Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1837

Proeve van Toepassing der Mnemotechnie, of Geheugenleer, van De Montry, door G.W. van der Voo. Te Rotterdam, bij J.A. van Belle. 1837. In gr. 8vo. 40 Bl f :-40.

De Geheugenleer is, door de lessen van den Franschman a. de montry, gedurende den laatsten winter in onderscheidene steden van ons Vaderland gegeven, op nieuw het onderwerp van veler gesprekken geworden, en wat men daarvan door hem en anderen hoorde, verwekte de algemeene zucht, om met de grondslagen dier leer bekend te worden, en haar inzonderheid ook op onze Taal toegepast te zien.

De Schrijver van het voor ons liggend boeksken schijnt dit verlangen eenigermate te hebben willen bevredigen. Hij geeft ons, in zijne inleiding, na een kort betoog van de behoefte aan eene zoodanige Leer, die daakzaken en bijzonderheden onafscheidbaar leert vereenigen, en tevens het middel in het werk stellen om ze onuitwischbaar in het geheugen te prenten, de vertaling van een daarop betrekkelijk stuk, in het Journal de la Haye van 2 Maart 1837 geplaatst; gaat vervolgens over tot de mededeeling der eerste Les van geuoemden Meester, en beproeft de toepassing er van op het Nederduitsch; toont in voorbeelden aan, hoe men, door het volgen van dit stelsel, eene naauwelijks uit te spreken reeks van getallen, en alle mogelijke jaartallen, bij de beoefening der Geschiedenis voorkomende, onthouden, en zich, waar het pas geeft, te binnen brengen kan; deelt de Tafel van herinneringspunten mede, zoo als die in het werk van de montry voorkomt; besluit met den wensch, dat een kundiger Landgenoot een mnemotechnisch systema ontwerpe, hetwelk voor dat der Franschen niet behoeve onder te doen, en schenkt eindelijk, als Toegift, de lijst der onderwerpen, waarop de montry zijne leer bereids heeft toegepast, en een Aanhangsel, waaruit blijkt, dat men zich thans ook in

[p. 529]

Engeland met de Geheugenleer onledig houdt, en welke de aldaar voorgeslagene wijze is, om er het gebrekkig vroeger stelsel van Dr. grey door een doeltreffender te doen vervangen.^(*)

Genoeg over de verdeeling van het boeksken. Thans nog iets over de bewerking en de beantwoording aan het doel. De eerste is, volgens des Schrijvers eigene getuigenis, vlugtig genoeg. De Steller dezer aankondiging kan de redenen niet beoordeelen, waarom de Heer van der voo met de uitgave dezer Proeve zooveel haast gemaakt heeft, maar wenscht, zoo voor de wetenschap als voor het Publiek, dat de volgende, waarop hij ons uitzigt geeft, wat meer aaneengeschakeld bewerkt mogen zijn.

Wat vinden wij dan nu hier, dat den tot hiertoe oningewijden een denkbeeld van de grondslagen dezer Leer kan geven, en hem op den weg helpen, om die van toepassing op onze Taal te maken? Eerstelijk de opgave, hoe de montry ons oefent in het bestendig beschouwen van eenige medeklinkers als getallen, namelijk (voor het Fransch):

1,	2,	3,	4,	5,	6,	7,	8,	9.
t,	n,	m,	r,	l,	c,	q,	f,	p.

terwijl hij voor de 0 of tienheid de S aanneemt, met verklaring der keuze bij deze verwisseling, gegrond, óf op eene zekere overeenkomst tusschen deze letters en getallen, (b.v. n voor 2, en m voor 3, omdat de eerste dier letters uit twee en de andere uit drie zoogenaamde beenen is zamengesteld) óf op taalkundige opmerkingen (b.v. dat in bijna elke taal eene r in het woord vier voorkomt); daarna eene poging, om ons hetzelfde voor het Nederduitsch te geven, dus:

0,	1,	2,	3,	4,	5,	6,	7,		8,	9
s of z,	t of d,	n,	m,	r,	l,	b of p,	k,	v,	w of f,	g of ch.

met verantwoording der redenen voor deze keuze, en een ophelderend voorbeeld, gelijksoortig aan het door de mon-

(*) Omtrent dit stelsel, en verscheidene andere, vergelijke men de belangrijke Bijdragen omtrent de Geschiedenis der Geheugenleer, in het Mengelwerk van dit Tijdschrist, N^o. V, VI en VII van dit jaar, voorkomende.

[p. 530]

try in zijne eerste les gegevene; bij welk een en ander van der voo de aanmerking voegt, dat men de vrijheden (volgens onze grootste Taalgeleerden is dit het juiste woord niet) van het gewone spraakgebruik bij deze Leer zal moeten vaarwel zeggen, en woorden zoo als jon-gen letterlijk en lettergrepig uitspreken.

