Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1837

Verdraagzaamheid der godverzakers.

Men heeft wel eens beweerd, dat onverschilligheid omtrent de Godsdienst, en, in nog hoogere mate, volslagene ontkenning aller godsdienstige beginselen, de hoogste mate van verdraagzaamheid moest aanbrengen, daar toch immers de Godverzaker geen belang altóós had, met anderen over iets te twisten, dat hij als eene hersenschim beschouwde. Onder de duizende blijken van het tegendeel, die de Fransche Omwenteling ons aanbiedt, (het eenige tijdperk, toen de Godverzaking heerschende was) moge ook het volgende dienen.

[p. 245]

De waardige bernardin de st. pierre, de wereldberoemde Schrijver van de Études de la Nature en Paul et Virginie, Lid van het Fransche Instituut voor de klasse der zedelijke en staatkundige wetenschappen, had een Rapport uit te brengen over eenige ingekomene antwoorden op de prijsvraag: ‘Welke inrigtingen zijn de besten, om de zedelijkheid van een Volk te bevorderen?’ Alle antwoorden waren geheel in den geest der Godverzaking en van het Materialismus, namelijk om alle hoogere, belangelooze, godsdienstige gevoelens uit te sluiten. Deze geest was toen bij het Instituut de heerschende. Verschrikt over eene verkeerdheid, die hij met reden voor hoogstverderfelijk voor de Maatschappij hield, poogde st. pierre zijne tijdgenooten tot juister en troostrijker begrippen terug te brengen, en besloot zijn Rapport met eene uitstorting des harten, vol reine geestdrift over de voor het menschdom zoo oneindig heilzame en troostrijke zegeningen van het Evangelie. Zoo lang de spreker de ingekomene stukken met elkander vergeleek, luisterde men met aandacht naar hem; maar naauwelijks had hij zijn geloof aan God en de Openbaring betuigd, of er verhief zich van alle kanten een woedend geschreeuw. Eenigen vroegen hem spottende: Waar en onder welke gedaante hij God dan toch gezien had? Anderen voeren uit tegen den ligtgeloovigen ouden man. Die nog gematigd waren, haalden de schouders op. Hier bleef het niet bij. Op spot volgde beleediging; men noemde hem een' zwakhoofd, een' dweeper, en dreigde hem uit eene Vergadering te bannen, waarvan hij zich het lidmaatschap had onwaardig gemaakt; het ging eindelijk zoo verre, dat men hem tot een tweegevecht uitdaagde, om hem met den degen of de pistool te bewijzen, dat er geen God is! Vergeefs poogde de edele man in deze verbijstering der Godverzakende dweeperij de taal van het gezond verstand te doen hooren; niemand wilde naar hem luisteren, en een Wijsgeer riep schuimbekkend van gramschap uit: Ik zweer, dat er geen God is, en be-

[p. 246]

geer, dat in dezen kring deszelfs naam niet meer worde uitgesproken! Dit geschiedde in Frankrijk, in de zich noemende hoofdstad der beschaving, Parijs, niet onder het schrikbewind van robespierre, maar in 1798, ten tijde van het Vijfmanschap (Directoire), in eene Vergadering van het Nationale Instituut, hetwelk zich voor de bloem der Geleerden der groote Natie hield! (Zie wachler's biographische Aufsätze.)

Teregt mogt dan de edele Abt jerusalem, twintig jaren vóór de Fransche Omwenteling, die de zegepraal van het ongeloof besliste, zeggen: ‘De Philosophen vervolgen niet; zij laten ieder gerust bij zijne vrijheid van denken! Onder den schijn van twijfelarij spreken zij slechts op een' beslissender toon, dan immer het onverdraagzaamste bijgeloof sprak; ieder wil slechts zijn stelsel, met de verzekering, dat hij alleen de ware wijsbegeerte bezit, aan de wereld tot de éénige geloofsbelijdenis opdringen. - De Philosophen vervolgen niet! Het is waar, zij hebben nog geen bloed vergoten, geene brandstapels opgerigt; dank zij daarvoor de ware Wijsgeeren en menschenvrienden op de troonen, die hun de wapenen daartoe niet verleenen.’ - (Twintig jaren later had men de mitraillades, noyades enz.)