Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1837

Oordeelkundige Beschouwing van de Leer der Breuken, door L. Jacobson, Med. Doct. te Koningsbergen. (Uitmakende het VIde Deel van de Nieuwe Verhandelingen, bekroond met den prijs van het Legaat van J. Monnikhoff.) Te Amsterdam, bij C.G. Sulpke. 1837. In gr. 8vo. f 3-60.

De Schrijver, de moeijelijkheid inziende om geheel te voldoen aan hetgeen door Bestuurderen van bovengemeld Legaat in de door hen bij Programma van 9 Febr. 1833 uitgeschreven prijsvraag gevorderd wordt, welke niet alleen eene naauwkeurige aanwijzing van het onvolkomene, gebrekkige en onvaste in de leer der breuken verlangde, maar tevens eene opgave van de middelen om hierin te voorzien, heeft gemeend, zich slechts tot die soort van breuken te moeten bepalen, welke voornamelijk de hulp des heelmeesters vereischen, en zoo niet voor geheele genezing, althans voor leniging vatbaar zijn.

Hoe hij hierin geslaagd zij, en hoe regtmatig, wegens de belangrijkheid en voortreffelijkheid dezer Verhandeling, Bestuurderen voornoemd hem de uitgeloofde gouden Medaille hebben toegekend, moge blijken uit de volgende schets, welke Recensent eenigzins uitgebreider, dan gewoonlijk, heeft gemeend te moeten maken, ten einde daardoor, zoo mogelijk, de verspreiding van dit voor Heelkundigen zoo belangrijk werk te bevorderen.

[p. 372]

Na in de Iste Afdeeling eerst eenige algemeene, daarna bijzondere aanmerkingen over de ontleedkundige beschrijving te hebben medegedeeld, daarin te regt wederleggende de ongerijmde meening van rust en dieffenbach, dat de beoefening van dit gedeelte der Ontleedkunde, door vrees en besluiteloosheid te verwekken, meer nadeel dan voordeel aan de Heelkunde zoude hebben toegebragt, gaat de Schrijver in de IIde Afdeeling over tot de beschrijving van de ziektekunde der breuken, in de eerste onderdeeling (§ 3) de ziekelijke veranderingen van den breukzak zelven, in de tweede (§ 4) de vergroeijing der ingewanden onderling en met den breukzak beschouwende. De bekende vraag, of er breuken zonder breukzak zijn, wordt door hem toestemmend beantwoord; er zijn breuken met, zonder, en met slechts gedeeltelijken breukzak, afhangende van het verband en de ligging der ingewanden, welke in de buikholte of geheel of slechts gedeeltelijk door het buikvlies zijn ingesloten; terwijl ook breuken, welke na doordringende buikwonden zijn ontstaan, gemeenlijk zonder breukzak zijn, en eene latere scheuring, door opvolgende verettering den breukzak gedeeltelijk kan vernietigen. Ten slotte wordt de ongerijmde meening van sommigen, opzigtelijk breuken met meer dan éénen breukzak, wederlegd.

Belangrijk is de hierop volgende §, over de vergroeijing der ingewanden onderling en met den breukzak. Deze, altijd uit een ontstekingproces ontstaande, maakt niet zelden de terugbrenging onmogelijk. Moeijelijk is de juiste bepaling van de plaats en de belangrijkheid der zamengroeijing, en hoogst leerzaam zijn de wenken en waarnemingen, door den Schrijver te dezen opzigte gegeven.

Na deze uitmuntende en volledige physiologische en pathologische beschouwing der breuken, wijdt de Schrijver het overige gedeelte zijner Verhandeling aan het praktische gedeelte, aldaar in de eerste plaats (IIIde Afdeeling) handelende over de terug te brengene breuken, en § 5 de onderscheidene soorten van taxis opgevende.

[p. 373]

Terwijl hij te regt de tot in kleinigheden gaande opgave van kunstige handgrepen gispt, geeft hij niettemin eenige algemeene regelen op, welke altijd moeten gevolgd worden, en betrekking hebben op de voorbereiding des darmkanaals, de ligging des lijders, en den stand en de handeling des Heelmeesters; met nadruk waarschuwende tegen die geweldige inspanningen des lijders, welke door sommige, inzonderheid Engelsche, Heelmeesters beproefd zijn. De wijze van terugbrenging, bij de gemeene Russen veel in gebruik, en gegrond op de verdunning der lucht in eenen pot, welke op den buik geplaatst wordt, geeft den Schrijver aanleiding, om te spreken over de aanwending der zuigpomp bij breukbeklemming, eerst door Proff. hauff en gent aanbevolen, vervolgens door busch en köhler aangeprezen, waarvan de algemeene toepasselijkheid betwijfeld, maar een nader bedaard onderzoek aangeprezen wordt.

