Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1837

Proeve eener Beschouwing over Geschiedenis en Staatsregt, vooral in betrekking tot ons Vaderland, onder de heerschappij der Franken en de regering der Graven, door Mr. J.J. van Hees van Berkel, Advokaat te 's Hage. Te Utrecht, bij N. van der Monde. 1836. In gr. 8vo. 316 Bl. f 3-:

Dit oordeelkundig geschrevene werk handelt eerst over het Koningschap bij de Franken (bl. 1-25); daarna over den oorsprong en den bloedigen strijd der Gemeenten met de Edelen in Holland, benevens den aard en de veranderingen van derzelver bestuur (bl. 29-84); ten derde, over de ontwikkeling en de hoedanigheid der Grafelijke magt in Holland (bl. 87-157); ten vierde, over de ontaarding der Grafelijke magt in dwingelandij (bl. 161-316.) Met even veel kunde als onpartijdigheid en helderheid van geest zijn deze vier proeven geschreven. De stijl laat wel eens iets te wenschen overig, en, schoon de hinderlijkste fouten bij de lijst der Errata verbeterd zijn, neemt dit niet weg, dat er nog vele zijn overgebleven. Geene drukfout is, op bl. 66, de meest snelste en minst kostbaarste wijze. Dergelijke dubbele superlativi ontmoet men telkens, b.v. bl. 87, de meest uiteenloopendste, de meest strijdigste gevoelens, waar bovendien de gedurig wederkomende st zeer onaangenaam lispt. - Op den inhoud zelven rezen bij ons hier en daar eenige bedenkingen. Natuurlijk laten de gekozene onderwerpen verschillende inzagen toe; over het algemeen konden wij ons met den Schrijver vereenigen. Maar is het wel juist, op bl. 106, uit de benaming van Vriesland, als ten tijde der eerste Graven aan bijna geheel Noord-Nederland, en dus ook aan geheel Holland gemeen, af te leiden, dat dus de meeste Noord-Nederlanders, en in 't bijzonder alle Hollanders, Vriezen zijn, en tot dat volk behooren? Dat de Franken, nadat de Friezen (gelijk wij hen liever noemen) hun oppergezag over geheel ons oude Vaderland hadden uitgebreid, aan al deszelfs inwoners den naam van Friezen gaven, beteekent niets. ‘Die Neder-Sassen heeten nu Friezen.’ Doch daarom zijn de Neder-

[p. 299]

Saksen geene Friezen geworden; zij werden slechts als aan de Friezen onderhoorig, als derzelver bondgenooten, en hun min of meer cynsbaar, zoo genoemd. Neen! de Friezen zijn een afzonderlijk volk gebleven, dat zich nog heden als zoodanig onderscheidt; en de bewoners van Zuid-Holland met een deel van Noord-Holland, Utrecht, Gelderland enz. zijn Nedersaksen, vermengd met het overschot van Kaninefaten (welligt nog als volksstam in Kennemerland te vinden), Batavieren in de Betuwe, en voorts van Wilten, Warners en anderen. Voor zoo ver echter de Schrijver uit het karakter der Friezen tot dat der oude Hollanders besluit, en daaruit tot hunne vrijheidsliefde, hunnen geest van onafhankelijkheid, hunnen moed enz. gevolgtrekkingen maakt, kunnen wij ons in zóóver daarmede vereenigen, dat al, wat te dien opzigte van de Friezen waar is, ook grootendeels op de Bataven, Kaninefaten en Nedersaksen toepasselijk is. De algemeene Germaansche karaktertrek heeft zich nooit bij ons verloochend. Voorts behoorden de eigenlijke Friezen, zoo aan deze als aan gene zijde van het Vlie, evenzeer als de Friezen heetende Nedersaksen enz. in Zuid-Holland en Zeeland, tot het gebied der Graven van Friesland of Holland, gelijk zij naderhand zelven zich noemden; maar hoe weinig die Graven hun gezag, dat met moeite in West-Friesland zich staande hield, in Oostergoo en Westergoo konden doen gelden, is uit de Geschiedenis bekend, en bewijst, dat de naderhand zoo genoemde Hollanders eene andere natie waren, zoodat het oppergezag hunner Vorsten door de Friezen als vreemde overheersching werd aangemerkt.

Doch wij zouden de perken eener Recensie te buiten treden, indien wij ieder punt, dat door den Schrijver behandeld wordt, aan een opzettelijk onderzoek wilden onderwerpen. De gemaakte aanmerking bewijze de belangstelling, waarmede wij het werk hebben gelezen. Den Schrijver uitnoodigende, ons meerdere proeven van zijne voortreffelijke behandeling van Geschiedenis en Staatsregt te geven, betuigen wij onzen dank voor het ontvangene; en, gelijk wij ons veroorloofden eene bedenking mede te deelen, zoo zij het ons vergund, ten slotte te verklaren, dat de opmerking van den Heer Mr. van hees, nopens de belangrijkheid des oorlogs, onder dirk den IV, over het bezit van Dordrecht, tegen den Keizer gevoerd, (gelijk in de Errata de feil op bl. 110 en 113 verbeterd wordt) van zeer veel gewigt is,

[p. 300]

daar zij onder anderen niet weinig toebrengt tot rigtiger beoordeeling van de latere regtsquestie tusschen de Hoekschen en Kabeljaauwschen, waarvan de questie van eigenbelang tusschen Adel en Gemeenten, hoewel men meest uit zucht voor ééne van beide partijen zich bij derzelver rijen schaarde, geheel onderscheiden is. Doch het ging oudtijds als tegenwoordig. Evenmin als het is om het regt van christina of om dat van Don carlos, dat de meesten de eene of den anderen aanhangen, evenmin was zulks het geval met margaretha en willem. Wij stemmen het gaarne den Schrijver toe, dat de meeste Edelen de regtsquestie uitlegden, gelijk zij voor den Adel, en de meeste Gemeenten, gelijk zij voor de Stedelingen wenschelijk rekenden.