Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1837

De Ondergang van Jeruzalem. Dichtstuk. Door L. van den Broek. Te Rotterdam, bij A. Wijnands. 1836. In gr. 8vo. 26 Bl. f :-60.
Ernst en Luim. Poëtische Verscheidenheden. Door L. van den Broek. Te Rotterdam, bij A. Wijnands. 1836. In kl. 8vo. 111 Bl. f 1-30.

De Heer van den broek, wiens lust in Bijbelsche Poëzij niet ongunstig bekend is, heeft in het eerste der bovengemelde stukken een onderwerp gekozen, dat voor dichterlijke behandeling zeer wel geschikt is, den ondergang namelijk van der Joden Hoofdstad en Staat, ten tijde der Romeinen. Hetzelfde is, onder den titel van Jeruzalems verwoesting, reeds door hem behandeld, maar korter, in zijne Nieuwe Gedichten, zie Letteroef. voor 1835, N^o. XII, bl. 530, 531. - In den eersten Zang vermeldt hij de oorzaak van die ramp, namelijk der Joden trotschheid en oproerigheid, de aannadering des vijands, en den eersten wederstand. De tweede Zang stelt den nacht voor, waarin men zich weêrzijds ten strijde gereed houdt, over den uitslag bij de Joden verschillend gedacht wordt; maar zekere annas den val van Jeruzalem stellig vooruitziet. De derde Zang gewaagt van de ellenden der stad, de ijdele hoop op redding, en eindelijk van de verovering van stad en tempel. Een Slotzang, ter eerbiediging van het Godsbestuur enz., eindigt dit dichtstuk. - Dit is nagenoeg de inhoud en het beloop van dit stuk. Het geheel is niet verwerpelijk, maar wat eentoonig, en de zamenhang overal niet even duidelijk: het ontbreekt

[p. 573]

niet aan dichterlijke plaatsen; maar er is voor zulk een onderwerp niet genoeg kracht en leven in; men leest het, ja, met zekeren bedaarden weemoed, maar men wordt er niet magtig door aangegrepen. Wij verlangen daarom dien brommenden en bulderenden, wilden en woesten dichttrant niet, welken sommigen hierbij ligtelijk zouden gebruiken, maar die, bij alle hoog- en hardklinkende en hoogdravende bewoordingen, dikwijls niet veel meer dan zinledige bombast is; maar nogtans zou een onderwerp, als dit is, met meer vuur, met meer diep gevoelde en diep voelbare uitdrukking, in krachtiger tafereelen kunnen voorgesteld worden: doch er is verscheidenheid van gaven. - De episode van annas is, hoewel hier wat lang, op zichzelve niet kwaad; maar is die taal waarschijnlijk in een hoofd der Zeloten van dien tijd, die zich door hunne dolzinnigheid onderscheidden? wat uitwerking doet zij hier, daar zij niet anders dan door hemzelven in de eenzaamheid van eene ruime tempelzaal gesproken wordt? - Eene episode daarentegen in den derden Zang, welke den Hoofdman voorstelt, die weleer bij het kruis van Jezus stond, en nu het lot van Jeruzalem met den dood van dien Godszoon in verband brengt, is in vinding gansch niet ongepast. - De Slotzang is in zamenhang en overgang van de eene spraakwending tot de andere eenigzins duister, en sommige uitdrukkingen, zoo als tot de gezaligden: ‘de zeven zeeglen zijn ontsloten: het zuivrend bloed heeft u bespat;’ en: ‘de hand, die eenmaal straffen zou, (?) zal paarlen op uw paden strooijen, gevormd uit tranen van berouw,’ zou men helderder en gelukkiger mogen wenschen. Andere kleine aanmerkingen willen wij thans terughouden.

Gelijk de Heer van den broek in zijne boven aangehaalde Nieuwe Gedichten ook eenige kleine en ligte stukjes gevoegd heeft, in welke soort van Poëzij het Rec. t.a.p. voorkwam dat de Dichter het gelukkigst geslaagd is; zoo bestaan ook bovengenoemde Poëtische Verscheidenheden uit 25 dergelijke stukjes, die Rec. niet twijfelt, of zij zullen insgelijks over het algemeen bijval vinden. Gaarne stemt hij ook toe, dat vele derzelven, wegens hunne naar inhoud en voordragt ernstig zedelijke en godsdienstige strekking, onder de rubriek ernst zeer goed behooren. In hoeverre eenige onder die van luim zouden kunnen gerangschikt worden, hierin wil hij niet treden, daar hij over de ware beteekenis

