Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1838

De Poolsche Jood, geschiedkundige Roman. Naar het Hoogduitsch van Wilhelmina Sostmann, geb. Blumenhagen. II Deelen. Te Amsterdam, bij L. van der Vinne. In gr. 8vo. 526 Bl. f 5-20.

Wij zijn waarlijk verlegen met dit werk, en in het onzekere, wat wij van hetzelve zullen zeggen. Wanneer vooraf bepaald is, wat een Roman is, welke vereischten zoodanig lettergewrocht bezitten moet, dan hangt het gunstig of ongunstig oordeel geheel af van de eenmaal aangenomene bepaling en de vooraf vastgestelde vereischten. In vele opzigten wijkt het hier geleverde verhaal af van de gewone Romans. Het hier voorkomende wonderbare behoort niet zoo zeer tot datgene, waarvan het geloof heden ten dage in de mode is. Men ontmoet hier Dierlijk Magnetismus noch Vampyrismus, maar Cabbalistiek, Alchymie, het Levenselixir van paracelsus, den Steen der Wijzen, toovermiddelen om schooten steekvrij te maken, natuurlijke en bovennatuurlijke gehei-

[p. 661]

men der oude Egyptische Wijzen, opgespoord in het binnenste der Piramiden. Van deze zijde beschouwd, gelijkt het verhaal veel naar eene der vertellingen van de duizend-eneen der Arabische nachten. Uit een ander oogpunt beschouwd, kan de inweving van hedendaagsche gebeurtenissen, bij voorbeeld van den togt der Franschen in 1812 en 1813 in Rusland, de opstand der Polen in 1830, de levendige voorstelling van belangrijke omstandigheden van beide deze gebeurtenissen, gerangschikt worden onder het beste, wat onder den naam van geschiedkundige tafereelen aangeboden wordt. In den Poolschen Jood nathanael borawski bestrijden eer- en geldzucht, liefde voor zijn Poolsch vaderland en voor zijn geslacht nu eens elkander, dan weder sporen zij vereenigd hem als onwederstaanbaar aan tot het trotseren van gevaarlijke avonturen en het ondernemen van vermetele ontwerpen. Het tooneel der geschiedenis wisselt gestadig af. Beurtelings is het in Konstantinopel, Egypte, Polen, Moskow, Petersburg en in de meest afgelegene gedeelten van het Russische Keizerrijk. Wij kunnen niet ontkennen, dat het geheel ons eene onderhoudende lectuur heeft opgeleverd. Zijdelings heeft menig gedeelte van dezen Roman eene goede zedelijke strekking, en niets trok onze aandacht, hetwelk voor de goede zeden schadelijk was. Er wordt aan de hier voorkomende Polen menig woord in den mond gelegd, hetwelk den meer bezadigden lezer ongepast voorkomt; dit kan niet anders zijn in eene schildering van het karakter dezer ongelukkige natie. Van ganscher harte vereenigen wij ons met de woorden der Schrijfster, aan het slot van haar werk: ‘Gelukkig het volk, dat van den rustigen en vreedzamen gang der wereldgeschiedenis slechts zulke veranderingen verlangt, welke met de behoeften des tijds niet strijdig zijn!’