Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1838

Het Staatsregt in Nederland, vooral met betrekking tot de Kerk, en de handelingen der Regering ten opzigte der Afgescheidenen, nader toegelicht door Mr. A.W. van Appeltere, Referendaris bij het Departement van Justitie. In 's Gravenhage enz., bij de Gebr. van Cleef. 1837. In gr. 8vo. 154 Bl. f 1-25.
Kerkelijk Staatsregt. Onderzoek van de Brochure: De maatregelen tegen de Afgescheidenen aan het Staatsregt getoetst, door Mr. G. Groen van Prinsterer. In 's Gravenhage, bij J. Belinfante. 1837. In gr. 8vo. 24 Bl. f :-30.
Kerkelijk Staatsregt. Antwoord aan Mr. G. Groen van Prinsterer. In 's Gravenhage, bij J. Belinfante. 1837. In gr. 8vo. 24 Bl. f :-30.

Gelijk de Heer van appeltere zich eenen welverdienden roem verworven heeft door zijne voortreffelijke Pleitrede in de zaak van h.p. scholte, voor het Hooge Geregtshof uitgesproken, zoo heeft hij dien roem uitmuntend gehandhaafd en vergroot door het tegenwoordige Vertoog over het Staatsregt in Nederland enz., waarin hij de zaak in geschil met zoo veel grondigheid en kennis van zaken, met zoo veel orde en duidelijkheid, maar tevens zoo bedaard en bescheiden, en bij dit alles in zoo goeden stijl behandelt, dat hij zich voor de zaak van waarheid en regt op nieuw zeer verdienstelijk, en de goedkeuring aller weldenkenden waardig maakt. - Het bekende stuk van den Heer groen van prinsterer, de Maatregelen enz., heeft hem daartoe aanleiding gegeven, en hij neemt daarop steeds aanmerking,

[p. 126]

om hetzelve, voor zoo veel het noodig is, met waardigheid en kracht te wederleggen.

Na eene gepaste Inleiding, geeft de Schrijver eerst eene algemeene beschouwing omtrent het Nederlandsche Staatsregt en deszelfs beginselen, bijzonder omtrent de in de Grondwet bestaande gelijkstelling van Godsdienstige Gezindheden; in welk beginsel hij haar tegen de aantijgingen van den Heere groen verdedigt, en hare wijsheid en doelmatigheid volgens den gegeven staat van zaken aantoont. - Onder eene tweede hoofdrubriek handelt hij, § 1, over de oorzaken der afscheiding van eenige leden des Nederlandschen Hervormden Kerkgenootschaps, en wel vooreerst met betrekking tot de Predikanten en de Synode. Na te regt opgemerkt te hebben, dat het tegenwoordig verschijnsel niet nieuw is, maar dat er soortgelijke klagten, als er thans over de eersten door sommigen aangeheven worden, ten allen tijde geweest zijn, beroept hij zich met reden op de gevoelens van de overgroote meerderheid zijner Hervormde Landgenooten, bij welke hunne Leeraars over het algemeen in de regtmatigste achting staan. Ten opzigte der Synode doet hij naar waarheid opmerken, dat men niets anders te haren laste aangevoerd heeft, dan de verandering van het Formulier van onderteekening voor de Candidaten, welke echter zeer natuurlijk en doelmatig uit den loop der omstandigheden is voortgevloeid; en verder, dat er ook geene klagten over verval in Leer en Kerk bij dezelve zijn ingebragt vóór de afscheiding, maar dat deze eerst openlijk en werkelijk tot stand is gebragt ter gunste van twee afgezette Predikanten, scholte en de kock, en dat eerst daarna Adressen, sommige zelfs van zeer ongepasten inhoud en toon, aan de Synode zijn ingediend; terwijl de afgescheidenen zelve meestal menschen bevonden werden, bij welke de ellendigste godsdienstige begrippen heerschend, en die hierdoor tot goede beoordeeling van den staat der Kerk geheel onbevoegd zijn. - In § 2 handelt de Schrijver over de voorgewende oorzaken der afscheiding, met betrekking tot de handelingen der Regering. Hiertoe zet hij vooraf de grondbeginselen van het Protestantsche Kerkregt ten opzigte van den Staat kortelijk uiteen, en herinnert tevens uit de vroegere Geschiedenis onzes Vaderlands, dat de hooge Overheid alhier dit regt in reglementaire zaken altijd gehandhaafd heeft. Hierop toont hij nu aan, dat 's Lands Regering, bij de organisatie van het Hervormde Kerkgenoot-