[p. 574]

van dit woord in werken van kunst, en over het onderscheid van hetzelve met scherts, ironie en satyre, te breed zou moeten uitweiden. Onder de beste van den geheel ernstigen trant zijn hem bijzonder de volgende voorgekomen: Elize, eene Vertelling van eene hulpbehoevende moeder, die met haar kind door eenen boer en zijne vrouw in huis genomen wordt, welke haar voor het oogenblik verzorgen, en, op het hooren van hare geschiedenis, gelegenheid zoeken en vinden, om haar met haren vader te verzoenen en met haren beminde te vereenigen; dit stuk, het uitgebreidste van dit bundeltje, (bl. 5-25) ware het hier en daar niet wat keuvelend en lang, zou reeds hieronder te rekenen zijn, wegens het eenvoudig lieve, waardoor men eenige plaatsen van hetzelve met genoegen en deelneming leest. Maar althans behoort hiertoe het Lied der Armen, wegens den eenvoudig godsdienstigen toon, die er, overeenkomstig het onderwerp, in heerscht. - Het stukje, getiteld de Slaap, bevat eene aardige toespeling op de ruste des doods en het herleven. Alleen zou men mogen vragen, of het kinderlijk onnoozele knaapje, dat vraagt: ‘O zeg mij, moeder! zeg, wat is de slaap?’ enz. zulk een antwoord der moeder wel verstaan en voldoende vinden zal. - Eenvoudig hartelijk is het stukje, dat Ouderlijk Geluk ten onderwerpe heeft. - Schoon en statig is de Avond, waarin verhevenheid en zachtheid, naar het onderwerp gepast, elkander afwisselen.

Onder de meer geestige stukjes munten uit: Levensvreugde, Levenswijsheid, Winterlied, Kinderspel, grootendeels ook de oude Zeeman en de oude Krijgsman; doch wij kunnen er geene proeve van geven, daar zij in hun geheel willen gelezen zijn. Hetzelfde zou men misschien kunnen zeggen van het Jagen, hetwelk op het bejagen van voordeel, hetzij met regt of met onregt, schijnt te doelen, maar bij de aardigheid toch hier en daar wat duister is. Behalve eenige drukfouten, trek vr. voor m., schondt voor schond, lachtte voor lachte, leest men hier, bl. 61: ‘Het kruid, dat meenig (l. menig) een verspildheid, wijkt voor mijn pulver ver in kracht’: wat dit woord verspildheid beteekenen moet, is duister; of is het ook voor het platte verspild heit, voor verspild heeft, om te rijmen op mildheid? maar!....? - In het volgende Danklied, dat ook over 't geheel niet onaardig is, vindt men ‘zich naar de wrongen van 't opgelegde wigt voegen’: is dit niet gewrongen zamengevoegd? In

[p. 575]

‘wier begeeren... het goed in gif verkeeren,’ is dit laatste alleen om het rijm aangenomen, daar het verkeert zijn moest; en in de regels: ‘Wij bidden voor die dwazen, op d'allerlaagsten trap,’ is de constructie dubbelzinnig, daar de laatste woorden schijnen te behooren bij de genen, die bidden, en niet, gelijk zeker de meening is, bij ‘die dwazen, die op d'allerlaagsten trap staan.’ - Zoo is het ook, in het volgende minder gelukkige stukje, Bij het eindigen der Wintervergaderingen enz., te sterk, ‘ons loflied’ op de schoonheid der Natuur ‘een lasterlied’ te noemen, alleen omdat het die schoonheid niet genoeg uitdrukt. - Wij zouden nog wel meer dergelijke kleine aanmerkingen kunnen mededeelen; maar wij willen liever eindigen met eene kleine proeve te geven uit bovengemeld dichtstukje de Avond, dat wel niet tot het luimige behoort, maar dat in eene gelukkige dichtluim des Auteurs gesteld is. Aldaar wordt van de Natuur, zoo als zij des nachts schijnt te slapen, gezegd:

‘Als de avond neigt, dan is haar sluimren waken!
En als de slaap den stervling de oogen sluit,
Dan zet ze alom haar heldre wachters uit.
Die vonklen daar aan 't vlekkeloos azuur,
Als dienaars van 't oneindig Opperwezen,
Wiens liefde waakt in 't rustverspreidend uur,
Wiens majesteit in 't duister is te lezen,
Wiens naam wij zien aan de ongemeten' baan,
Bij 't licht der zon en bij den glans der maan.
Maar 't zoet der rust streelt d'afgematten mensch.
Hij ligt en slaapt en draagt een rozenketen;
Hij slaakt geen zucht, geen onvervulbren wensch;
Hij kan het lief en 't leed van de aard' vergeten,
En 't pinkend oog, van 't rustloos weenen moê,
Luikt voor den last, die zachtkens neêrzinkt, toe.’