Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1838

Eenige Bijbelophelderingen, uit berigten van Reizigers in het Oosten: bijeenverzameld door M. Hacke. Uit het Engelsch. Te Amsterdam, bij J.F. Schleijer. 1837. In gr. 8vo. 104 Bl. f 1-20.

Aan goede beschrijvingen van reizen naar het Oosten heeft de Bijbeluitlegging, sedert meer dan eene halve eeuw, zeer veel te danken; en al hebben onze landgenooten zelve zich tot zulke reizen weinig verledigd, onze Geleerden hebben zich echter den arbeid van vreemdelingen tot dit einde uitnemend ten nutte gemaakt: men denke slechts aan de reis van d'arvieux naar de legerplaats van den grooten Emir, met de aanteekeningen van den Predikant kuypers, en de Reizen van shaw naar Barbarije en het Oosten, waarbij de Hoogleeraren s. rau, m. tydeman en saxe hunne aanteekeningen gevoegd hebben. Hierdoor geholpen, hebben onze beste Bijbeluitleggers een helder licht over vele plaatsen der H. Schrift verspreid, gelijk uit de werken van muntinghe en van der palm ten overvloede blijken kan; en om de aldus verzamelde kundigheden nog meer algemeen te maken, heeft de Predikant cramer von baumgarten, vóór eenige jaren, zich verledigd, om een werk van e.f.k. rosenmuller, onder den titel van: de Oosterlingen van vroeger en later tijd, of Ophelderingen over de H. Schrift enz., te vertalen en met aanmerkingen te verrijken. - Na zulk eenen rijken oogst, betwijfelen wij nogtans niet, dat er nog hier en daar goede nalezingen zouden te doen, en elke belangrijke bijdrage daartoe welkom zou zijn: maar of er eene zoodanige in het boven-

[p. 107]

staande werkje te vinden zij, hieraan twijfelt Rec. zeer. Er is daarin wel een bont allerlei van 24 verschillende artikels, met eene of meer daarbij behoorende Bijbelplaatsen, zonder eenige de minste orde door elkander geworpen; maar van hetgene, dat daarover bijeengebragt wordt, zou men kunnen zeggen: Het goede is niet nieuw, en het nieuwe is niet goed, of althans niet zeer ophelderend of aannemelijk. Men kan ook niet merken, dat de Schrijver met de nieuwste Reizigers naar het Oosten, zelfs onder zijne landgenooten, zoo als burckhardt en buckingham enz., bekend is. - Voor lezers evenwel, die met zulke soort van zaken minder gemeenzaam zijn, zullen deze en gene hier voorkomende bijzonderheden onaangenaam noch onnuttig om te lezen zijn; zoo als b.v. over de gestrengheid van den winter in Judea, bl. 17; de afwisseling van het luchtsgestel, bl. 22; de naauwkeurigheid van de Heilige Schrijvers, bl. 64; de vruchtbaarheid van Judea, bl. 76; de seinen, die op reis gebruikt worden, bl. 83, althans wat daar over het reizen der karavanen voorkomt. - Verscheidene andere artikels zijn niet zoo gelukkig uitgevallen. De spreekwijze: het land bevochtigen met zijnen voet, deut. XI:10-12, zal men veel beter verstaan, wanneer men het niet, gelijk hier, neemt voor het ‘stoppen van den loop van het water, door er de aarde met den voet tegen te drukken,’ maar, gelijk b.v. van der palm, denkt aan de raderen van waterwerktuigen, die met den voet getreden werden, om het water over het land te brengen. - De opheldering bij luc. XII:54 schijnt niet van pas te zijn; want jezus spreekt niet (gelijk deze Schrijver) van het regen-jaargetijde, maar van eene regen- of onweêrsbui, die in Palestina niet zelden uit zee en dus uit het Westen opkwam. - Zeer omslagtig, zonder eenigzins nieuw te zijn, is, wat bij jes. XXXVII:36 over den wind samiël gezegd wordt; en het is ook zoo zeker niet, dat het in dit geval die wind geweest is: er zijn andere plaatsen in jesaias, die, bij de bedoelde sterfte in

[p. 108]

het Assyrische leger, aan een donderweder doen denken. - Bij matth. XIX:24 wil de Schrijver aan de lage ingangen der Oostersche gebouwen denken, waar de kameelen niet kunnen ingaan, maar alleen op de knieën binnengehaald worden: wat ook daarvan zijn mogt, er zou althans dan nog moeten bewezen worden, dat men zulk eene lage huisdeur het oog van eene naald noemde. - Jes. XXII:22, 23 zien de zinnebeelden onmiddellijk op eliakim, profetisch op christus: heerlijke dubbele exegese, en wat daar verder van zoete speling bijgevoegd wordt! - Het meeste van hetgene, dat bl. 57 env. bij marc. IX:41 omgehaald wordt, behoort daar niet, want wat gemeenschap heeft het breed vermelden van eliëzer's en rebecca's ontmoeting met dit gezegde van jezus? - Bl. 91-94 wordt zeer gedrongen een Egyptisch gebruik bij de offeranden omgehaald, om te bewijzen, dat het gezegde joan. VI:27: Dezen heeft God de Vader verzegeld, op de opoffering van jezus ziet; terwijl het, ook naar den zamenhang, zoo eenvoudig beteekent: ‘God heeft het zegel der geloofwaardigheid op Hem gezet, door deszelfs wonderwerken.’ En wat bl. 95, 6 over II tim. II:19 gezegd wordt, is reeds lang door anderen veel duidelijker en beter opgehelderd. - Tusschen het opschrift van art. 24, de wijze, om in het Oosten vergoeding voor verongelijking te krijgen, en de aangevoerde plaats matth. XII:18-21, zou men weinig zamenhang vinden, zoo men niet vernam, dat de Schrijver vs. 20 verklaren wil uit eene gewoonte bij de Turken, om met een' pot met vuur op het hoofd naar den grooten Heer te loopen, tot het verkrijgen van vergoeding wegens geleden onregt: ieder gevoelt, hoe gezocht en gedrongen dit is, en hoeveel dit verschilt van eene zwak brandende lamppit, die niet met geweld uitgebluscht wordt.

Rec. zou nog wel meer van dezen aard kunnen bijbrengen; maar uit het gezegde zal, gelijk uit andere proeven, wederom genoegzaam blijken, dat de Engelsche

[p. 109]

Godgeleerden wel loffelijk ijverig zijn in het handhaven van de eer der H. Schrift, maar dat zij daartoe dikwijls geheel niet op de hoogte staan, waarop de latere vorderingen, vooral in Duitschland en Nederland, de Bijbeluitlegging gebragt hebben, en dat alzoo het aangekondigde geschrift hiertoe geen merkwaardige bijdrage levert.