Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1838

Guy de Vlaming. Een Verhaal door Nicolaas Beets. Te Haarlem, bij de Erven F. Bohn. 1837. In gr. 8vo. III Bl. f 2-75.

De stof tot dit Gedicht heeft de jonge Dichter beets gevonden in een verhaal, zoo als hij in de achtergevoegde Aanteekeningen en Bijlagen vermeldt, te vinden bij plemper, Beschrijving van Alphen, en hierop nederkomende, dat zeker Vlaamsch Edelman, in het begin der 15de Eeuw, op het Huis Poelgeest woonachtig, krankzinnig geworden is, en zijne jeugdige Echtgenoote, met welke hij in goede har-

[p. 129]

monie leefde, en daarop zichzelven, van het leven beroofd heeft; en dit wel, volgens des Dichters inkleeding, omdat hij door eene oude tooverheks ontdekt had, dat zij zijne zuster is; waarop hij waant daarom bezeten te zijn, en aan zijne en hare zaligheid wanhoopt. - Het onderwerp is én in zichzelf, én vooral naar deze verdichting, dichterlijk en tragisch genoeg; en in zoo verre mag men het als een blijk der vinding van een jeugdig Genie aanmerken en prijzen: maar men vraagt zichzelven toch, na het ten einde gelezen te hebben: Cui bono? Welk doel is er in beoogd? Wat nuttigheid of aangenaamheid heeft het in zich, niet alleen zulk eene akeligheid bij voorkeur tot dichtstof te nemen, maar het ook met verdichte akeligheid en afgrijselijkheid op te sieren, zoo dit opsieren heeten mag? Moeten wij dan de dolzinnigheid van eenen victor hugo, scribe en dergelijken volstrekt naäpen, en alzoo het waarlijk verheven tragische misbruiken en onteeren? Men zou met de voorstelling van de raaskallende taal van zulk eenen dweeper, als guy zich hier voordoet, misschien nog eenigzins vrede kunnen hebben, indien zij door het invoeren van iemand of iets anders, dat betere denkbeelden en gevoelens opleverde, opgewogen werd; maar integendeel vindt men in het laatste gedeelte van dit gedicht de gemelde tooverkol mara, die den dooden guy en zijne machteld met een gruwzaam vergenoegen de oogen sluit, en er voor uitkomt, dat zij noch aan God noch aan onsterfelijkheid gelooft! Waartoe dienen toch zulke afzigtigheden? Waarom besteedt toch het jonge mensch zijne kostelijke dichtgave, waarvan ook hier weder proeven voorkomen, aan zulke terugstootende onderwerpen, en maakt ze door zijne behandeling nog terugstootender? Is dit de weg, om de heerschappij van waarheid en deugd uit te breiden? Is dit geraden in eenen tijd, over wiens ‘koudheid en ongeloof’ de jonge beets, bl. 26, even als de oude bilderdijk, verkiest te zuchten, maar waarin sommiger neiging tot het bedorvenste Mysticismus, en de mogelijkheid van het dolste Fanatismus, althans niet minder te vreezen is? Moet men daartoe reeds in zijne jeugd inwilligen ‘Een trek om 's warelds ijslijkheden In al haar treurigheid te ontleden, Een neiging die behoefte werd, En 't zalig maakt zich toe te geven In wat geheel de ziel doet beven’ (bl. 9)? Het moge dan ook thans bij dezen, gelijk bij sommige andere jonge Dichters, mode worden, om zulk eenen treur- en

[p. 130]

klaagtoon aan te heffen, wij zullen niet nalaten, denzelven, waar het pas geeft, als gemaakt en onnatuurlijk te gispen, of wel, waar het noodig is, daartegen, als schadelijk en gevaarlijk, hoogernstig te waarschuwen, zoo wel als om zich zekere hardheid en stroefheid van stijl, en eenen toon van gezag in de Taalkunde, alles in nabootsing van bilderdijk, aan te wennen.