Nu volgt de reeds vermelde eerste toepassing, op het onthouden zelfs van de grootste getallen, waartoe men: a. de getalmerken door de daarmede overeenkomstige medeklinkers moet vervangen; b. daarna, met behulp dezer medeklinkers, het getalwoord, of liefst, voor een groot getal, in eene zekere versmaat, eenige zamenhangende woorden vormen, welker hoofdbeteekenis gemakkelijk kan onthouden worden. Ten voorbeelde ontvangen wij:

wij leven vrij, wij leven blij op Neêrlands dierbren grond, dat deze klanken oplevert:

w, l, v, n, v, r, w, l, v, n, b, l, p, n, r, l, n, d, s, d, r, b,
r, n, g, r, n, d.

die, naar den gelegden grondslag, deze aaneengeschakelde getallen geven:

8, 5, 8, 2, 8, 4, 8, 5, 8, 2, 6, 5, 6, 2, 4, 5, 2, 1, 0, 1, 4, 6,
4, 2, 9, 4, 2, 1.

Dit kan dienstig zijn, als het slechts te pas komt een getal uit één of meer versregels te maken. Hoe in het omgekeerd en meer noodzakelijk geval te handelen, wordt vooralsnog niet duidelijk opgehelderd. Het behoort misschien tot volgende lessen, in welke, is de Verslaggever (die alleen eene openbare les, met bewondering van 's mans vlugheid, bijwoonde) wél onderrigt, de montry eene andere, zeer vernuftige wijze aan de hand gaf, om oordeel en geheugen tevens te hulp te komen: het vaststellen, namelijk, der namen van bepaalde plaatsen of Stadsgebouwen, welke, ééns voor altijd in zekere volgorde aangenomen zijnde, en het eerste woord der formulen uitmakende, daaraan, als ware het, een nommer geven, waardoor de verdeeling van het groote getal bij het memoriseren gemakkelijk wordt gemaakt en verwarring bij de herhaling voorgekomen.

Bij de behandeling der tweede toepassing der Geheugenleer, t.w. die op Tijdrekenkunde, wordt gezegd, dat wij

[p. 531]

daarbij, a. het getal in de overeenkomstige medeklinkers moeten veranderen; b. van deze medeklinkers een woord of woorden zamenstellen, die men getalwoorden kan noemen, en c. eene zoogenaamde formule (volzin) maken, de geschiedkundige daadzaak zoo beknopt mogelijk voorstellende, in zoodanig verband, dat het getalwoord (of de vereenigde getalwoorden) altijd aan het eind komt (of komen) te staan. Zie hier het voorbeeld, door van der voo gegeven:

Geschiedkundige daadzaak: Dood van Willem I, in 1584.

Zamenstelling: 5, 8, 4^(*) l, v, r, dat de klanken geeft, (o.a.) voorkomende in heel vrij.

Formule (of getalwoord): Willem I werd vermoord, maar het Land bleef heel vrij. 5, 8, 4. (1) 5 8 4.

Op soortgelijke wijze zou men (tot nader voorbeeld) zich het jaar, waarin de gedenkwaardige slag van Waterloo geleverd is, door herinnering dezer drie woorden kunnen te binnen brengen:

Gedenk aan WaTerLoo,

daar, volgens den gegeven grondslag der letter- en nommerverwisseling, de w 8, de t 1, de l 5, en dus deze drie letters vereenigd het getal 815, alzoo, met voorplaatsing van het in gedachte bijgevoegde duizendtal, 1815 aangeven. In dit door ons bijgebragt voorbeeld ziet men, dat alleen de eerste letter van elke lettergreep gebruikt is. De Heer van der voo schijnt zelf in bedenking te geven, of zulks, bij de toepassing op het Nederduitsch, niet beter ware; en, in aanmerking nemende, hoe vele medeklinkers, ook op het einde der lettergrepen, en hoe vele zamengestelde, in vele onzer woorden voorkomen, zou ons dit ver verkieslijk toeschijnen. Beproeven wij, zulks aannemende, het sterfjaar van Willem I te vinden, met andere woorden dan de door hem gekozene te bezigen:

(*) Voor de nieuwe Geschiedenis laat men, gemakshalve, de duizendtallen in de zamenstelling weg.

[p. 532]

Osschoon Willem I vermoord werd, behield hij zijn' LeVensRoem.
5, 8, 4 (1) 584.

Vooralsnog onthoudt zich de Schrijver van nadere opheldering wegens het gebruik der Tafel van herinneringspunten, bij het in het geheugen brengen der naamlijsten van Koningen enz. Hij zal het ons echter niet ten kwade duiden, wanneer wij, ten behoeve der koopers van zijn boekje, met weinige woorden opgeven, wat wij voor het eigenlijk doel dezer Tafel, tot opgemeld einde, houden.

