Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1837

[p. 377]

Walter Scott's kinderlijke leeftijd door hemzelven verhaald.

Onze eeuw toont zich zoo gretig naar letterkundige anecdoten en levensbeschrijvingen, dat ieder, die eenmaal geslaagd is, de oplettendheid der menigte, in meerdere of mindere mate, op zich te vestigen, alle regt heeft, om voor die algemeene drift bevreesd te worden, en wèl doet, voorzorgen te nemen bij het nageslacht. Mijne populariteit heeft niet alleen mijne verdiensten, maar ook mijne hoop en mijnen wensch overtroffen. Ik mag dus, zonder al te laatdunkend te zijn, mij geregtigd achten, mijne biografen vooruit te loopen.

In het leven van zekere dichters ligt eene zeer gewigtige les van zedeleer besloten, en weinige preken kunnen met meer vrucht gelezen worden, dan de biografiën van savage, burns, of chatterton. Zoo ik gelooven kon, in mijn karakter, gelijk deze drie even ongelukkige als vermaarde mannen, eenig gebrek of hoedanigheid te bezitten, welke dezelfde ontwikkeling en uiteenzetting verdienden, zou ik hetzelve even gereedelijk aan het ontleedmes der zedekundigen overgeven, als ik mijn ligchaam aan dat der geneeskundigen zou overlaten, bijaldien de anatomie daarin de oorzaak en het geneesmiddel van eenige tot nog toe voor onheelbaar gehoudene kwaal kon vinden; maar, dank zij mijnen stand in de maatschappij, evenmin als de begaafdheden dier uitstekende mannen, heb ik hunne geweldige hartstogten bezeten. Ondertusschen, ofschoon de sortuin mij niet in eenen toestand geplaatst had, om die geweldige worstelingen te moeten verduren, in welke het genie niet altijd de overhand behoudt en zich vlekkeloos bewaart, zoo zullen zij, die deze mijne gedenkschriften lezen mogten, er eenige aangiften in kunnen ontmoeten, misschien niet zonder nut tot zelfverbetering en tot de opvoeding van anderen.

Elke Schot heeft een geslachtregister: het is zijn nationaal prerogatief, even onvervreemdbaar als zijn trots en zijne armoede. Ik ben noch van zeer hoogen adel, noch van zeer lage geboorte; maar, volgens de vooroordeelen van mijn land, kan ik mij adellijk noemen, als zijnde, hoewel van verre, aan oude geslachten verwant, zoo van vaders als van moeders zijde. Mijn overgrootvader was walter scott,

[p. 378]

overbekend in Teviotdale door den bijnaam van den Laird met den baard, hem gegeven naar den langen baard, aan welken hij gezworen had noch schaar noch scheermes toe te laten, zoo lang niet de wettige dynastie der stuarts hersteld zou zijn. Die walter scott was mede een letterminnaar en een vriend van Dr. pitcairn, eenen Jacobiet even als hij. Zijne zorgelooze wijsbegeerte was niet minder noodlottig, dan zijne staatkundige denkwijze, voor het erfelijk vermogen zijner afstammelingen.

Walter scott met den baard liet drie zonen na, van welke de tweede, robbert scott, mijn grootvader was. Hij was tot de zeedienst opgevoed; maar, bij zijne eerste proefreis niet verre van Dundee schipbreuk geleden hebbende, kreeg hij zulk eenen weêrzin tegen de zee, dat hij geen' voet meer aan scheepsboord wilde zetten. Dit bragt hem in onmin met zijnen vader, die hem wegzond, met de verklaring, dat hij dan zien moest, hoe hij door de wereld kwam. Robbert was een dier werkzame geesten, voor welke zulk een ongeluk er weldra geen meer is. Hij begon met zich tot eenen Whig te maken, te gelijker tijd én de staatkundige meeningen én de geleerde armoede zijns vaders afzwerende. Een bloedverwant, de Heer scott van Harden, gaf hem zijne landhoeve Sandy-Knowe in pacht, en hij nam tot zijnen schaapherder zekeren hogg, eenen ouden bediende der familie, die hem de som van 30 pond sterling, welke hij gedurende zijnen diensttijd bespaard had, ter leen gaf. Met deze som, toen ter tijd genoegzaam om eene boerderij op te zetten en dezelve van vee te voorzien, vertrokken baas en knecht naar de jaarmarkt van Wooler. De herder bezag achter elkander al de schaapskooijen, zocht een honderd stuks uit, en ging mijnen grootvader opzoeken, om hem den koop te doen sluiten. Maar, hoe groot was niet zijne verbazing, toen hij dezen op een kostbaar paard zag zitten, waarmede hij het plein der harddraverijen over galoppeerde, en hetwelk hij voor zijne 30 pond sterling gekocht had! De beruchte koop der groene brillen, waaraan mozes uit den Predikant van Wakefield het hem vertrouwde geld besteedt, stortte de familie primrose in geenen grooteren schrik: de arme oude herder kon van den zijnen, over de onberadenheid mijns grootvaders, niet tot zichzelven komen. Doch, de zaak lag er toe: zij keerden te zamen naar Sandy-Knowe terug, zonder een enkel schaap, maar met een

[p. 379]

mooi paard. Ondertusschen, alles liep gelukkiger af, dan men had kunnen verwachten. Na eenige dagen verzelde robbert scott, die een der beste ruiters van zijnen tijd was, zijnen neef, john scott van Harden, op de jagt, en deed zijn nieuwgekocht ros zulke kunststukken uitvoeren, dat hij het nog eens zoo duur verkocht, als hij het gekocht had. Ditmaal bekwam de hoeve het noodige vee, en in korten tijd werd mijn grootvader een der meest nijvere en gegoede hoevenaars van het land. Hij huwde vervolgens barbara haliburton, en had met haar een talrijk geslacht.