In den dichterlijken verhaaltrant van dit stuk is de Maker over 't geheel wel niet ongelukkig geslaagd: doch hier en daar heeft het wel eens te veel van berijmd proza; ook wel eens iets hards en stroefs in de constructie, of blijk van overhaasting, die juist niet altijd eene grata negligentia te weeg brengt: er zijn evenwel ook gelukkiger plaatsen, die van den goeden aanleg eens waren Dichters getuigen. Hier en daar is ook het rijm niet zuiver, zoo als b.v. bl. 66, 7, stinkt en dringt, heigt (1. hijgt) en dreigt, voos en doods, zwart en werd. Rec. wil dit een en ander nu niet als met den vinger aanwijzen, maar het aan de eigene herziening des Dichters overlaten, die, zoo hij zijnen aanleg verstandig weet te besturen en te gebruiken, welligt in latere jaren het gunstige oordeel over het werk van vroegere zal wijzigen en matigen, en het gegronde van onze aanmerkingen erkennen.

Als iets zonderlings kan hier aangeteekend worden, dat beets de versregelen van dit zijn Gedicht weder door getalmerken van vijf tot vijf op den kant aangewezen heeft, zoo als men dit bij de uitgave der oude Classische Dichters gewoon is te doen. (!) Waartoe dit hier dient, is Rec. niet duidelijk gebleken; maar nog minder, waarom hier, op bl. 7, achter vs. 94, eene uitlating van 13 regels is, die slechts door een' regel van 10 streepjes wordt aangeduid. Men zou zich wel eens kunnen verbeelden, dat dit Gedicht, in het jaar 2237 of daaromstreeks, door eenen oudheidminnaar uit het stof der Bibliotheken wordt te voorschijn getogen, en dat hij, na het opsporen van verschillende Editiën van dit werk, in de hooggeleerde Scholiën, waarmede hij hetzelve in eene nieuwe uitgave verrijkt, zich vruchteloos het hoofd breekt, om uit te vinden, welke die uitgelatene of uitgevallene regels geweest zijn, en wat de Dichter daar heeft kunnen of willen zeggen. Men zou ook hierbij zich kunnen voorstellen, dat een Bellettrist van die Eeuw een werk schrijft over de Theorie der Dichtkunst, onder hare schoonheden ook zulke hiatus of gapingen telt, dit met voorbeelden aanwijzende

[p. 131]

en aanprijzende, en zich hierover op deze of dergelijke wijze uitlaat: ‘Zoo heeft b.v. de uitstekende jonge Dichter, de Heer, of volgens anderen Jonkheer nicolaas beets, uit het adellijk, doch in 1620 reeds verstorven of door anderen niet meer erkend geslacht der beetsen of de beetsen,’ (zie Aanteek. en Bijl. bl. 102) ‘in zijn voortreffelijk Gedicht van 1381 verzen, getiteld guy de Vlaming, op bl. 7, achter vs. 94, een' zeer fraaijen hiatus van niet minder dan 13 regels, slechts aangewezen door een' regel van 10 dwarsstreepjes, die den nadenkenden Lezer veel te peinzen geven,’ enz. enz. Doch wie zal nu gelooven, dat beets, ofschoon jonge Dichters ook wel eens mijmeren, zich aan zulke mijmerijen overgeeft? Dus non liquet.

De Aanteekeningen en Bijlagen, achter dit Gedicht geplaatst, loopende van bl. 77-112, behelzen, behalve de bovengenoemde historische bijzonderheid uit plemper, voornamelijk de Geschiedenis van het Huis en het Geslacht poelgeest, door den Schrijver zelven, en die van het Geslacht kuser, door zijnen vriend d. veegens, met eenige tusschenvoegfels van hemzelven; welk een en ander Rec. aan de kenners en beminnaars van zulke oudheden gaarne ter beoordeeling overlaat.