Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1837

Staal van den tegenwoordigen toestand des tooneels in Frankrijk.

(Uittreksel uit de Gazette de France van 31 Januarij 1837.)

Wij leven in de eeuw van bedrog en van begoocheling! Eertijds heerschte overal eenvoud en opregtheid: tastte men in staatkundige vergaderingen mis, het was te goeder trouw; men uitte zijn gevoelen, hetzij hetzelve goed of verkeerd was, nam de stemmen op, en het besluit, dat genomen werd, was althans het uitgedrukt gevoelen van de meerderheid der stemgeregtigden. Even zoo in het letterkundige: bij het opvoeren van een nieuw tooneelstuk was het het publiek, dat deszelfs goed- of afkeuring door applaudisseren of siffleren te kennen gaf, naar mate men het stuk goed- of afkeurde; en had het laatste plaats, zoo kwamen de dagbladen daarvoor te goeder trouw uit; de Directeuren van het tooneel trokken het stuk eenvoudig in, en de schrijver daarvan, even rondborstig als het publiek, als de Tooneeldirecteuren en dagbladen, poogde zijn werk te verbeteren of het mislukte te herstellen.

Doch hoever zijn wij thans, in het letterkundige en staatkundige beide, van die oorspronkelijke eenvoudigheid afgeweken! Wat is er van het gevoelen der meerderheid in onze staatkundige vergaderingen, wat bij de gastmalen en bals aan de Hoven en bij Ministers overig gebleven? Waar beoogt men tegenwoordig nog het ware belang van het publiek? Wat rest er van de goede trouw en voormalige rondborstigheid, als men de openlijke aanspraken en redevoeringen in de Kamers der Afgevaardigden nagaat? En wat het letterkundige vak in het bijzonder betreft, het volgende stuk, dat ten gevolge eener geregtelijke behandeling publiek geworden en door de Gazette des Tribunaux^(*) is medegedeeld, levert

(*) Het bekende dagblad, waarin verslag wordt gedaan van de teregtzittingen der verschillende Geregtshoven in Frankrijk.

[p. 575]

ons een staaltje, hoe de letterkundige roem onzer tegenwoordige Geleerden, en bijzonder van onze Tooneelschrijvers, zich door de ongehoordste middelen weet te vestigen, en zich achter de onbeschaamdste maskers weet te verbergen: men zal er de wezenlijke waarde van den letterroem der hedendagsche Tooneelschrijvers niet alleen uit leeren kennen, maar ook uit zulke proeven overtuigend zien, dat er in onzen tijd een monopolie bestaat volstrekt in alle zaken, niet alleen in het staatkundige en bij de Vertegenwoordigers der Natie, maar zelfs ook in het onhafhankelijk Gemeenebest der Letteren; ja dat de Natie zelve daardoor, in het politieke zoo wel, als wat het tooneel betreft, het slagtoffer is geworden van loos bedrog en van begoocheling!

Overeenkomst, gesloten tusschen eenen Ondernemer van het welslagen van Tooneelvertooningen en den Directeur van een' der meestbezochte Schouwburgen te Parijs.

Tusschen de Ondergeteekenden is aangegaan de volgende overeenkomst:

De Directeur van het Théátre.... staat - te rekenen van den - af aan den Heer X...., die zulks verklaart te accepteren:

De gansche onderneming van het ten tooneele voeren van stukken, die op voorzegden schouwburg, gedurende het voormelde tijdsverloop zullen gegeven worden, met al de voordeelen en regten, aan die onderneming verbonden, bestaande deze:

1^o. In de toegangsbiljetten voor hemzelven en voor twee zijner geëmploijeerden, gedurende den geheelen loop dezer onderneming.

2^o. In vier biljetten voor het parterre voor elk der stukken, welke dagelijks zullen gegeven worden; welke biljetten zullen worden afgegeven door de Auteurs der stukken, en van wege de administratie des schouwburgs zullen geguarandeerd worden. Men is tevens overeengekomen, dat het getal dier biljetten nimmer minder zal mogen bedragen dan 12, welke de Aannemer X. zal mogen verkoopen voor zijne rekening aan wien het hem zal goeddunken.