Walter scott, mijn vader, de oudste zoon van robbert, werd in 1729 geboren, en was bestemd om writer of the signet te worden (schrijver van het zegel; een beroep, dat gelijktijdig iets heeft van die van advocaat, notaris en procureur.) Ik moet hem aanhalen als voorbeeld, hoe iemand zich beroemd kan maken in eenen levensstand, voor welken aard en aanleg hem in geenen deele geschikt deden zijn. Hij was een liefhebber van werken, en bezat eene natuurlijke gaaf, om de afgetrokkene leer van het leenregt te ontleden; maar hem ontbrak die gevatte scherpzinnigheid, welke den pleitbezorger zoo noodig is, en om met de behoeften, grillen en dwaasheden van sommigen zijn voordeel te doen, én om zich voor de schurkerij en de boosaardigheid van anderen te hoeden. Oom Toby (uit den Tristram Shandy) zou geen onnoozeler zaakwaarnemer geweest zijn, dan mijn vader het was. Men zou gezegd hebben, dat hij de taak op zich genomen had, om alleen al de spitsboeverijen, die, sedert vrouw Chicane de wereld regeert, aan de procureurs te last gelegd worden, te vergoeden. Hij had voor zijne cliënten eenen bijna bespottelijken dienstijver, en dwong hen, goedschiks kwaadschiks, tot hetgeen hun voordeelig was. Niet alleen verstond hij de kunst niet, om zijn verdiend loon van hen te verkrijgen, maar hij leende hun ook nog geld. Daar de pleitzuchtigen, die zijn kantoor bezochten, tot allerlei staatkundige denkwijzen behoorden, droeg hij de uiterste zorg, om niemand door eenige naar partijzucht zweemende uitdrukking te krenken, en hij had een geheel woordenboek van kiesch gewikte spreekwijzen, die evenzeer bij Whigs als bij Jacobieten gebruikt konden worden. Evenwel, zijne verdraagzaamheid had hare grenzen, en niet allen, die hij als cliënten ontving, zou hij als huisvrienden toegelaten hebben; ziehier daarvan een voorbeeld.

Sedert eenigen tijd zag mijne moeder, elken avond, in eene draagkoets een' persoon aan huis komen, die in een' wijden mantel gehuld was, en bij haren man tot op den tijd van het avondeten, ja somwijlen nog langer, opgesloten bleef. Zij vroeg mijnen vader, wie toch die geheimzinnige personaadje zijn mogt; doch de onbepaalde antwoorden, welke zij kreeg, prikkelden hare nieuwsgierigheid meer, dan zij dezelve voldeden. Eindelijk, op zekeren avond, het oogen-

[p. 380]

blik afwachtende, waarop zij zou hooren schellen, om door den knecht den draagstoel van den onbekende te doen roepen, treedt zij plotseling in mijns vaders kabinet met een' trekpot en twee kopjes op een blaadje: ‘Neem niet kwalijk, Heeren, dat ik u stoor; maar gij zijt zoolang zamen in conferentie geweest, dat ik gemeend heb, dat een kop thee ulieden niet onaangenaam zou zijn.’ De onbekende, wiens welgemaaktheid en aanzienlijk voorkomen haar terstond in het oog vielen, nam met eene buiging de hem gebodene verversching aan; maar de oude procureur maakte haar een knorrig en weigerend gezigt, dat ieder ander, behalve zijne vrouw, verschrikt zou hebben. Een oogenblik daarna vertrekt de vreemdeling, na haar met den bevalligsten zwier bedankt te hebben. Naauwelijks is hij over den drempel, of mijn vader grijpt het ledige kopje, hetwelk op de tafel was blijven staan, en werpt het op den grond, dat het in duizend stukken springt. ‘Mijn kopje, mijn mooije porseleinen kopje!’ roept mijne moeder; ‘waarom breekt gij mijn kopje?’ Mijn vader, haar doende zwijgen, zegt: ‘Om u te straffen voor uwe nieuwsgierigheid, Mevrouw! Weet, dat mijn beroep mij dwingt, wegens zaken, lieden te ontvangen, die ik voor geen geld ter wereld als gasten onder mijn dak zou zien. God beware mij, dat mijne lippen, of die van iemand der mijnen, immer het kopje zouden aanroeren, waaruit een verrader gedronken heeft! Hij, die daar zoo even mijn huis verlaat, is de Heer murray van Broughton, die, na geheimschrijver van Prins karel eduard geweest te zijn, niet geaarzeld heeft, zijn leven en vermogen te redden door verloochening en verraad.’

(Het vervolg hierna.)