Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1837

Gedachten, rakende eene diep gezonken menschenklasse in de beschaafde maatschappij.

Ik was onlangs te Amsterdam. Als mijne geboortestad, draag ik haar hoog in het hart. Doch het is niet alleen om deze vooringenomenheid, dat ik haar, zoo menigwerf ik haar bezoek, met welgevallen intrede: het is ook om de bekende milddadigheid en hulpvaardigheid, welke Amstels inwoners

[p. 361]

zoo kennelijk versieren, waardoor zoo menige traan gedroogd, zoo menige ongelukkige uit bitteren nood gered en geholpen wordt; het is inzonderheid om de menigvuldige weldadige, het heil der menschheid bedoelende inrigtingen, welke men binnen hare veste aantreft, dat ik steeds met zekere aandoening hare, van der Vaderen noeste en onvermoeide werkzaamheid en vlijt getuigende, straten en grachten bewandel.

Eene toevallige omstandigheid echter deed bij mij de vraag ontstaan: Zou er evenwel, hier en elders in ons Vaderland, niet eene, het heil der gevallene menschheid betreffende, inrigting ontbreken? Ziehier de aanleiding tot die vraag: meestal ben ik voor mijne uitspanning in Amsterdam, en dan ben ik gewoon, als ik op weg ben, zoo als men dat noemt, zoo wat rond te slenteren, hier en daar eens stil te staan, voor winkels te kijken, de wijdloopige affiches van nieuwuitgekomene boeken of kunstwerken, als anderzins, door te snuffelen, enz. Zoo stond ik voor een' winkel op den hoek van zeker straatje, en naauwelijks had ik eenige oogenblikken daar vertoefd, of ik werd door eene der priesteressen van Venus, welke haren tempel op zoo menigvuldige plaatsen der groote stad hebben opgerigt, toegefluisterd. Met een' blik van de diepste verontwaardiging zie ik dat toonbeeld van ongeregelde driften aan, en, na haar een verachtelijk weg! te hebben toegegraauwd, ijlde ik, vrij onvergenoegd, dat ik zoo ongemanierd gestoord was, met rassche schreden van daar.

Maar, naauwelijks van mijne kwade luim eenigzins bekomen, begon ik mijzelven van ongeoorloofde liefdeloosheid, ja zelfs van wreedheid te beschuldigen. Hoe! had ik het regt, mijn' diepgevallen medemensch zoo onmeêdoogend te verachten? Deed ik niet veel beter en Christelijker, die treurig gevallene medelijdend te beklagen? Ook zij toch is een mensch, een mensch van gelijke beweging als ik, met denzelfden aanleg naar ziel en ligchaam bedeeld. Ben ik niet zoo diep ongelukkig - heeft dit geheel van mij afgehangen? Genoot ik niet eene godsdienstige en zedelijke opvoeding? Mogt ik niet het voorregt genieten, door goede voorbeelden in mijne jeugd omgeven te zijn? Werd er voor de ontwikkeling van mijne verstandelijke vermogens niet teeder gezorgd? En, was mijn verstand en hart alzoo tot krachtigen tegenstand toegerust, had ik wel met van buiten aangebragte omstandigheden zóó zwaar te kampen, als zij mis-

[p. 362]

schien, op wie ik met verachting had neêrgezien? Ik beken het, ik bloosde over mijzelven, en onwillekeurig drong zich het gedrag van mijnen grooten Meester ten aanzien van zondaren en tollenaren aan mij op. Ja, daar stond mij zijne handelwijze omtrent de overspelige vrouw met levendigheid voor den geest. ‘Wie uwer zonder zonde is, werpe den eersten steen op haar!’ dat woord drong door in mijne ziel. O! dacht ik, indien ik de geschiedenis dier ongelukkige eens kende, wie weet, hoe diep ik haar beklagen, hoe zeer ik mij het lot dier beklagenswaardige aantrekken zou! Uit de eene gedachte ontwikkelde zich de andere, en nu vroeg ik: Bemoeit men zich ook misschien te weinig met deze, het Christelijk medelijden toch niet geheel onwaardige, menschen? Laat men hen misschien ook te veel aan haar treurig lot over? Zouden er welligt ook middelen te vinden zijn, om zich deze ongelukkigen, die van alle godsdienstige en zedelijke opleiding, uit den aard der zake, verstoken zijn, op de eene of andere wijze aan te trekken? Zoo lang zij in de donkere holen der ontucht verkeeren, mag men het voor hoogst moeijelijk, zoo niet onmogelijk houden, haar met eenig zedelijk licht te bestralen; doch, zoo eens eene berouwhebbende de woningen des verderfs wenschte te ontvlieden; - maar, verstooten door hare betrekkingen, indien zij die nog had, verstooten door de maatschappij, verstooten door de genen, die slechts van verre hare vroegere betrekkingen kenden, - waar dan henen? Zoo eens eene dier ongelukkigen, die den meesten tijd haars levens in de dienst der zonde had doorgebragt, nogtans tot inkeer kwame; of zoo eens eene, door krankheid overvallen, zich de ijselijkheid van haren zondigen toestand voor oogen stelde, en, op hare klagten, door hare medezondaressen, slechts met een honend lagchen beantwoord wierd, - waar han henen?