3^o. In 25 biljetten voor het parterre en 6 voor het amphithéâtre, welke aan hem Ondernemer X. mede zullen worden afgegeven, en welke hij zal kunnen bezigen voor het

[p. 576]

welgelukken zijner onderneming, op zoodanige wijze en zoodanigen voet, als hem ondernemer geraden zal voorkomen.

De voorzegde concessie wordt gedaan onder de navolgende lasten, clausulen en voorwaarden, welke de Heer X...., als ondernemer, van zijne zijde wederkeerig belooft en zich verbindt stiptelijk te zullen nakomen:

1^o. Om van zijnen kant alles te doen, wat in zijn vermogen zal zijn, om het welslagen der stukken, die gedurende het geheele tijdsverloop dezer onderneming op het Théâtre.... zullen gegeven worden, zoo veel mogelijk te verzekeren.

2^o. Om zich in ieder opzigt te gedragen naar de usantiën, door de administratie des schouwburgs vastgesteld, en dientengevolge zich dagelijks, ten 4 ure namiddags, bij de voorzegde Directie te vervoegen, ten einde de noodige instructiën te ontvangen, die hem voor dien avond door haar zullen gegeven worden.

3^o. Om tegenwoordig te zijn bij de generale repetitiën der nieuwe stukken, ten einde zich te verstaan met den Directeur des schouwburgs over de maatregelen, die door hem bij de opvoering dier stukken zullen kunnen genomen worden.

4^o. Om de debuten der Acteurs en Actrices, welke door de administratie des schouwburgs zullen toegelaten worden, te ondersteunen, en de zoodanigen bijzonder te begunstigen, die hem daartoe zullen worden aangewezen.

5^o. Om geene andere dan welgekleede personen in zijne dienst te bezigen.

En eindelijk 6^o., om aan den Directeur des schouwburgs, voor den geheelen loop zijner onderneming, te betalen eene som van 20,000 franken.

Van zijnen kant verklaart de Directeur des schouwburgs, aan voorzegden Heer X.... de voortduring zijner functiën bij dezen te waarborgen, en hem daarin te zullen handhaven, in geval hij Directeur zijne directie in het vervolg op een' ander' mogt doen overgaan.

Om hem Ondernemer X.... door geen ander persoon te doen vervangen, dan tegen de uitkeering en teruggave der gezegde som van 20,000 franken; mits ook hij Ondernemer wederkeerig stiptelijk aan de hem gestelde voorwaarden blijve voldoen.

Om hem Ondernemer, bij de eerste representatie der nieuwe stukken in 3 bedrijven, al de plaatsen in het parterre, en 100 à 200 biljetten voor andere stukken van 1 à 2 bedrij-

[p. 577]

ven, te verzekeren, en de plaatsing en verkoop daarvan te waarborgen; alsmede zich te zullen gedragen naar het gebruik, ten opzigte der twee representatiën, die op de eerste voorstelling der genoemde stukken volgen.

Om geenerlei verhaal op hem te hebben wegens het niet gelukken der stukken; tenzij het bewezen worde, dat er van de zijde van hem, Heer X...., eenige schuld of verkeerde directie hebbe bestaan.

Men ziet hier het monopolie in het letterkundige als 't ware geheel geörganiseerd. Geene slechte stukken zijn meer mogelijk; geen behoeft er meer eene mislukking te duchten. Ettelijke Auteuren, met eenige Tooneeldirecteurs en Claqueurs vereenigd,^(*) zullen de opinie van het parterre geheel beheerschen, de kassen der schouwburgen vullen, en den toegang tot de académies of groote théâtres^(†) bezetten; en aan het publiek, onttroond door mannen, die in deszelfs naam regeren, in deszelfs naam spreken en handelen, worden gevoelens aangetijgd, die aan hetzelve geheel vreemd zijn. Zoo heerscht de geest der Doctrinairen overal!^(§)

(*) Onder deze benaming verstaat men applaudisseurs, die zich daarvoor laten betalen.

(†) Hiermede worden te Parijs de groote Opera en andere groote schouwburgen bedoeld.

(§) Met dezen uitroep, dien wij voor rekening van den gebruiker laten, eindigt deze bijdrage tot de erkende diepe vernedering der Fransche, immers der Dramatische Letterkunde. - Vert.