Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1838

[p. 197]

Talma's woning te Brunoy.

Brunoy is een aardig, vijf uren van Parijs gelegen dorp. De Heer paris de montmartel, een rentenier der vorige eeuw, die door gelukkige maar niet zeer naauwgezette speculatiën een vermogen van ongeveer 40 millioenen had verkregen, legde een aanzienlijk deel derzelven te koste aan het verwerven van grondbezit te dezer plaatse, opdat hij eenmaal, voor zich en zijne geädelde nakomelingschap, op zijn aldaar gesticht kasteel, tot een heerschappelijk regt over dat dorp mogt geraken. Eenige jaren later werd zijn zoon, door middel van 's vaders geld, tot Markies van Brunoy verheven. Bij het overlijden zijner ouders deed hij den geheelen weg van Parijs tot aan Brunoy met zwart bekleeden, en, geen perk stellende aan zijne dwaasheden en verspillingen, terwijl hij zijne dagen sleet in gemeene kroegen met zijne laagste bedienden, werd hij ten laatste, bij besluit van het Parijsche Parlement, onder curatéle gesteld, hebbende in den tijd van twee jaren zeven millioenen verspild.

Onder de regering van lodewijk XVI erlangden het park en de heerlijke waterwerken, welke met die van Versailles en St. Cloud wedijverden, een Koninklijk aanzien; en van dien tijd af werd het park van Brunoy het geliefkoosde verlustigingsoord van Parijzenaars zoo wel, als van vreemdelingen. De Omwenteling kwam, en het kasteel werd ten verkoop aangeslagen. De zoon eens loodgieters vond, in de papieren zijns vaders, rekeningen, bewijzende, dat aan Brunoy meer dan 400,000 franken aan lood waren te koste gelegd; daarom kocht hij dit groote landgoed voor 300,000 franken. Hij voelde zich echter in zijn nieuw verblijf geenszins op zijne plaats, maar veeleer verlegen.

Gedurende deze voorvallen wist een Tooneelspeler de gunst des Publieks in hooge mate te verwerven, en ging reeds heimelijk van het ontwerp zwanger, om eens tot het bezit van een goed te geraken, hetwelk een Millionair, een zotte Markies en een Koning voor hem verfraaid hadden. Zijn naam was talma. Het was hem, omstreeks het jaar 1806, in spijt der partijdige kritiek van den Abt geoffroy, gelukt, de in zichzelve eenvoudige, maar toen ter tijd buitengewone gedachte, om ook in de voordragt eens treurspels het natuurlijke gevoel te laten spreken, te doen zegepralen.

[p. 198]

Napoleon schatte talma hoog, en nam zelfs les bij hem, om zijne vorstelijke waardigheid ook door het uitwendige te schragen. Gelijk dezen zijnen Keizerlijken leerling, kwelde talma, te midden des voorspoeds, onophoudelijk eene pijnigende gedachte; de hoogmoed knaagde aan beider hart. De een droomde van het Kremlin, van het Oosten, van verovering der wereld; de ander van het bezit eeniger morgens land buiten Parijs. Nu wilde het geval, dat talma op zekeren dag zich te Brunoy bevond, toen juist een gedeelte des landgoeds, onder den naam van la petite machine bekend, werd geveild. Talma kocht het, en zijn Architect kreeg bevel, de waterleiding weg te ruimen, en in derzelver plaats een fraai lusthuis (villa) op te trekken. Met bouwzucht behebt, bouwde hij, brak af en bouwde weder. Zoo vernam hij, toen zijn gebouw voltooid en de groene krans reeds op den top geplaatst was, dat de tegenoverliggende plek, slechts door een' dwarsweg van de zijne gescheiden, te koop was. Terstond zocht hij den eigenaar op. ‘Uw grond gevalt mij beter dan de mijne; de ligging is fraaijer voor den bouw.’ - ‘Zeker; maar dat is nu te laat.’ - ‘Waarom dan?’ - ‘Omdat uw huis voltooid is.’ Onze kunstenaar vond deze reden niet geldig: hij liet het nieuwe gebouw terstond afbreken, en naar hetzelfde bestek aan de andere zijde van den weg weêr opbouwen.

