Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1838

Lessen over de Redekunst en Fraaije Letteren, enz. Naar het Engelsch van H. Blair. IIde en IIIde of laatste Deel. Te Groningen, bij J. Oomkens. In gr. 8vo. f 10-20.

In het Voorberigt voor het tweede Deel van dit belangrijk werk daagt de Hoogleeraar lulofs den Beoordeelaar, in de Letteroefeningen, van zijne Reis naar Baden-Baden uit, om zijnen naam te noemen, en wel, omdat die Recensent sommige uitdrukkingen, in dat reisverhaal voorkomende, profaan genoemd had; terwijl Prof. lulofs meent, dat men althans eenen Hoogleeraar zoo iets niet te last mag leggen, of de beschuldiger moet zijnen naam noemen; welk argument, van het Hoogleeraarsambt ontleend, wij niet geldig keuren. De berigtgever nopens dit werk over de Redekunst enz. weet volstrekt niet, wie in dit Tijdschrift het Reisje naar Baden-Baden beoordeeld heeft; doch waartoe die Recensent zijnen naam zou behooren te noemen, verklaart hij niet te begrijpen. Wij zouden den Heer lulofs gelijk geven, indien eenig Recensent deze of gene onbewezene of onbewijsbare daden of gesprekken den Hoogleeraar had aangetijgd, en indien laatstgemelde, ontkennende aldus gesproken of gehandeld te hebben, alsnu den lasteraar uitdaagde, zijnen naam bekend te maken. Maar niets van dat alles bestaat

[p. 301]

De door Prof. lulofs bedoelde Recensent noemt zekere spreekwijzen, die door den Hoogleeraar waarlijk gebezigd, geschreven en door den druk openbaar gemaakt zijn, profaan. Er bestaat bij den beschuldigde geene ontkentenis van het feit, maar alleen verzet hij zich tegen de qualificatie. De vraag is niet: Is Prof. lulofs ten onregte betigt, deze of die woorden te hebben geschreven? Maar alleen: Verdienen deze of die woorden, door Prof. lulofs ter neder gesteld, profaan te worden genoemd? Nu kan de beschuldigde beweren, dat zijne uitdrukkingen geenszins onbetamelijk waren, en hij althans er geene kwade bedoelingen mede had. Het laatste punt kan de bedoelde Recensent, en zal denkelijk ieder lezer gaarne willen toestemmen. Immers elk wanbedrijf is zamengesteld uit het stoffelijke der daad, en uit het oogmerk waarmede; en de strafbaarheid in volle uitgestrektheid, ook de zedelijke strafbaarheid, voor zoo veel die over meer dan onvoorzigtigheid gaat, is daarvan afhankelijk. Doch al houdt men het nu nog zoo gaarne daarvoor, dat de Schrijver slechts onschuldig schertsen wilde; bij de beoordeeling der vraag, of hij zoo onvoorzigtig is geweest, woorden te bezigen, die in hunnen zamenhang een' profanen zin opleveren, daar wordt, zoodra de daadzaak zelve erkend, en alleen de bestrafbaarheid daarvan wordt tegengesproken, de naam van hem, die zulke uitdrukkingen profaan noemt, volstrekt onverschillig. Ieder kan er van denken, gelijk hij meent overeenkomstig met de waarheid te zijn. - Het is in zóó ver even als met de beoordeeling van het regtzinnige van iemands geopenbaarde gevoelens. Zoo zullen slechts sommigen afkeuren de noot (bl. 263) op de aanteekening op bl. 232 van het tweede deel dezes werks; de meesten, ook Recensent, zullen er mede instemmen. Maar velen zullen zich met hetgeen voorkomt in die aanteekening zelve op bl. 232, te vinden bl. 260 tot 263 ingesloten, niet kunnen vereenigen; Recensent, daarentegen, is op dat punt het gevoelen van Prof. lulofs volkomen toegedaan. Niet alleen, dat de Recensent van dit werk eene eindelooze foltering der verdoemden, volgens zijne Rede, als het Opperwezen onwaardig beschouwt, en het daarvoor houdt, dat de zedelijke Rede ons gebiedt te gelooven, dat de straffen in de eeuwigheid niet slechts tot handhaving der orde, maar ook tot uitroeijing van het booze beginsel, en misschien tot verbetering en eindelijke zaiiging der verdwaalden zullen worden aangewend; - niet alleen, dat

