Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1837

[p. 97]

Boekbeschouwing.

Het Mysticismus en Piëtismus geschetst in twee Verhandelingen, door Dr. K.F.A. Fritzsche, gewoon Hoogleeraar in de Godgeleerdheid te Rostok. Uit het Hoogduitsch vertaald door D. IJsenbeek, Leeraar der Doopsgezinde Gemeente te Alkmaar. Te Amsterdam, bij W. Brave, Jun. In gr. 8vo. 124 Bl. f 1-10.

Dit nuttige geschrift had reeds eene vroegere aankondiging verdiend; en ofschoon het oorspronkelijk Voorlezingen waren voor Studenten en verder beschaafd gehoor, heeft echter de Vertaler zeer wèl gedaan met hetzelve in onze taal over te brengen, daar de inhoud ook onder ons thans wel behartigd mag worden. Het zal ook reeds bij velen zoo bekend zijn, dat wij niet vele woorden zullen behoeven, om het aan te prijzen; en voor de genen, die het nog niet mogten kennen, moge de volgende korte opgave voldoende zijn.

Na eenige voorloopige opmerkingen, bepaalt de Schrijver, wat men door Mysticismus te verstaan hebbe, namelijk een streven naar eene mogelijk gestelde onmiddellijke vereeniging met God, gegrond op hooge liefde voor God, en als het middelpunt van alle godsdienstig gevoel; en door Piëtismus eene door het vooroordeel gevestigde ziekelijke rigting van het godsdienstig gevoel, welke, bij de bewustheid der grootste zedelijke onmagt, de verdorvenheid der menschelijke natuur bejammert, en het weinige goede, dat er verrigt wordt, voor eene buitengewone genadegift van God houdt, waaraan de eigene kracht en wil des menschen niet het minste deel heeft. - Daarna toont hij aan, en heldert met historische voorbeelden op, dat het Mysticismus hoogst gevaarlijk en schadelijk is, 1. omdat het zich onttrekt aan het gebied der rede, en zich geheel door de verbeelding laat leiden;

[p. 98]

2. omdat het onder dezen invloed de zinnelijkheid voedt en de hartstogten gaande maakt, ten spot van het heiligste; 3. omdat het volstrekt niet rust op zedelijk-godsdienstige grondstellingen, en zeer ligt zedelijke werkzaamheid verwaarloost, of zich vereenigt met de zedelijkheid verwoestende stelsels; 4. omdat het niets anders is, dan eene eenzijdige en mislukte opvatting van het Bijbelsch Christendom; uit welk alles, 5. deze slotsom volgt, dat, hoewel het eene betrekkelijke waarde, door tijden en omstandigheden bepaald, hebben kan, het echter geen volstrekte waarde in zichzelve heeft. - Op dergelijke wijze wordt, in de tweede Verhandeling, aangetoond, dat het Piëtismus, wegens zijne stellingen en gevolgen, voor het zedelijk en godsdienstig leven nog veel gevaarlijker en schadelijker is, daar 1. de stellingen van den Piëtist onwaardige begrippen van God en den mensch bevatten, zijne eigene zedelijkheid in gevaar brengen, niet onderling zamenhangen, noch in de H. Schrift gegrond zijn, noch met den geest van het Protestantisme strooken; 2. daar het Piëtismus nadeelig werkt voor Godsdienst en zedelijkheid, voor den voortgang der Godgeleerde wetenschap, voor de openbare Godsdienstoefeningen, voor het burgerlijk geluk en de orde in den Staat. Na welk een en ander nog met een kort woord aangewezen wordt, hoe Mysticismus en Piëtismus, ofschoon op zichzelve tegenstrijdig, zich echter, onder zekere wijzigingen en omstandigheden, kunnen vereenigen; verder, hoe men ten aanzien der Piëtisten behoort te handelen; en eindelijk, hoe men, in hoop op God, die ook uit dit kwade het goede voortbrengen kan, zich moet bevlijtigen, om, door onpartijdig en aanhoudend onderzoek, het zuivere Bijbelsche Christendom overtuigend voor het verstand, en tevens, door opmerkzaamheid op deszelfs heiligenden en zaligenden invloed, belangwekkend voor het hart voor te stellen.

Dit zal genoeg zijn ter aanbeveling van dit geschrift aan allen, wien het om dit zuivere Bijbelsche Christendom te doen is, en bij welke het, door zulke onder-

[p. 99]

zoeking en opmerking, waar is, wat de Schrijver aan het einde zegt: ‘Des te hooger klimt de achting voor die leer van heil, vrede en waarheid; en met waarlijk vrome geestdrift erkent men het: ‘Het Evangelium is eene kracht Gods ter zaligheid voor een iegelijk, die gelooft.’