Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1837

De menschelijke hand.

De mensch heeft, in de natuurlijke historie, zijne onderscheidende benaming van de hand ontleend; hij is het eenige tweehandige schepsel. Ik ben niet voornemens hier iets omtrent haar zamenstel of gebruik te zeggen; maar, daar zij nog nimmer als een zedelijk werktuig is voorgesteld, als in een innig verband met hart en gevoel staande, als derzelver voorname aanwijzer en verkondiger, en als het vermogende zielswerktuig, waarmede een groot gedeelte van het stoffelijke goed en kwaad, hetwelk ons geslacht ten deel valt, gewrocht wordt, zoo zij het mij vergund, met betrekking hiertoe, eenige weinige aanmerkingen in het midden te brengen.

God heeft het ligchaam in het algemeen tot een geschikt werktuig gemaakt, niet alleen om de bedoelingen van deszelfs onstoffelijken bewoner, de ziel, te volvoeren, maar ook om als 't ware de spiegel te zijn, die al deszelfs strekkingen en kenmerken terugkaatst; die elke beweging der in ons woelende zee aanduidt, zoo wel wanneer hare golven door den storm der hartstogten worden opgejaagd, als wanneer alles kalm, effen en rustig is. Geen der organen nu van het ligchaam is, door deszelfs maaksel of plaatsing, in allen opzigte tot vervulling dezer verrigtingen zoo klaarblijkelijk geschikt, als de hand. Het oog is, ja, misschien de getrouwste spiegel der zielsaandoeningen; maar, hoezeer het dat inwendige gevoel mag afbeelden en zigtbaar maken, is het volstrekt buiten staat, deszelfs bevelen uit te voeren; de hand daarentegen is de groote dienaar en gemagtigde der ziel, openbaart niet alleen hare innigste bewegingen, en verklaart, gemeenschappelijk met de tong, (en beide zijn, in

[p. 173]

hunne vereeniging, de weldadigste of de schadelijkste onzer ligchaamsdeelen) haren wil en voornemens, maar brengt die ook, op haar bevel, ten uitvoer. Daarom zijn ook, van de oudste tijden af, in de gewone spreekwijze, hart en hand, wil en uitvoering, verbonden geworden. De eerste dageraad der rede vertoont zich, bij het onnoozele kind, in de teekenen, die het met zijne handjes maakt; door middel derzelve biedt het zijne verzoeken aan voor al wat het verlangen mag; en, in nabootsing hiervan, worden Gods kinderen gelast, in den gebede hunne handen ten hemel te heffen. Liefde, vriendschap, weldadigheid, en al de zachte gevoelens in den mensch, gebruiken de handen als teeken en werktuig; de innige omhelzing, de hartelijke vriendschapsdruk, de liefdadige gift worden alle met haar volvoerd. Vreugd, voldoening, toejuiching, verwelkoming en afscheidneming, alles bezigt dit werktuig om zich te kennen te geven. Boetvaardigheid slaat er zich de borst mede; gelatene berusting vouwt ze zamen; godsvrucht en liefde tot den Schepper strekt ze ten hemel.

Maar de handen worden niet alleen gebruikt, om de vriendelijke gevoelens der ziel te doen blijken. Ook die van tegenovergestelden en min beminnelijken aard bezigen dezelve als hunnen aanwijzer. Toorn dreigt en nog heftiger en hatelijker driften vernielen met dezelve. Ja, de handen zijn de werktuigen, waarmede een groot gedeelte van het kwaad, de gewelddadigheid, de verwoesting en de ellende, welke onze bedorven aard in de wereld gebragt heeft, veroorzaakt worden.

Bij menige gelegenheden wordt de hand de spreker, in plaats van de tong. Den voorsten vinger noemt men den index of wijsvinger, omdat wij daarmede het voorwerp, waarop wij eens anders aandacht willen vestigen, gewoon zijn aan te wijzen. Door hulp der vingers is de doofstomme in staat, zich met zijne medemenschen te onderhouden, en is daardoor niet geheel afgescheiden van de genoegens der zamenleving; en evenzeer kunnen wij door derzelver dienst onze gedachten mededeelen waarheen wij ook willen, hoe groot de afstand ook zij, zelfs naar de woonverblijven der tegenvoeters.

God zelf verwaardigt zich, om geestelijke weldaden aan zijn volk te doen toekomen door de handen van daartoe verordende personen, bij de plegtigheden van aanneming en in-

[p. 174]

zegening; en de geheiligde Vriend, Beschermer, Voorspraak en Verlosser van ons geslacht schijnt, toen Hij op aarde verkeerde, de meeste zijner wonderdadige genezingen verrigt te hebben met het opleggen der handen; ook bij het zegenen, wanneer kinderkens tot Hem gebragt werden, legde Hij hun de handen op, en bij zijne hemelvaart verhief Hij zijne handen, om zijne jongeren te zegenen.

Al de wijzen te willen optellen, op welke gemoedsaandoeningen door de hand te kennen gegeven worden, zou eene eindelooze taak zijn. Ik zal derhalve nog alleen aanmerken, dat in het grootste deel der gevallen, welke ik aangevoerd heb, de handbeweging eene natuurlijke, niet eene toevallige of door willekeurige overeenkomst vastgestelde gevoelsaanduiding is; gelijk daaruit blijkt, dat zij, met geringe verandering, in alle tijden, bij alle volken en onder alle toestanden der maatschappij gebezigd is.

Hoe dankbaar moeten wij dan onzen Schepper niet zijn, dat hij ons met zulke bewonderenswaardige ledematen begiftigd heeft, die, meer dan eenige andere uitwendige ligchaamsdeelen, de onmiddelbare werktuigen geweest zijn, welke ons tot heeren en meesters gemaakt hebben van den bol, dien wij bewonen; en zulks niet alleen van de zigt- en tastbare stof, die voor onze voeten ligt, met alles wat er op groeit en leeft, maar ook als 't ware van de onzigtbare zelfstandigheden, die den aardbol omgeven, zoodat wij, op gelijke wijs als wij het water doen, zelfs luchten en bliksemstof in onze flesschen besluiten! Dus vermeerderen wij, door middel der handen, dag aan dag onze kennis en wetenschap, en diensvolgens onze magt; onze kunstvaardigheid in alle bedrijven en fabrijken, waarbij zij te pas komen; onze genoegens, onze gerijfelijkheden, kortom alles, wat het leven tot een' zegen maken kan.