[p. 302]

hij den Hoogleeraar toegeeft, dat, voor zoo ver sommige Bijbelplaatsen het tegendeel schijnen te leeren, daaruit slechts blijkt, dat wij die teksten nog niet goed begrijpen, omdat de openbaring van God aan onze Rede geenszins met die in den Bijbel strijden kan, veel min de Bijbel zichzelven kan tegenspreken, door zoo iets te leeren, en echter God als de hoogste magt, wijsheid en liefde aan ons af te schilderen; - niet alleen dat alles; maar Recensent van dit werk houdt al wat eeuwig genoemd wordt, met betrekking tot geschapene wezens, slechts in dien zin voor eeuwig, dat geen schepsel daarin verandering maken kan of mag, maar alleen God, als het Hem goeddunkt, d.i. als zijne volmaaktheid het vordert. Zoo waren alle Engelen der eeuwige zaligheid deelachtig; maar zij, die hun beginsel niet bewaard hebben, zijn van die zaligheid door God voor eeuwig beroofd, d.i. zonder dat zij zichzelven, of eenig schepsel hun verlossing kan aanbrengen, behoudens de magt van God, om hen te herstellen, zoo Hij ooit daartoe reden vindt. Zoo bezaten adam en eva het eeuwige leven; maar God ontnam het hun, toen zij gezondigd hadden. Zoo waren de wetten van mozes eeuwige inzettingen; d.i. het was den Israëliten verboden, er ooit van af te wijken, tenzij God (gelijk Hij door christus gedaan heeft) die plegtgeboden ophieve. Zoo is er voor de regtvaardigen een eeuwig leven te wachten, waarvan zij door geene eindige magt kunnen beroofd worden; voor de zondaren, voor zoo veel zij zich op aarde niet bekeerd hebben, eene eeuwige straf, een lijden dus, waarvan geen schepsel hen verlossen kan. Doch de Bijbel leert, dat God hen, die eenmaal verlost zijn, in zijne kracht zal bewaren, zoodat het eeuwige leven, om die reden, hun, die toch nooit meer zondigen zullen, nimmer door God zal ontnomen worden; terwijl echter nergens verkondigd wordt, dat God het aan de veroordeelden onmogelijk zal maken, door lijden te worden gelouterd, en men veeleer het tegendeel als schriftmatig beschouwen mag. Recensent kan dwalen, zoo wel als Prof. lulofs en ieder ander; maar elk geloove, wat hem waarheid schijnt!

Zoo wel het tweede als derde Deel dezes werks is weder uitmuntend vertaald, vooral voortreffelijk verrijkt door den schat van smaak en kunde, dien Prof. lulofs bezit, en waar hij zoo ruimschoots den weetgierigen Letterminnaar van mededeelt. Hoe welgeslaagd zijn doorgaans de vertolkingen

[p. 303]

in dichtmaat! Hoe fijn en oordeelkundig zijn de opmerkingen! - Over de drukseilen verontschuldigt zich de Hoogleeraar; wij zullen dus daarover niet spreken. Eveneens zwijgen wij over het omslagtige van sommige uitweidingen, omdat er maar zeer weinig voorkomt, hetwelk wij zouden willen missen. Mogen wij ééne aanmerking maken, dan hadden wij nog liever een geheel oorspronkelijk werk van den bekwamen lulofs ontvangen. Dan zou er meer eenheid en orde zijn. Doch wij leggen den vinger op den mond!... Hoe weinigen onzer Hoogleeraren schrijven zoo veel en zoo veel goeds voor het Publiek! Velen begraven hun talent in de aarde, voor zoo veel men het openlijk optreden als Schrijvers anders billijk van hen verwachten mogt. De Heer lulofs verdient dus ook in dat opzigt als voorbeeld te worden aangehaald.