Bij elk zelfstandig naamwoord in zoodanige Tafel vindt men een getal, zamengesteld uit de in een getal verwisselde eerste letter van het algemeen zelfstandig naamwoord, voor den regel, waarop dat woord voorkomt, en uit de insgelijks verwisselde eerste letter van het algemeen bijvoegelijk naamwoord, boven de kolom, waarin het gevonden wordt. Door deze vereenigde letters denkt men aan die beide woorden, en hun zin herinnert aan dien van genoemd zelfstandig woord, dat, trouwens, door oefening, te gelijk met het getal zelf voor den geest komt. Om nu, met behulp hiervan, een' korten zin te vormen, welks herinnering ons in staat stelt, terstond de vraag te beantwoorden, de hoeveelste der Graven van Holland Floris V was, (namelijk de 16de) en tevens in welk jaar hij omkwam (1296), gaat men dus te werk: Voorondersteld dat Tijd, welks t ons, als boven opgegeven, de 1, en blij, welks b ons de 6 aangeeft, de hier vereischte algemeene woorden voor en aan het hoofd der Tafel zijn, en Feest (een blijde tijd), het in beteekenis overeenkomstig woord, bij het getal 16, dan brenge men Feest vooraan in den volzin, en één, twee of hoogstens drie woorden, de eerste medeklinkers van wier lettergrepen 296 opleveren, geheel aan het slot, b.v. dus:

16
Op het jagt-feest van Floris V waren 's Lands Edelen niet gul blij,
2, 9, 6 (1)296,

en men ziet de beide opgegevene vragen voldoende beantwoord.

En hiermede meent de berigtgever, zijne aanprijzende aan-

[p. 533]

kondiging van dit boekje besluitende, tevens eenigermate aan vroegere uitnoodiging der Redactie van dit Tijdschrift voldaan te hebben, om wegens de toepassing van de montry's stelsel nog iets naders mede te deelen. De Heer van der voo of iemand anders der leerlingen van dien Meester zou het Publiek met de vervaardiging en uitgave van een uitvoerig en wèl zamenhangend werk over dit, der aandacht ten volle waardig, onderwerp hoogelijk verpligten.^(*)

(*) De Steller van dit Verslag heeft, door een' der Leerlingen van de montry voorgelicht, het gewaagd, eene Tafel van Herinneringspunten, voor Nederlanders, volgens het stelsel van dien Leermeester, en de letterverwisseling van van der voo aannemende, zamen te stellen. Zij had welligt, in de keuze der woorden, gelukkiger kunnen zijn, doch dient ook slechts ter ophelderende proeve, en het zal hem aangenaam zijn, die door eene betere vervangen te zien.

[p. 534]

0 Zout.	0. Zoet.	1. Taai.	2. Naar.	3. Mal.	4. Rond.
1. Tijd.	10. Zomer.	11. Oorlog.	12. Oproer.	13. Kermis.	14 Jaar.
2. Nood.	20. Wandeling.	21. Hongersnood.	22. Operatie.	23. Likdoorn.	24. Draaikolk.
3. Mond.	30. Suiker.	31. Schar.	32. Leugen.	33. Geklap.	34. Kanon.
4. Rijk.	40. Holland.	41. China.	42. Siberië.	43. België.	44. Wereld.
5 Last.	50. Leven.	51. Takkebos.	52. Houtenbeen.	53. Kiespijn.	54. Atlas.
6. Band.	60. Huwelijk.	61. Goud.	62. Slavernij.	63. Kindervrijaadje.	64. Strik.
7. Kunst.	70. Banketbakker.	71. Geheugenleer.	72. Bedrog.	73. Malmolen.	74. Dans.
8. Vuur.	80. Punch.	81. Pek.	82. Koudvuur.	83. Dwaallicht.	84. Zon.
9. Geld.	90. Belooning.	91. Lederenmunt.	92. Woeker.	93. Pietjes.	94. Gulden.

5. Lang.	6. Blij.	7. Kort.	8. Vroeg.	9. Groot.
15. Eeuw.	16 Feest.	17 Seconde.	18. Morgenstond.	19. Geschiedenis.
25. Beenbreuk.	26. Arbeid.	27. Neusbloeding.	28. Pap.	29. Dood.
35. Babbelaar.	36. Gezang.	37. Vloek.	38. Ontbijt.	39. Haai.
45. Portugal.	46. Frankrijk.	47. Denemarken.	48. Egypte.	49. Rusland.
55. Tering.	56. Dankbetuiging.	57. Baard.	58. Pijn.	59. Centenaar.
65. Borgtogt.	66. Verloving.	67. Knoop.	68. Oudermin.	69. Eed.
75. Touwslaan.	76. Muzijk.	77. Buiteling.	78. Eten.	79. Schilderstuk.
85. Bliksem.	86. Vuurwerk.	87. Stoppels.	88. Twistvuur.	89. Brand.
95. Banknoot.	96. Geschenk.	97. Stuiver.	98. Pillegift.	99. Rijksdaalder.