Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1837

Gedenkboek van den Orkaan in November 1836; en van den daarop gevolgden Kers-storm. Door C. van der Vijver. Te Amsterdam, bij C.L. Schleijer. 1837. In gr. 8vo. 126 bl. f 1-25.

Gedenkboek..... grootsche titel voor een ‘kort verslag aangaande de voornaamste ongelukken en de verbazende verwoestingen, welke de orkaan van den 29 November 1836 en de daarop gevolgde Kersstorm deszelfden jaars, voornamelijk in ons Vaderland, hebben te weeg gebragt; benevens een verhaal der bedrijven, die daarmede gepaard gingen en, als bij vernieuwing, het karakter van den Nederlander kenschetsen.’ Doch wij willen daarop evenmin

[p. 491]

vallen als op zekere wijdloopigheid, die aan de schrijfwijze des Heeren van der vijver schijnt eigen te zijn; zoodat b.v. vier bladzijden worden ingenomen door eene soort van betoog, ‘dat het nuttig en noodzakelijk is, belangrijke gebeurtenissen op te teekenen.’ Wij moeten over het werkje kort zijn.

Bladz. 28 not. staat: ‘Van den Helder tot Hellevoetsluis is ons land aan de Noordzijde geheel door duinen beschermd.’ Dit moet in allen gevalle Westzijde wezen, en de keten van duinen wordt door die van Flakée, Schouwen en Walcheren (met uitzondering alleen van den Westkappelschen dijk) tot den mond der Schelde bij Vlissingen voortgezet.

Aldaar lezen wij: ‘Het oude Petten ligt reeds ver in zee verzwolgen. De tegenwoordige kerk is reeds de vierde; namelijk viermalen is de kerk duinwaarts ingebragt.’ Als de kerk viermaal is ingebragt, staat er nu de vijfde, en als het de vierde kerk is, is zij slechts driemaal binnenwaarts geplaatst.

Voorts: het zilte nat voor Dordrecht, waar wij meenen, dat niets dan zoet water te vinden is, bladz. 36; het vermelden der edele daad van j. van der eyck te Vlissingen, bladz. 40, ter gelegenheid van den eersten storm, daar zij, volgens den tekst zelven, den 25 December plaats had; de aanteekening nopens dezelfde Zeeuwsche stad, ‘dat alles, wat in de windstreek viel, werd vernield’ (eene grove onnaauwkeurigheid!) bladz. 39; 25 November voor December, bladz. 98; Prinsland zou in Zeeland liggen, bladz. 125; mis - het is Noord-Braband, van welk gewest de Heer van der vijver de aardrijkskundige beschrijving niet best schijnt te kennen, althans hij noemt er Breda, tot twee malen toe, de Hoofdstad van, bladz. 59. Doch waartoe meer?

Waarom wordt, bladz. 38, van de stad Brielle juist gezegd, dat zij, ‘hoewel deelende in de ramp, geen mensch door den orkaan verloor.’? Van vele andere Hollandsche steden, over welke niets gezegd wordt, is dit eveneens het geval. Maar op volledigheid maakt zeker het ‘Gedenkboek’ geene, althans geene billijke aanspraak; schoon hier en daar de naauwkeurigheid ad nauseam loopt, gelijk bladz. 30 van 's Hage, dat ‘de windwijzer op den grooten kerktoren, zijnde het afbeeldsel van een ooijevaar (met een paling in den bek?), gedeeltelijk naar beneden werd gerukt.’

Bladz. 117 nog staat: ‘Menschen werden (te Bremen)

[p. 492]

door den wind opgeligt en een eind door de lucht voortgesleurd.’ Waarbij deze aanteekening: Door de lucht? Wij laten dit berigt voor rekening van den Schrijver. Maar, goede Heer! hoe stelt gij het u voor? Hoog in de lucht, als een vlieger b.v.? Dan hadt gij gelijk met het verhaal niet voor uwe rekening te nemen; maar deze opvatting, en uwe daarop gegronde noot, is, onzes inziens, vrij onnoozel. Iemand, die over eene sloot springt, springt immers ook door de lucht?

Eindelijk - want wij moeten er uitscheiden - voegt Rec. bij het op bladz. 120 verhaalde, dat hij zelf insgelijks eenen zeer ouden Abeelboom gezien heeft, door den storm van 29 November omvergeworpen en door dien van Kersmis op zijne plaats vrij goed hersteld.

Een meer wetenschappelijk verbonden overzigt van den tijd en de betrekkelijke hevigheid (zoo na mogelijk) van het ergste van den storm, of liever eene beredeneerde aanwijzing van den loop, dien de orkaan genomen heeft, is door de onderhavige couranten-compilatie niet overbodig geworden. Rec. ontgeeft het zich, maar meent, in eene Duitsche Boekverkoopers-annonce gezien te hebben: Meteorologische Merkwürdigkeiten des Jahres 1836; of was het de titel van een opstel in eenig werk? Wij zijn dat vergeten, en kunnen het op dit oogenblik niet nazien.