Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1838

De wijze, op welke de Bedienaar des Evangeliums spreken moet, zal hij wijsheid, onder de volmaakten spreken; en wel die wijsheid welke uit God is. Voorgesteld in eene intre-leerrede; door S. Hogerzeil mz. Welëer Bedienaar des Evangeliums bij de Hervormde Gemeenten, te Augsbuur en Kollumerzwaag, thans te Fijnaart en Heiningen. Leeuwarden, G.H. Swartte van Loon. 1838. In gr. 8vo. 35 Bl. f :-30.

Den bovenstaanden titel schrijven wij af, niet alleen woordelijk, maar naar de letter, met deszelfs hoofd- en kleine letters en leesteekenen. Deze Leerrede is reeds de derde lettervrucht, welke het vruchtbaar en nog veel

[p. 583]

meer belovend breind van den Schrijver, die tijdens het uitspreken derzelve op den 5 November des vorigen jaars nog slechts bijna vier jaren als Kanselredenaar werkzaam was, het licht doet zien. Reeds spoedig na zijne optreding in de Hervormde Kerk maakte Z. Ed. zich bij het lezend publiek, in zoo ver het kennis nam van zijn geschrijf, bekend - anderen zouden zeggen berucht - door eene Rondborstige verklaring, waarom ik mij niet afscheide van de gevestigde Hervormde Kerk. Vraagt welligt iemand: ‘Waartoe dient zulk eene verklaring van iemand, qui malleum et cuneum abjecit, die vrijwillig eenen anderen levensstand heeft verlaten, om in de gevestigde Hervormde Kerk als Leeraar aangesteld te worden? Waarom tracht hij zich, zoo kort nadat hij zich even vrijwillig onderworpen heeft aan het bestuur van deze Kerk, te regtvaardigen, dat hij zich van dezelve niet heeft afgescheiden? Qui s'excuse s'accuse. Had de man geene behoefte bij zulk eene apologie, dan begaat hij met zoodanig eene rondborstige verklaring eene lompheid; en men kan immers rond zijn, zonder lomp te wezen. Maar wij verwonderen ons over zulk een gedrag in het minst niet. Hogerzeil is, naar het ons voorkomt, een ultra, en de ultra's van alle partijen doen altijd hunne beloften slechts met eene reservatio mentalis. Zoo lang dus het Hervormd Kerkbestuur zachtmoedig genoeg is, om aan den man toe te laten, dat hij, als Evangeliedienaar, zijne begrippen, en wel op zijne wijze, verkondigt, zal en behoeft hij zich niet af te scheiden. Wat de thans aangekondigde Intreêrede betreft, zij beantwoordt aan hetgeen zich, na het bovenstaande, van den Schrijver laat verwachten. De bewoordingen van den tekst, 1 Cor. II:6, 7, Volmaakten in tegenoverstelling van Deze wereld, Verborgenheid, Te voren verordineerd, worden dan ook hier blijkbaar con amore gebruikt, om in de zoogenaamde tale Kanaäns tot zijne nieuwe Gemeente te spreken, en zichzelf te leeren kennen als een' voorstander van zoogenaamd orthodoxe leerstellingen. Bij de verklaring der

[p. 584]

uitdrukking te voren geordineerd wordt vooral de zoo geliefkoosde predestinatie op den voorgrond geplaatst; zelfs is de man hier nog strenger Dordsch, dan de Kantteekenaars der Statenoverzetting des Bijbels.

Na dit alles zullen wij ons maar niet bezig houden met de beoordeeling van het plan der Leerrede. Wie toch zal, bij den geest, die in dezelve heerscht, zich ergeren aan redekunstige gebreken? Bij het lezen van dit stuk herinnerden wij ons eene beschrijving der gesteldheid van sommige Hervormde Gemeenten der Provincie, in welke de Schrijver van deze Leerrede werkzaam is, welke vóór dertien jaren gegeven werd in een niet ongeacht godsdienstig Tijdschrift, en laten dezelve hier, om de bijzonderheid, gedeeltelijk volgen:

‘Daar werden de menschen als dooden uit de oefeningen gedragen; zij kregen toevallen als vallende ziekte, of nog erger; zij meenden den Duivel te zien, en schreeuwden overluid: “Jezus! Gij moet mij helpen!” Men hoorde hun gegil en geschreeuw huizen ver. Ofschoon de meesten van deze beroerden de openbare Godsdienst verzuimden, en allen de oefeningen verre de voorkeur gaven, hielden zich echter sommigen nog aan de kerk, en daar hoorde men hen dan openlijk uitroepen: “Ja, Domine! dat is op mij toepasselijk;” of: “Nu preekt gij voor mij.” Men moest dienstboden hunne dienst doen verlaten, omdat zij, als krankzinnigen, onbruikbaar waren tot den arbeid; sommige boeren verzuimden den zaaitijd; schippers lieten zich door anderen vervangen. Nu zaten de vromen, dag en uur, bij zulke ongelukkige menschen, en spraken: “Goed zoo! hoe benaauwder hoe beter! Het is nog het regte niet; het moet nog erger komen. Dit zijn nog de regte barensweeën niet,” enz.

Is datgeen, wat hetzelfde Tijdschrift toen reeds, als door eenen voorzeggenden geest, aankondigde, door het sedert gebeurde bevestigd, “dat” namelijk “uit zoo iets al spoedig een min of meer bedekt, en eindelijk een openlijk Separatismus komen moet;” zoo lang er Leera-

[p. 585]

ren gevonden worden, die prediken in den geest van deze Intreêrede, behoeft niemand zich af te scheiden. Maar zijn er dus menschen, die gediend zijn met heroïke middelen, die gaarne hooren prediken, dat er de Duivel van op zijne tanden knarst, die uitdrukkingen goedkeuren als deze: “Geliefde Tochoorders! ik durf u met vrijmoedigheid de eeuwige verdoemenis aankondigen,” zoo zal toch de Schrijver dezer Leerrede wél handelen, met den hamer des woords niet al te ruw te hanteren, en de zwakke zenuwen te ontzien, wanneer hij zijn voornemen volbrengt, om “zoo wel het donderen der Wet, als het liefelijk geluid des Evangeliums te doen hooren.”