Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1837

Overzigt der oude Geschiedenis, inzonderheid ten behoeve der Jeugd en ter voorbereiding voor de Hoogeschool en Militaire Akademie opgesteld door Mr. A.W. Engelen. Te Groningen, bij W. van Boekeren. 1836. Ook onder den titel: Algemeene Geschiedenis der Wereld, enz. Iste Deel. Oude Geschiedenis. In gr. 8vo. f 2-90.

Gelijk het met vele zaken gelegen is, dat men ze niet wel regtstreeks gemakkelijk of moeijelijk noemen kan, daar alles van de wijze, waarop men begrijpt dezelve te moeten tot stand brengen of behandelen, afhangt, zoo is dit voornamelijk met het opstellen van een overzigt of kort begrip eener wetenschap het geval. Wil men zich vergenoegen met uit een dozijn compendiën over het vak, dat men behandelen wil, of (om ons hier alleen tot de Geschiedenis te bepalen) uit zes of zeven Algemeene Geschiedenissen een achtste boek bij elkander te schrijven, dan is er niets gemakkelijker, dan zulk een werk. Zelfs kan men, bij zulk eene manier van handelen, ook zeer wel den schijn van geleerdheid en belezenheid aannemen, en de randen of einden der bladzijden met eene menigte namen van oude en nieuwe Schrijvers versieren, die den jeugdigen of ongeletterden lezer de geleerdheid des Schrijvers (in den eigenlijken zin des woords) met verbazing doen aanstaren. Maar wil men den jeugdigen lezer een boek in handen geven, waardoor hij in het ruime veld der Geschiedenis zóó wordt ingeleid, dat zijn lust en zijne belangstelling voor deze wetenschap worden opgewekt of aangezet, en zijne kennis derzelve met het nuttigste en noodigste vermeerderd, dan wordt de taak, om zulk een overzigt te schrijven, ten uiterste moeijelijk. Niet alleen moet de Schrijver het geheele veld der Geschiedenis zelf goed overzien en naauwkeurig kennen, maar buiten deze kunde moet hij de gaaf bezitten (ik zou dit liever den takt noemen) van te voelen, bij welke menschen en gebeurtenissen hij zich bij voorkeur moet bepalen. Immers de omvang der geschied-

[p. 128]

kundige wetenschap is zoo groot, dat men reeds vroeg begrepen heeft, zich, bij het onderwijs der jeugd, tot zekere gedeelten bij voorkeur te moeten beperken, en de overigen voor de eigene oefening van den jongeling en man te moeten overlaten. Maar wie zal ons nu den maatstaf aan de hand geven, waarnaar wij de meerdere of mindere belangrijkheid der gebeurtenissen voor zulk een boek behoorlijk afmeten? - Buitendien is de stijl van zulk een werk eene geenszins onverschillige zaak. Wanneer men de gewrongene, nu eens genoegzaam aphoristische, dan weder tot in het waterige overgaande wijdloopige manier van schrijven van sommige zeer getrokkene handboeken der Geschiedenis kent, moet men zich ergeren en bedroeven, dat men der jeugd zulke smakelooze werken in handen geeft. Dat het slechts weinigen gegeven is, hierin goed te slagen, weten wij; en het oordeel van gibbon, (een' naam, die, wanneer men over geschiedenis of stijl spreekt, veel gewigt heeft) over vellejus paterculus, dien hij daarom zoo prijst, omdat hij de moeijelijke kunst verstond, om een duidelijk kort begrip der Geschiedenis te schrijven, waarin hij de gebeurtenissen bij groepen of massa's zoo had weten bijeen te nemen, dat zij belangrijk, leerzaam en onderhoudend te gelijk waren, - dat oordeel kan men slechts op weinige hedendaagsche Schrijvers van een kort beprip der Geschiedenis toepassen. Aangenaam was het ons daarom te vernemen, dat de Heer engelen, wiens stijl wij uit andere werken van eene gunstige zijde hadden leeren kennen, en wiens tegenwoordige betrekking hem beter, dan menig ander, in staat stelt, om op te merken, hoe men voor de jeugd Geschiedenis behandelen moet, een overzigt der Geschiedenis voor de jeugd had uitgegeven, en wij namen zijn boek met verlangen in handen. Onze verwachting is niet teleurgesteld. Want, schoon niet alle deelen uit de bronnen schijnen bewerkt te zijn, en het ligt zou vallen, over enkele dingen, waarin onze manier van zien van de zijne verschilt, aanmerkingen te maken, heeft toch de lezing van dit werk ons de overtuiging gegeven, dat het voor jongelingen van den beschaafden stand een nuttig en leerzaam handboek oplevert. Ieder ook, die overtuigd is, dat de Geschiedenis aan de jeugd onderwezen wordt met een hooger doel, dan alleen om het geheugen met een zeker aantal namen van Koningen en veroveraars of veldslagen en eene menigte van getallen op te vullen, zal de aanmerkingen van

[p. 129]

engelen, waar bij de jongelieden op de leiding van een wijs en regtvaardig Godsbestuur wijst, 't geen de lotgevallen zoo wel van volken als bijzondere personen regelt en leidt, met welgevallen lezen.

Het tegenwoordige deel bevat de oude Geschiedenis, en wij mogen, naar des Heeren engelen's belofte, hopen, dat hij, door de Middeleeuwen en de nieuwe Geschiedenis op dezelfde wijze te behandelen, met een tweede deel zijn werk zal voltooijen. Met verlangen zien wij dit te gemoet, en hopen, dat een goed vertier van dit deel (dat op zichzelf een afzonderlijk geheel uitmaakt) Schrijver en Uitgever beiden moge aansporen, om dit ons verlangen spoedig te vervullen.