheid, niet meer zeggen dan dit, want ik weet het zelf niet en kan het niet beter uitleggen.

Wanneer ik eens geheel vrij en regt opgeruimd ben, bij voorbeeld op reis in het rijtuig, of onder eene wandeling na een goed middagmaal, ook wel 's nachts, wanneer ik niet slapen kan, dan zijn mijne gedachten het best en stroomen mij toe; van waar en hoe, dat weet ik niet, en kan er ook niets toe doen. Die nu, welke mij bevallen, houd ik in het hoofd, en neurie ze ook wel half luid voor mij heen, ten minste zoo als anderen mij wel gezegd hebben. Houd ik nu iets vast, zoo valt mij weldra het een na het ander in, waarbij zulk een brok te gebruiken zou zijn, om er eene pastei uit te kneden, naar het contrapunt en den klank der onderscheidene instrumenten. - Dit verhit mij nu de ziel, te weten wanneer ik niet gestoord worde; zoo wordt het gedurig grooter, en ik breid het gedurig wijder en helderder uit, en het ding komt mij waarlijk, binnen korten tijd, in het hoofd tot stand, zelfs wanneer het lang is, zoodat ik het daarna met éénen blik, als een fraai schilderstuk of een welgevormd mensch, in mijnen geest overzie, en het in de verbeelding hoore, niet achter elkander, zoo als het nader-

[p. 311]

hand komen moet, maar alles op ééns en te gelijk. Dat is dan eene regte smulpartij!

Al dit vinden en maken gebeurt bij mij als in eenen schoonen, levendigen droom. Maar het hooren er van, zoo alles in ééns, is nog het beste. Wat nu op deze wijze tot stand gekomen is, vergeet ik niet ligt weder; en dat is misschien de beste gaaf, welke de goede God mij geschonken heeft. Wanneer ik naderhand aan het schrijven kom, neem ik uit den zak van mijn brein, hetgeen zich te voren, op de wijze zoo als ik gezegd heb, daarin verzameld heeft. Daarom komt het dan ook vervolgens vrij snel op het papier; want het is, gelijk ik zeide, eigenlijk reeds klaar, en wordt ook zelden veel anders, dan het te voren in mijn hoofd geweest is. Daarom hindert het mij ook niet, dat ik bij het schrijven gestoord worde, en er mag rondom mij voorvallen wat er wil, ik schrijf toch voort; kan er ook bij praten, van koetjes en kalfjes, van Grietje en Trijntje enz. Hoe nu verder, bij het werken, mijn arbeid over het algemeen den vorm of de manier aanneemt, dat hij Mozartisch is en niet in de manier van iemand anders, - dit zal zekerlijk op dezelfde wijs toegaan, als dat mijn neus juist zoo groot en gebogen is, dat hij Mozartisch is geworden en niet als die van iemand anders, want op eigenheid leg ik mij niet toe, en zou de mijne ook niet eens naauwkeuriger weten te beschrijven; maar het zal wel bloot iets natuurlijks wezen, dat zij, die werkelijk een uitzien hebben, er ook verschillend van elkander uitzien, zoo van binnen als van buiten. Ten minste weet ik, dat ik mij het eene zoo min als het andere gegeven heb.

En hiermede laat mij volstaan hebben, beste vriend, voor nu en altijd, en geloof, dat ik om geene andere reden afbreek, dan omdat ik niets verder weet. Gij, een geleerde, kunt u niet verbeelden, hoe zuur mij dit weinige reeds gevallen is! Een' ander' zou ik in het geheel niet geantwoord hebben.’