§ 6, waarin de meestbekende breukbanden vermeld, en derzelver onvolmaaktheden en goede eigenschappen oordeelkundig worden getoetst, eindigt met een onderzoek, welke middelen, bij aangelegde breukbanden, de natuur, dikwijls met gunstigen uitslag, beproeft tot geheele genezing der breuken. Hier missen wij ongaarne de vermelding van de belangrijke verbetering, welke door den Hoogleeraar g. vrolik reeds vóór vele jaren aan de breukbanden is aangebragt, te vinden in het 2de Deel van het Leerboek der Heelkundige Verbanden, door a. van der hout, pag. 80.

Een kritisch onderzoek der gevoelens van onderscheidene Heelkundigen, over de mogelijkheid en aanwendbaarheid eener genezing der breuken door operatie, maakt het onderwerp der 7 § uit; dezelve wordt hier over het geheel als gevaarvol, doelloos en onzeker gegispt, en deze oordeelvelling geput uit de voorbeelden, door de voorstanders dier operatie zelven opgegeven.

Na in de IVde Afdeeling over de niet terug te brengene breuken gehandeld te hebben, wordt in de daarop volgende (§ 8) de naaste oorzaak der breukbeklemming

[p. 374]

opgegeven, welke niet, zoo als men vroeger wilde, in de organische deelen, door welke de ingewanden doorgedrongen zijn, te gelijk met de voorgedrongene deelen zelve gelegen is, maar eenig en alleen in deze laatste moet gezocht worden, zoodat deze derhalve niet ingeklemd worden, maar zichzelven beklemmen, en dus de opening slechts eene betrekkelijke vernaauwing ondergaat. Hierna de verschillende soorten van breukbeklemming in § 9 hebbende opgenoemd, gaat de Schrijver in de VIde Afdeeling over tot de behandeling der beklemde breuken, welke, gegrond op het in de vorige § verhandelde, twee wegen in het algemeen opgeeft, om de ingewanden van den druk, welken zij ondergaan, te bevrijden, namelijk 1^o. door den omvang der breuk te verminderen, 2^o. door de breukopening te verwijden. De daarop gegronde uit- en inwendige geneeswijzen, als aderlatingen, laauwwarme baden, koude omslagen, clysmata, zachte laxantia, worden oordeelkundig getoetst, en eindelijk de vraag, welke toestand eener beklemde breuk de herniotomie volstrekt vordert, zoodanig beantwoord, dat, bij gebrek aan bepaalde voorschriften te dezen, dezelve beter te vroeg dan te laat ondernomen moet worden, naardien niet de breuksnijding op zichzelve, maar derzelver uitstel, meestal tot eenen doodelijken uitgang voert.

Deze beschouwing geeft eenen geleidelijken overgang tot die der breuksnijding zelve, in de VIIde Afdeeling, waarin de tegenwoordige wijze van opereren der beklemde breuken verklaard wordt tot eenen hoogen trap van volkomenheid te zijn gestegen, en daarom slechts eenige punten van twijfeling worden opgegeven, om dezelve aan de ervaring en heelkundige kennis te toetsen. Terwijl het geheel besloten wordt door eene naauwkeurige kritische beschouwing der onderscheidene breuksoorten, welke, van echt praktische waarde, de lezing en herlezing verdient, en doorslaande bewijzen oplevert, zoo wel van de oordeelkunde als de belezenheid des geachten Schrijvers.

[p. 375]

Recensent eindigt dit verslag met den opregten wensch, dat deze uitmuntende Verhandeling niet, zoo als ongelukkig met zoo vele werken van dezen stempel plaats vindt, in de boekerij van Geleerden opgesloten blijve, maar als leerboek menigvuldig beoefend worde, en hierdoor de Bezorgeren van het Legaat van monnikhoff zoowel, als de kundige Koningsberger Geleerde, zich mogen streelen met de overtuiging van wezenlijk praktisch nut gesticht te hebben.