Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1837

Bibliotheek der Nederlandsche Geschiedschrijvers, door Mr. S. de Wind. IVde Stuk. (1626-1648.) Vde Stuk. (Bijvoegsels en verbeteringen, bladwijzer en aanhangsel.) Te Middelburg, bij de Gebr. Abrahams. In gr. 8vo. Bl. 381-608. XXIX en 31 Bl. f 2-60.

Met deze twee stukken is het eerste deel van dit uitmuntend werk, een toonbeeld van echt Nederlandsche vlijt en onpartijdige kritiek, ten einde gebragt. Wij hebben den aanleg van hetzelve in de beoordeeling der drie eerste stukken reeds genoegzaam ontvouwd, en zullen dus omtrent deze beide stukjes kort kunnen wezen. De voornaamste Schrijvers, in het vierde stuk vermeld, zijn christoph. butkens, de schrijver onder anderen der Trophées du Brabant, een geacht werk. Hij wordt zoowel nopens dit als andere zijner geschriften door den Heer de wind vrijgepleit van die vleijerij, welke men hem, uit hoofde van wat al te hooge opvijzeling der oudheid en des luisters van sommige geslachten, b.v. de van lijndens, heeft te laste gelegd. Onze Schrijver doet, met zijne gewone billijkheid, opmerken, dat, de meeste dier berigten van de geslachten zelve moetende komen, dan ook voor dezelve ligt al te voordeelig zijn zullen. Naderhand is ook de echtheid van sommige voor vervalscht gehoudene Charters voldingend gebleken, en van een ander, dat butkens slechts een gebrekkig afschrift gevolgd, niet verdicht heeft. De verdiensten van burgundius worden hoog aangeschreven, doch tegen sommigen en tegen hemzelv' aangetoond, dat onzijdigheid hem toch waarlijk niet kenschetste, en zulks ook in zijne omstandigheden bezwaarlijk kon doen. Nog grooter, en naar waarde, is de

[p. 422]

lof, aan de Jaarboeken en Historiën van de groot toegezwaaid; een lof, waarin onze Schrijver zoo ver is van overdreven te zijn, dat hij zelfs de bezielde taal van den Duitschen wachler geenszins bereikt. Het komt ons voor, dat de Heer de wind, die de Nederlandsche vertaling slechts even vermeldt, wel had mogen doen opmerken, dat dezelve zich door keurigheid en een' goeden stijl, het oorspronkelijke niet onwaardig, aanbeveelt. Als goede Monographiën worden zoo wel de groot's belegering van Grol, als het beleg van Breda, in 1625, door den Jezuit hugo, dat van 's Hertogenbosch, in 1629, door heinsius, dat van Leuven (1635) door rivius, puteanus, mercator en vernulaeus, en het tweede beleg van Breda (1637) door boxhorn vermeld. Het zuivere Latijn en de bloemrijke stijl van matthaeus vossius kan tegen de onnatuurlijke redevoeringen, door hem aan Hollands vroegste Graven en aan woeste Noormannen in den mond gelegd, en die zelfs met de zeden van dien tijd strijdig zijn, geenszins opwegen. Over van den sande, den voortzetter van reyd, volgt een lang Artikel, waaruit echter blijkt, dat hij verre beneden zijn' voorganger is gebleven. Grooter waren de verdiensten van pontanus, de hoofdbron, waaruit men (zelfs na van spaan nog altijd voor de latere Middeleeuwen) de Geschiedenis van Gelderland putten moet. (Slichtenhorst was niet veel meer dan zijn vertaler.) Tevens was pontanus de ijsbreker voor de geschiedenis en beschrijving van Amsterdam. Boxhorn legde den grond tot de Nederlandsche Kerkelijke Geschiedenis. Sanderus heeft, onder zijne tweeënveertig werken, ook Vlaanderen verheerlijkt, en is door zijn schrijven arm geworden. Fisen was verdienstelijk als Geschiedschrijver van Luik. Doch wie zal naar waarde de verdiensten van hooft vermelden? De Heer de wind wil zijne voorgangers niet naschrijven, en vergenoegt zich dus met enkele, maar dan ook kenschetsende, trekken; hij zegt, wat 's mans voordragt betrest: ‘Voor den stijl was hij meer bij ons, dan zelfs cicero bij de Romeinen geweest is. Hier had hij volstrekt geenen voorganger.’ Uytenbogaert en trigland (hoe verre beide in alle opzigten beneden hooft) worden nu genoemd, en erkend, dat beide niet volmaakt onpartijdig zijn konden. Trigland's werk is zelfs niet eens een doorloopend Geschiedverhaal. De Mémoires de frédéric

[p. 423]

henri worden aan den Prins zelven toegeschreven, doch met medehulp van constantijn huygens. Nu worden ten slotte nog eenige Schrijvers vermeld, die men niet op de lijst der eigenlijke Geschiedschrijvers plaatst, zoo als valerius, ampzing, schrevelius, van beverwijk enz., het geleerde werk der Bollandisten, of Legenden der Heiligen, naar de dagen, waarop hunne gedachtenis gevierd wordt, gerangschikt, en eindelijk de Martelaarsboeken. - In het vijfde stuk vinden wij, behalve eenige bijvoegsels en verbeteringen op de vier voorafgaande, (die te veel in bijzonderheden loopen, om daarvan iets mede te deelen) een' bladwijzer op het geheele eerste deel, en een kort aanhangsel, bevattende eene voorloopige naamlijst der Schrijvers, die in het tweede deel zullen behandeld worden, tot volledigmaking van welke de onvermoeide en bescheiden Schrijver de hulp van vaderlandsche Geschiedkundigen inroept.

Met verlangen zien wij het begin van dat tweede deel, waarin wij onder anderen zekerlijk veel over de Geschiedenis van 1672 vinden zullen, te gemoet.