Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1837

[p. 159]

Bijdrage tot de verbetering en veredeling der Veeteelt in het Koningrijk der Nederlanden, door J. van Hertum, Veearts der eerste klasse, te Zierikzee. Te Zierikzee, bij J. van de Velde Olivier. 1836. In gr. 8vo. 106 Bl. f 1-:

Door zaakrijke behandeling onderscheidt zich dit stukje van andere dergelijke geschriften. In de eerste plaats beschouwt de Schrijver den vroegeren en tegenwoordigen toestand der Veeteelt in ons Vaderland. De paardenfokkerij, welke vroeger zoo zeer bloeide, is thans, hoezeer er nog altijd voor aanzienlijke sommen paarden worden uitgevoerd, zeer verachterd, en ons oude groote ras van werkpaarden gaat meer en meer verloren. Bij de landsstoeterij keurt de Schrijver het daarom wenschelijk, dat men niet alleen edele, ligtere rassen van rijpaarden, maar ook zoodanige hengsten vond, welke ter aankweeking van zoodanig ras van paarden, waaraan de meeste behoefte bestaat, het best geschikt zijn. - Wat de rundvee-teelt betreft, deze is van nog grooter belang voor ons Vaderland; telde men toch b.v. in 1828 in Noord-Nederland 194,913 paarden, er bevonden zich toen 1,012,855 runderen; en hoezeer de oude oorspronkelijke rassen van Vriesche, Groningsche en Hollandsche koeijen niet meer zoo zuiver bestaan als eertijds, vooral door invoering van vreemd vee na de herhaalde veepesten in de achttiende eeuw, zoo is echter de tegenwoordige toestand van deze teelt in ons Vaderland in het algemeen veel bloeijender en volkomener, dan zulks met de paardenfokkerij het geval is. - Het gemiddelde aantal schapen, dat Noord-Nederland bezit, wordt op 663,309 berekend. De schaapsteelt laat veel te wenschen over. Behalve de enkele kudden van Spaansche merinos-schapen, die in ons land nog bestaan, behooren de schapen, die bij ons nog worden gehouden, meestal tot de gemeene, lange en grofwollige rassen, wier wollen enkel tot de vervaardiging van ruwe lakenachtige stoffen

[p. 160]

kunnen verwerkt worden. Dat intusschen ons klimaat tot aankweeking van andere schaapsrassen ongeschikt zoude zijn, is een vooroordeel. De Schrijver wil echter niet, dat men onze grofwollige schapen overal en alleen door fijnwollige rassen zal vervangen, hetgeen niet uitvoerbaar of altoos voordeelig zijn zou. De verschillende localiteiten en andere omstandigheden moeten daarbij in het oog gehouden worden. Proeven aan 's Rijks veeartsenijschool, om onze schaapsteelt door kruising met Engelsche rassen te verbeteren, schijnen aanvankelijk goed te slagen, en betere uitkomst te beloven, dan de vroeger in 't werk gestelde pogingen, om door middel van Spaansche merinos-schapen deze verbetering te bewerken. - De varkensteelt, eindelijk, is in ons Vaderland aanzienlijk, en schijnt, althans in sommige streken, toe te nemen.

Het tweede hoofdstuk dezer Bijdrage handelt over de voornaamste oorzaken en hindernissen, welke den bloei en voortgang der Veeteelt in Oud-Nederland beletten. Deze oorzaken zijn algemeene of bijzondere. Tot de algemeene behoort de steeds meer toenemende achteruitgang en verarming des landmans, waardoor hij belet wordt zich betere en deugdzamer dieren aan te schaffen, zijn vee behoorlijk te verzorgen, en met deszelfs gebruik te wachten tot het volkomen ontwikkeld is, enz. Ten andere behoort hiertoe de verwaarloosde toestand der weilanden en het niet genoegzaam verbouwen van de noodige stalvoeders; en wat de paarden betreft, ten derde, de veranderde smaak, en de zucht, om aan het vreemde boven het voortbrengsel van den vaderlandschen grond de voorkeur te geven. Tot de bijzondere oorzaken brengt de Schrijver het gebrek aan goede en in allen deele tot de voortteling geschikte mannelijke dieren; het gebruik, om alleen oude gebrekkige merriën voor de paardenfokkerij te bezigen; het gemis aan belangstelling voor de verbetering der rassen bij de schaaphouders, en eindelijk de geringe achting, waarin de Veeartsenijkunde

[p. 161]

hier te lande staat, wier uitoefening dikwerf hoofdzakelijk aan onkundige hoefsmeden is toebetrouwd.

Het derde hoofdstuk ontvouwt de middelen, door welke de Veeteelt in ons Vaderland zou kunnen verbeterd en veredeld worden. Veel van het hier aangevoerde kan men uit het reeds boven medegedeelde van zelf aanvullen. Tot verbetering der paardenfokkerij in het bijzonder wil de Schrijver wedloopen ingevoerd zien, en prijst hij het aanleggen van een algemeen geslachtregister of zoogenoemd stoeterijboek aan, waarin de in den lande reeds aanwezige edele en zuivere raspaarden en achtervolgens ook derzelver afstammelingen wierden opgenomen en ingeschreven, ten einde op deze wijze de edelheid en zuiverheid van de afstamming der rassen te kunnen nagaan en bewaren. Hij geeft vervolgens de eigenschappen van eenen deugdzamen springhengst op, waarin wij hem niet volgen kunnen, zonder ons verslag te zeer te rekken. Even zoo handelt hij over de keuze der merriën, en dringt ten slotte de noodzakelijkheid aan, om bij de aanwezige landsstoeterij ook eene stamstoeterij op te rigten, waarin, door de paring van gelijk edele en deugdzame hengsten en merriën, de in het land noodige springhengsten bij voortduring wierden aangefokt. Bij het rundvee geeft de Schrijver de eigenschappen van eenen goeden springstier en eene goede stamkoe op, en wil de keuring der stieren aan de leden der Commissie van Landbouw hebben opgedragen. Bij de schaapsteelt verwijst hij naar de Handleiding zijns Leermeesters, den Hoogleeraar numan, en eindigt eindelijk met de noodzakelijkheid aan te toonen, om het lot der Veeärtsen te verbeteren, door de ijverigsten en bekwaamsten als District-veeärtsen, onder toekenning eener vaste jaarwedde, aan te stellen, en dus den lust voor dezen stand op te wekken; terwijl men nog onlangs, bij de onder het rundvee geheerscht hebbende longziekte, zich, in de verslagen der Staten van de provinciën Gelderland en Holland, over het gebrek aan een genoegzaam aantal van Veeärtsen heeft moeten beklagen.

[p. 162]

Uit het medegedeelde blijkt genoegzaam, dat dit geschrift vele belangrijke en de aandacht en overweging der Regering waardige wenken bevat. Als eene kleine aanmerking moeten wij den Schrijver mededeelen, dat er gegronde redenen bestaan, waarom de natuuronderzoekers Bos urus thans niet meer voor het stamras van ons rundvee houden, gelijk hij, blijkens de aanteekening op bl. 25, schijnt te denken.