Ik weet het, er is een toevlugtsoord, waar geen boetvaardige afgewezen wordt; er is een antwoord op die vrage, voldoende voor ieder, die de stemme des roependen hoort, en die nog vastheid van geest genoeg heeft, om terug te keeren tot Hem, die nooit een' boeteling verstoot. Maar ach! de ongelukkige, die in de strikken der ondeugd zóó treurig verward is, hoort niet altijd die stem, of, wordt zij gekend of verstaan, de ongelukkige durft haar niet altijd als tot zich gesproken aanmerken, maar hoort veeleer, in het ontrust geweten, slechts eene stemme der wraak!

[p. 363]

Maar, zou dan ook de menschheid niet kunnen antwoorden? Zou zij geen toevlugtsoord kunnen openzetten, waar die rampzaligen zich bij voorraad redden konden uit den diepen afgrond des verderfs, die om haar gaapt? waar zij, die door haren ellendigen toestand nog tijdig zijn afgeschrikt, het haar hoe langer zoo dreigender wordend verderf konden ontvlugten?

Hoe dieper ik hierover nadacht, hoe belangrijker mij de vraag voorkwam: of er in ons godsdienstig Vaderland, hetwelk op zoovele heilrijke instellingen lroem mag dragen, niet eene zoodanige inrigting zou kunnen tot stand gebragt worden, door welke men zich het lot dier berouwhebbende zondaressen, die de wegen der ontucht verlaten wilden en aan de maatschappij wenschten teruggegeven te worden, meer bijzonder kon aantrekken? een verblijf, waarin zij konden opgenomen worden, die, of uit vrije beweging, of op aandrang van anderen, derwaarts zich begeven wilden, en waar het natuurlijk aan die middelen niet ontbreken zoude, welke tot godsdienstige kennis en deugd opleiden, en door welke de mogelijkheid zou kunnen bestaan, om deze of gene in het maatschappelijk leven, verbeterd, terug te voeren, en voor den tijd en de eeuwigheid te behouden?

Ik achtte het niet ongepast, deze gedachte, door dit algemeen gelezen en geacht Tijdschrift, bekend te maken, en, indien het wijs en doelmatig konde geoordeeld worden, aan zoodanig voorstel gevolg te geven, de aandacht van menschenvrienden daarop te vestigen.

Men zegge niet, dat door zoodanige inrigting het kwaad kon in de hand gewerkt worden, naardien men zou meenen geruster te kunnen zondigen, als er zulk eene gelegenheid bestond, om, na een in de dienst der zonde doorgebragt leven, in een gesticht voor boetvaardigheid te worden opgenomen. Ik geloof mij van breede redenering te kunnen onthouden, en mij, als eene krachtige wederlegging, veilig te mogen beroepen op de resultaten, welke het menschlievend Nederlandsch Genootschap: Tot zedelijke verbetering der Gevangenen, alreeds oplevert. Of zouden er thans meer misdaden gepleegd worden, omdat zoodanige instelling bestaat?

Steller dezes is desniettemin geenszins van meening, dat aan de tot stand brenging van zoodanige inrigting geene groote zwarigheden zouden verbonden zijn; maar het komt hem echter voor, ofschoon hij voor het tegenwoordige daarin niet

[p. 364]

opzettelijk treden wil, dat ook nog wel veel tot oplossing dier zwarigheden zou kunnen bijgebragt worden.

En hiermede eindigt hij dit geschrijf, zijne Lezers verzoekende deze gedachten te nemen zoo als zij zijn.

v.d.H.