Nu werd Brunoy talma's geliefde verblijf. Napoleon bezocht hem daar meermalen, en schonk hem belangrijke geldsommen, welke telkens tot verfraaijing van hetzelve werden besteed. Op rustdagen bragt talma aldaar zijne avonden door; maar niemand zal raden, hoe hij er zijnen tijd sleet! Naauwelijks had hij het blanketsel van het Théâtre Français afgewasschen en de Romeinsche tunica afgelegd, of hij blankette en verkleedde zich op nieuw; niet, om op een tooneel te verschijnen, maar in eene soort van landelijke hut, welke hij in het midden van zijnen tuin had doen opslaan. Hier legde hij, te midden zijner vrienden, zijne tragische waardigheid neder, en men zag Manlius verkleed als Jocrisse met zijne buis en zijn rood kapje! En, wat nog kluchtiger is, nadat de groote Man Jocrisse in zijne nieuwe dienst en De Wanhoop van Jocrisse had gespeeld, wendde hij zich tot het gezelschap, en vroeg met zekeren trots: ‘Ben ik niet beter, dan brunet?’ - Men be-

[p. 199]

grijpt intusschen, hoe talma was, wanneer hij aan Jocrisse's wanhoop zijne diep tragische stem leende! Allen, die bij deze mislukte proeven tegenwoordig waren, kunnen getuigen, hoeveel eigenliefde hij bij deze gelegenheden vertoonde, ook hierin vele menschen van talent gelijk, die het meest trotsch zijn op die hoedanigheden, welke hun ontbreken.

‘Komt in mijne boerderij!’ zeide talma tot zijne vertrouwde vrienden, wanneer hij hun zijne bijzondere genegenheid wilde betoonen. Eene schoone boerderij inderdaad, waar het oog des Landheers nooit op verwijlde, en waar de hongerige gasten noch boter noch eijeren noch groenten vonden! Dit zij alleen gezegd, om de nalatigheid des pachters, niet de gulheid des gastheers aan te klagen.

Te Brunoy was het, dat, na de eerste opvoering van l'Ecole des Vieillards, het volgende voorviel. 't Is bekend, welke toejuiching aan talma in de rol des ouden krijgsmans ten deel viel, zoo zwak jegens zijne vrouw, zoo groot als 't zijne eer betrof; maar weinigen weten, dat hij een gedeelte van dien schitterenden bijval aan gewetensknaging te danken had! De eerste Treurspelspeler van Europa werd verliefd op de grootste Blijspelspeelster, op Mademoiselle mars; maar (ofschoon hij zelf des onbewust was) op dezelfde wijze, als Mevrouw van stael verliefd was op napoleon. Wie mars met talma zag wedijveren in dit tooneelstuk, hem uit liefde, haar uit coquetterie, die vermoedde weinig, dat achter dit voortreffelijk spel der beide groote spelers een hartstogt verborgen was, die echter, hoezeer als tot vergoding gestegen, spoedig gebluscht werd. Mad. mars hield het middagmaal te Brunoy. Talma achtte dit tijdstip gunstig tot het doen zijner hartstogtelijke liefdesverklaring, en wierp zich aan hare voeten. Zij hoorde hem opmerkzaam aan, en sprak vervolgens, met dat lachje, 't welk haar zoo betooverend maakt, en op dien vertrouwelijken toon, die onder kunstenaars heerscht: ‘Mijn arme talma! wil ik u iets zeggen? Gij zijt niet op mij, maar alleen op de kunst verliefd.’ - ‘Op mijne eer, dat is zoo!’ hernam de minnaar zeer naïf, en, eensklaps genezen, wischte hij lagchend het stof van zijne knie.

Intusschen bleef deze villa, die aan de heuvels van Beaucerons stootte, uit een kunstoogpunt beschouwd, niet zonder invloed op talma's toekomst. Was het niet in deze schoo-

[p. 200]

ne lanen, waar hij de werking zijns magtigen spraakwerktuigs op de dorpskinderen beproefde, van welke hij zich gaarne omringd zag? Had hij eene nieuwe rol te bestuderen, moest hij eene zijner oude spelen, waarvan elke herhaling schier eene nieuwe schepping was, terstond sloot hij zich te Brunoy op. Daar, alleen, voor eene psyche (spiegel ten voeten uit) staande met zijne rol, liep hij alle wijzigingen derzelve door. In het eerst zich aan zijnen hartstogt overgevende, beoordeelde hij daarna zichzelven, matigde dien, en liet nu datgene achterwege, wat hem of liever zijner rol niet paste. En hoe merkwaardig! in zijn gansche groote repertoire was elke hartstogt, elke tragische houding zoo diep in zijn geheugen geprent, dat hij dezelve naar willekeur zich voor den geest bragt, en dat tevens al datgene, wat zijn fijne smaak veroordeeld had, telkens en door datzelfde gevoel uit zijn geheugen gewischt, en door het betere of hem passende vervangen werd.

Na talma's overlijden werd zijn lusthuis te Brunoy verkocht, en, opdat geenerlei contrast het noodlot van dit verblijf zou ontgaan, telde men onder de ijverigste mededingers naar hetzelve den Directeur des Funambules en de oude koorddanseresse Mad. saqui, Directrice des Acrobates! Maar een derde, een oningewijde in het kunstenkoor, bood meer dan 240,000 francs, en stelde alzoo de hoop van allen te leur, om eene bezitting in dramatische handen te zien overgaan, welke zoo vele schoone herinneringen terugroept.