Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1838

Herinneringen mijner Reizen naar onderscheidene Werelddeelen; door G. van Lennep Coster, Kapitein-Luitenant ter Zee. Met Platen. IIde of laatste Deel. Te Amsterdam, bij J.F. Schleijer. In gr. 8vo. 320 Bl. f 4-20.

Op zijn minst staat dit Deel met het vorige in belangrijkheid gelijk. Het zijn Aanteekeningen, gehouden op eene Reize naar de Middellandsche Zee en Konstantinopel, gedaan in den jare 1825, waarin, behalve eenige uitstapjes in den omtrek van Konstantinopel, deze hoofdstad des Turkschen rijks, met de zeden en gewoonten van hare inwoners, beschreven wordt op eene zeer onderhoudende en aangename wijze. Rec. althans las het boek met uitstekend genoegen. Ongetwijfeld brengt de minder algemeene bekendheid van het onderwerp hiertoe het hare bij; en dit zal wel bij vele lezers eene aanbeveling wezen. Met het transportschip de Zeemeeuw, in 1825, den Baron van zuylen van nyevelt als Ambassadeur naar Konstantinopel overgevoerd hebbende, was de Schrijver hierdoor in de gelegenheid, meer te zien, dan anders met eenen gewonen reiziger het geval is; b.v. de eerste audientie van den Gezant bij den Groot-Vizier. Die bij den Sultan zelven had eerst na het vertrek van het transportschip plaats. De Schrijver heeft zich den tijd van zijn verblijf in Turkije regt goed ten nutte gemaakt. Wat in de hoofdstad, te Pera en in den omtrek bezienswaardig was, heeft hij naauwkeurig

[p. 329]

opgenomen; en, schoon het inwendige der Moskéën voor geenen ongeloovige toegankelijk is, verzuimt de Heer coster niet, van derzelver uitwendig voorkomen, stichting, geschiedenis het wetenswaardigste mede te deelen. Om de door de Turken zoo hoog geroemde baden te leeren kennen, onderwierp hij zichzelv' aan de uiterst omslagtige badkuur. In hetgeen hij van de Turken zegt, hebben wij de bevestiging gevonden van het oordeel der meeste reizigers, dat zij een uiterst vadzig en bijgeloovig, maar eerlijk en over het geheel niet onzedelijk volk zijn. Wat ons bijzonder trof, waren de diepe vernederingen, met welke de Porte de Gezanten van vreemde Mogendheden behandelt. Deze onderwerpen zich, naar het schijnt, gewillig aan de kruipende formaliteiten, die hun het Oostersch despotismus voorschrijft. Maar deze Reis is reeds van 1825, en men weet, hoe, na het vernietigen der Janitsaren, de Sultan meer en meer de Europesche gebruiken begint te naderen. - Een kort staaltje van de handelwijze der Turksche regering schrijven wij af: ‘Als een der middelen, van welke de tegenwoordige Sultan zich bediend had, om het (tot de bouwing eener nieuwe Moskee) benoodigde geld bijeen te brengen, had hij een' der rijkste Joden, wiens verbazende rijkdommen reeds lang voor hem een aanstoot waren geweest, op eenige nietsbeduidende beschuldigingen laten gevangen zetten. Zijne geloofsgenooten, bij welke hij zeer bemind was, lieten aan den Sultan eene aanbieding doen, om met elkander eene prachtige Moskee ter zijner eere te laten bouwen, indien hun gevangen geloofsgenoot zijne vrijheid kon terug bekomen. Het antwoord was, dat zij de gelden, daartoe benoodigd, maar eerst moesten storten, en dat men alsdan zoude zien, wat men deed. Zulks nu op goed geloof geschied zijnde, bragt men den gevangene ter dood, en verklaarde zijn vermogen verbeurd, hetwelk men bij de bijeengebragte gelden voegde, om de Moskee des te prachtiger te doen bouwen. - Dit staaltje (vervolgt de Schrijver) zal voldoende zijn, om te doen zien, op hoedanige wijze het

[p. 330]

despotismus hier de hoofdrol in de Turksche staatkunde speelt. Behoeft men zich wel te verwonderen, dat de Grieken, en bovenal de door de Turken zoo uiterst verachte Joden, zoo zorgvuldig hunne rijkdommen voor het afgunstig oog der regering onder den uiterlijken schijn van armoede trachten te verbergen, en dat de bezitters van groote schatten buitenshuis, in vuile lompen gekleed, rondzwerven, en slechts nu en dan op hunne meer afgelegene buitenverblijven, in het diepste geheim, en met sidderen en beven, bij enkele gelegenheden hunne rijkdommen door eene overdadige verkwisting trachten te genieten?’

Hier geene plaats meer hebbende, deelen wij, tot een' tegenhanger, uit dit werk, in het Mengelwerk eene, voor dichtmatige behandeling niet ongeschikte, Anecdote mede der regtvaardigheid van eenen Turkschen Regter.

Drie steendrukplaten, voorstellende: het Europesche Kasteel der Dardanellen; een Mozaïke Vloer, opgedolven op het Eiland Milo, en eene Grieksche Vrouw uit Pera, (de beide laatste gekleurd) versieren dit Deel.