Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1838

Bijzonderheden, rakende den beroemdsten beeldhouwer van onzen tijd, Thorwaldsen.

Thorwaldsen's woning te Rome is opgepropt vol met voorwerpen van hooge kunst- en geldwaarde, als: schilderijen van eerste meesters, zijne vrienden, voor welke hij van zijnen kant beeldhouwwerken vervaardigd heeft; stukken, die soms mindere waarde hebben, maar welke hij gekocht heeft, om jonge kunstenaars aan te moedigen en te ondersteunen; oudheden, vazen, ringen, kameën en eene ontelbare menigte soortgelijke kostbare dingen, die zijn huis tot een waar Museum maken. Bezoekt men hem op werkdagen, alsdan woelt en rommelt men vrij en onverlet in zijne kassen, terwijl de kunstenaar in zijne werkplaats onafgebroken zijnen arbeid voortzet. Men moet zich over zijn goed vertrouwen onder zulke omstandigheden verbazen, want bezwaarlijk kan de verzoeking ten kwade immer grooter zijn en ligter bevredigd worden.

Met dat alles schijnt thorwaldsen winkelman's lot te vreezen, die, omdat hij onvoorzigtig genoeg geweest was, aan een' bediende gouden en zilveren gedenkpenningen te vertoonen, door denzelven op de reis, te Triëst, vermoord werd. Een minder tragisch voorval, hetwelk onlangs te Rome den beroemden landschapsschilder wolfersberger bejegend is, regtvaardigt thorwaldsen's angst van op dergelijk eene wijze zijne kunstschatten te kunnen verliezen. Een knecht van dien schilder ontstal denzelven eene verzameling van gouden en zilveren medailles, en was

[p. 36]

daarbij beleefd genoeg, op de tafel van zijnen heer een' brief achter te laten, waarin hij hem wegens zijne ontrouw om vergiffenis verzoekt, beweert, dat hij zich in de noodwendigheid bevonden heeft, hem dezen schat te ontnemen, en daarbij zegt, dat het eenen zoo beroemden kunstenaar veel ligter vallen zal zijn verlies te herstellen, dan hem, eenen armen drommel, zulk eene gulden gelegenheid weder te vinden. Na deze eigenaardige knechtsredenering, heeft de beleefde dief, aan het slot van zijn schrijven, getrouw aan het gebruikelijke formulier, ‘de eer te zijn’ enz.

Toen degeen, uit wiens berigten deze bijzonderheden getrokken zijn, den beroemden beeldhouwer bezocht, was deze bezig, het heerlijke basrelief der Nemesis te vervaardigen. ‘Het was, (zegt hij) naar mij voorkwam, bijna voltooid, en niettemin deed thorwaldsen, midden onder het praten, zulke geweldige hamerslagen op het stuk, dat ik van angst de oogen sloot, vreezende getuige te zullen zijn, dat er een slag mislukte. De Godin is staande voorgesteld, op eenen wagen; gestalte en houding zijn edel en ontzagwekkend; eene achtbaarheid, die moeijelijk te beschrijven zou zijn, verkondigen hare wezenstrekken, en reeds de wijs, waarop zij hare paarden bestuurt, schijnt hare onwederstaanbare magt aan den dag te leggen. Twee rossen trekken den wagen. Het eene, dat de Gehoorzaamheid verbeeldt, treedt rustig voorwaarts; maar zijne ongedwongene beweging toont slechts onderwerping, geene slaafsche onderdanigheid. Aan de andere zijde vertoont een vurig ros de Weêrspannigheid. Thorwaldsen heeft de gelegenheid waargenomen, om een jong renpaard hier in al deszelfs schoonheid te vertoonen. Met den kop als in vlammen, de neusgaten wijd geopend, steigert het en duldt met moeite den teugel. Schoon slechts ten halve zigtbaar, wekt het de hoogste bewondering. Twee Geniën volgen den wagen, van welke de een, met den horen van overvloed in de hand, de Genius der Belooning is. (Dus Nemesis niet voorgesteld als Wraakgodin, maar juister als Godin der Vergelding.) De andere Genius voert een uitgetogen zwaard; het is die der Straf. De raderen des wagens zijn overdekt met zinnebeelden, waarvan de beschrijving te uitvoerig zou worden. Een dierenriem omvat, als een gewelf, de geheele zamenstelling. Dit basrelief, uit sneeuwwit Carrarisch marmer, is het eenige, hetwelk thorwaldsen geheel alleen vervaardigd

[p. 37]

heeft. Het behoort aan den Milanees milius, die, door een zonderling en ongelukkig lot daartoe bewogen, dit stuk aan den Deenschen kunstenaar heeft opgedragen. De Heer milius, een door nijverheid schatrijk geworden koopman van de Luthersche geloossbelijdenis, had zijnen zoon aan de dochter van een der voornaamste katholijke huizen te Milaan uitgehuwelijkt. De trouwplegtigheid zou te Triëst plaats hebben, als de eenige Italiaansche stad, waar het huwelijk tusschen leden dier twee verschillende kerkgenootschappen geoorloofd is. Maar het bruiloftsfeest was bestemd, in een rouwfeest te verkeeren. Op den dag zelven der inzegening, op het oogenblik, toen de priester, bij het door bruidegom en bruid plegtig uitgesproken ja, den trouwring aan de hand des eerstgemelden steken wilde, stierf hij plotseling. De vader, om afleiding aan zijne bittere zielesmart te geven, ondernam eene reis, en op dezelve droeg hij, gedurende zijne aanwezigheid te Rome, aan thorwaldsen het vervaardigen van eene Nemesis op, welker magtige hand zoo zwaar op hem gerust had. Thorwaldsen gevoelde zich door het treurgeval innig aangedaan, en beloofde den Heere milius, hem dit basrelief te zullen leveren, er bijvoegende, dat hij ditmaal het stuk persoonlijk geheel bewerken zou, zonder, gelijk bij zijne andere werken, te voren de hand zijner medehelpers daarover te laten gaan. Dien overeenkomstig ontwierp hij daartoe het modél, en voerde het ook alleen uit.’