Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1838

Hoofdtrekken der Algemeene Geschiedenis, in derzelver oorzaken, gevolgen en onderlinge betrekkingen, tot nut en onderhoud geschetst, door A.H. Petiscus, Hoogleeraar,

[p. 256]

Naar het Hoogduitsch, door H. Maronier. Te Gorinchem, bij J. Noorduyn. 1837. In gr. 8vo. 501 Bl. f 4-40.

Niet het schrijven eener aaneengeschakelde Wereldgeschiedenis, maar alleen het leveren van tafereelen der hoofdgebeurtenissen, der belangrijkste voorvallen, zoo uit oudere als latere dagen, heeft zich de geleerde Schrijver van dit werk ten doel gesteld, ten einde daardoor den lust en ijver voor een zamenhangend lezen en beoefenen der Geschiedenis op te wekken.

Het boek behelst drie Hoofdafdeelingen, waarvan de eerste aan de grijze Oudheid, de tweede aan den Voortijd gewijd is; onder welken Voortijd, indien wij de Inhoudsopgave niet verkeerd begrijpen, de Schrijver alles schijnt te bevatten, wat lang vóór onzen leeftijd gebeurd is, zelfs nog den dertigjarigen Oorlog, tot op den Munsterschen Vrede; terwijl de derde Afdeeling aan de gebeurtenissen in later Tijdvak gewijd is. De onderdeelen der tweede Afdeeling zijn: het vroegste tijdperk van den dusgenoemden Voortijd, de Middeleeuwen, de Hervorming en de eerste daarop gevolgde gebeurtenissen. Dit plan is wel eenigzins vreemd; maar het stond den Hoogleeraar vrij, het naar zijn goeddunken in te rigten.

Wat de uitvoering betreft, wij vinden hier verscheidene belangrijke en goed bewerkte Tafereelen, waartoe vooral die uit de oude Romeinsche en Grieksche Geschiedenis behooren. Andere, welke insgelijks uitnemend tot het doel geschikt zouden zijn geweest, b.v. die van het verblijf der Mooren in Spanje, worden in het werk gemist. Waartoe ook zulke geweldig groote sprongen, als van den Munsterschen Vrede op de eerste Fransche Omwenteling, genomen zijn, kunnen wij niet bevroeden; er is toch in dien tusschentijd nog al een en ander gebeurd, dat van gewigtigen invloed op de Wereldgeschiedenis geweest is.

De doorgaande geest des boeks is die, welken men sedert eenigen tijd gewoon is liberaal te noemen; getuige o.a. des Schrijvers hevige uitval tegen hen, die, te regt, de genoemde Fransche Omwenteling aan wilden tuimelgeest, diepgezonken laagte der volksmassa, of overspannen beschaving, die tot hersenschimmige droomen en onbereikbare uitersten voert, toeschrijven.

De stijl is nog al nieuwerwetsch Duitsch, dat is door-

[p. 257]

gaans tamelijk zwellende. Wanneer echter, dien ten gevolge, de Schrijver wat mild is met van het onwederstaanbare Noodlot en de wrekende Nemesis te gewagen, verdenke men daarom zijne godsdienstige gevoelens niet, daar hij op vele plaatsen diepen eerbied, ook voor de Openbaring, aan den dag legt, en zelfs ergens (wat bij de vermelde uitdrukkingen eenigzins vreemd afsteekt) van den invloed der Simsonssterkte van het Offerlam op naar genade dorstende zielen spreekt (bl. 399). Jammer, echter, dat hij, in weerwil van den lof, aan sommige Bijbelsche personen toegezwaaid, te zeer in de tegenwoordige vooroordeelen van velen zijner Landgenooten te hunnen opzigte deelt, en ons (bl. 40) vertelt, dat de inborst van mozes ruw en opvliegend bleef, ofschoon hij zeer goed weten zal, hoe van dien verstandigen Volksleidsman getuigd wordt, dat hij zachtmoediger was dan al het Volk, en (bl. 46) samuël een trotsch, heerschzuchtig Priester noemt. Wij hadden gaarne gezien, dat de Heer maronier, die van betere gevoelens is, den Professor ook hier had teregtgewezen, gelijk hij het, in onderscheidene andere opzigten, zoo als waar het de eer van Haarlem tegen Maintz, en die der vreedzame volgelingen van menno simons geldt, in noten onder den tekst gedaan heeft; terwijl hij zich overigens van de opgenomen taak heeft gekweten, gelijk zich zulks van zijne bekwaamheid verwachten liet. Op enkele Germanismen, inwerking b.v. voor invloed op het lot der menschen, (bl. 80) willen wij niet vitten. Levenmakende voor levendmakende geest (bl. 327) is eene kluchtige, over het hoofd geziene drukfeil.

Met oordeel des onderscheids gebruikt, kan dit werk wel aangeprezen worden, welks breede regels zeer digt in elkander, maar met eene duidelijke letter, gedrukt zijn. De plaat over den titel, het offer van alexander aan de Krijgsgodin, en het titelvignet, de zamenkomst tusschen hannibal en scipio voorstellende, zijn bijzonder fraai.