[p. 127]

schap in 1816, zich gehouden heeft binnen de grenzen, uit het algemeen Protestantsch Kerkregt voortvloeijende, en dat men hierin dus ten onregte reden van beklag en verwijt en oorzaak tot afscheiding gezocht heeft. - De derde hoofdrubriek van dit Vertoog betreft de handelingen der Regering ten opzigte der afgescheidenen, waarin de Schrijver de vier volgende punten, tot in de minste bijzonderheden, in het licht stelt; namelijk, ‘dat alwat door de Hooge Regering (te hunnen opzigte) is verrigt, met 's Lands wetten in volkomene overeenstemming is; - dat de Regering daarbij niet ligtvaardiglijk of buiten noodzaak is te werk gegaan, maar door de gebiedendste redenen is gedwongen geweest te handelen, zoo als zij gehandeld heeft; - dat de Regering nimmer ten doel heeft gehad, de afscheiding te stuiten, of de afgescheidenen tot hereeniging te dwingen, maar alleen om aan de openlijke vestiging der afgescheidenen die waarborgen te verbinden, welke door de zorg voor het welzijn van den Staat en door de Grondwettige bescherming der bestaande Gezindheden werd gevorderd; - en dat eindelijk, wel verre dat de afgescheidenen het voorwerp zouden geweest zijn van beleediging of aanranding, hunne regten, even als die van alle andere burgers, op de nadrukkelijkste wijze zijn beschermd en tegen allen overlast beveiligd.’ - Eindelijk vindt men, onder de vierde hoofdrubriek, algemeene bedenkingen omtrent het geschrift van den Heer groen van prinsterer, en de beginselen daarin voorkomende, waarbij de Schrijver in eenige bijzonderheden aantoont, welke onberekenbaar schadelijke gevolgen de toepassing dier beginselen, die niet anders dan op eene heerschende Kerk uitloopen, hebben zou op den maatschappelijken toestand van ons Vaderland, zoo wel als op den staat van het Hervormde Kerkgenootschap zelf. - Alles wordt besloten met een woord van bemoediging tegen de bezorgdheid, bij sommigen plaats hebbende, wegens de voor de rust van den Staat gevaarlijke gevolgen, die er uit de thans plaats hebbende kerkelijke woelingen zouden kunnen ontstaan, doch waarvoor de Schrijver, om eenige aangevoerde redenen, toont, dat, naar zijn inzien en naar zijne verwachting, geene gegronde vrees bestaat, maar integendeel dat alles allengs tot rust en orde zal terugkeeren.

Zietdaar den korten inhoud van dit zaakrijk en welgeschreven Vertoog! In de ontwikkeling van deszelfs veel-

[p. 128]

vuldige bijzonderheden kon Ref., uit vrees voor te groote uitvoerigheid, den Schrijver niet volgen; en de kleine bedenkingen, die hij hier of daar hebben zou, rekent hij niet van dat aanbelang, en niet zoo zeer de groote hoofdzaken betreffende, dat hij het der moeite waardig acht daarbij stil te staan: hij eindigt dus zijn verslag met den hem persoonlijk geheel onbekenden Schrijver dank te zeggen voor deszelfs mannelijke verdediging der zaak van Waarheid, Regt en Godsdienst, en met dezelve, in het belang dier gewigtige zaak, allezins ter lezing aan te prijzen.

Met een kort woord gewaagt Ref. nog van de bovenstaande stukjes, getiteld: Kerkelijk Staatsregt, vertaald overgenomen uit het Journal de La Haye. Het eerste toetst het door den Heer groen over het Kerkelijk Staatsregt bijgebragte aan het Protestantsche stelsel omtrent het regt der Overheid in kerkelijke zaken, en vervolgens aan de Burgerlijke Wetgeving, en in het bijzonder aan de Grondwet in Nederland. Het tweede antwoordt op aanmerkingen, die gemelde Schrijver (zoo het schijnt in hetzelfde Journal) op het eerste gemaakt heeft. Beide komen zij in de hoofdzaak overeen met hetgene, dat over dit punt bij den Heer van appeltere voorkomt, en mogen dus ter vergelijking en versterking aanbevolen worden, gelijk ook het eene ter aanvulling van het andere dient. Hier en daar is de toon wat scherper, de zegswijze wat meer kortaf; maar de bijgebragte zaken verdienen alle overweging: doch, na al het gezegde, kan Ref. bij deze uit een bekend Dagblad ontleende stukjes niet langer stilstaan, dan tot aankondiging en aanprijzing aan allen, die hetzelve niet gelezen hebben, noodig is.