Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1837

[p. 347]

Algemeene Grondbeginselen der Aardrijkskunde, door L.A. Schroeder Steinmetz, Praeceptor aan de Latijnsche School te Groningen. Te Groningen, bij W. van Boekeren. XII en 381 bl. f 2-90.

De geleerde Schrijver, bij eigene ondervinding meenende te ontwaren, dat er voor het aardrijkskundig onderwijs op onze vaderlandsche Latijnsche scholen een genoegzaam geschikt leerboek ontbrak, vond zich genoopt, eene handleiding ten eigen gebruike op te stellen, en biedt de vruchten van dezen zijnen arbeid nu ook anderen, inzonderheid zijnen ambtgenooten, aan. Hij heeft, bij de bewerking, van de beste en nieuwste hulpmiddelen gebruik gemaakt, en soms wel het een en ander, met de noodige wijzigingen en veranderingen, geheel van hen overgenomen, en in het bijzonder getracht, alles op eene wijze in te rigten, door welke het verstand en het oog in de gelegenheid gesteld worden, het geheugen te hulp te komen. Voorts is alles zóó gedrukt, dat zich het meer algemeene en noodzakelijke gemakkelijk van het meer bijzondere en minder algemeen noodzakelijke laat onderscheiden; terwijl hij zich hier en daar ook met wenken voor den onderwijzer vergenoegt, om naar behoefte en omstandigheden aan te vullen, wat tot het geleerde in verband staat.

Wij willen niets afdingen op de waarde van zoodanige geographische handboeken, als op onze scholen, zoo Latijnsche als andere, tot hiertoe gebruikt worden of zouden kunnen worden; doch, daar in sommige daarvan alleen de oude Geographie behandeld wordt, andere voor het onderwijs misschien wat te wijdloopig, of door hunne verdeeling en wijze van behandeling minder tot leerboeken geschikt zijn, ook de behoefte aan het tegenwoordige werk niet ontkennen, daar toch het in orde brengen van eigene dictaten meer tijds van Heeren Rectoren en Praeceptoren zou vorderen, dan hunne overige ambtsbezigheden hun overlaten. Om dus, zonder ons met aanmerkingen op betrekkelijke kleinigheden op te houden, die bij eene zooveel omvattende taak eerder te maken dan te verbeteren zijn, diegenen, aan welke het werk nog onbekend is, een algemeen denkbeeld van des Schrijvers plan van behandeling te geven, laten wij hier zijne hoofdverdeeling volgen.

[p. 348]

I. De Aarde beschouwd als wereldligchaam en in de gevolgen harer betrekking tot de andere wereldligchamen. II. De Aarde beschouwd in de algemeene eigenschappen van hare natuurlijke gesteldheid; de onderdeelen van welke afdeeling aan de beschouwing der natuurlijke gesteldheid in het algemeen, van het land, het water, den dampkring, de voortbrengselen uit de verschillende natuurrijken en den mensch gewijd zijn. III. De Aarde beschouwd in de natuurlijke verhouding van de bijzondere deelen harer oppervlakte; waarin eerst de zeeën, dan het land of de vijf werelddeelen, voorts de luchtgesteldheid, voorbrengselen en inwoners, in onderlinge verhouding behandeld worden. IV. De Aarde beschouwd in de bijzondere gesteldheid, welke zij ten gevolge van de willekeurige bepalingen en door de werkzame handen der menschen verkregen heeft; welke rubriek de verdeeling der wereldkaart in Rijken en Staten bevat, met opgave van oppervlakte, bevolking, voornaamste steden, bronnen van welvaart, hoofdgebeurtenissen enz.

Hier en daar heeft de Schrijver, welligt ook ten gevolge van het veelvuldig raadplegen van Hoogduitsche bronnen, wel eens een woord gebezigd, dat in zuiver Nederduitsch minder goed klinkt, of voor het minst uiterst zeldzaam onder ons gebezigd wordt. Reeds in de Voorrede schijnt ons het woord overzigtelijk tot de zoodanige te behooren. Zoo lezen wij ook, bl. 351, van eilanden, welke eene zekere oppervlakte beslagen, voor beslaan. Dit beneemt wel niets aan de wetenschappelijke waarde des werks, doch ware nogtans beter vermeden geweest.