Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1837

Handboek der bijzondere Pathologie en Therapie van Dr. J.W.H. Conradie (Conradi) Hoogleeraar te Göttingen enz. IIden Deels 1ste Stuk, bevattende het leerstuk der ziekelijke ontlastingen. Te Amsterdam, bij S. de Grebber. 1835. In gr. 8vo. 258 Bl. f 2-50.
Institutio de morbis acutis, sive doctrina inflammationis et febrium; auctore Ger. Corn. Bern. Suringar, M.Ch. et A.O. Doctore et Med. pract. in Schola clinica et in ill. Amst. Athenaeo Professore. Amstelodami, apud C.G. Sulpke. 1836. 8vo. XIV, 220 p. f 2-20.
Enchiridion Medicum. Handleiding tot de Geneeskundige Praktijk. Erfmaking van eene vijftigjarige ondervinding. Door C.W. Hufeland. Uit het Hoogd. vertaald. Iste Stuk. Te Amsterdam, bij H.D. Santbergen. 1836. In gr. 8vo. 128 Bl. f 1-30.

[p. 61]

Wij ontvingen kort achter elkander drie werken, welke alle eene practische strekking hebben. Het eerste is de voortzetting der vertaling, door ons, naarmate de gedeelten bij opvolging het licht zagen, beoordeeld. Het andere is een aangenaam verschijnsel, een oorspronkelijk werk in de Latijnsche taal geschreven, geschikt om ook buiten de grenzen van ons vaderland bekend te kunnen worden. Het derde is wederom eene vertaling van eene belangrijke lettervrucht van den algemeen bekenden c.w. hufeland, thans met regt eene erfmaking geworden, dewijl, sedert de vertaling ondernomen werd, de brave man zijne aardsche loopbaan besloten heeft.

Ofschoon van de vermelde werken een gelijktijdig verslag zullende geven, kan het echter onze bedoeling niet wezen, dezelve onderling te vergelijken, dewijl zij, wel dezelfde strekking hebbende, wat aanleg en bewerking betreft, toch grootendeels van elkander verschillen.

Het eerste stuk des tweeden deels van het handboek van conradi behelst de bloedvloeijingen en de opstopping of onderdrukking van het te ontlastene bloed; hieraan worden negen hoofdstukken gewijd. Wij willen omtrent de bloedvloeijingen in het algemeen slechts aanmerken, dat de wijze, om de uittreding van het bloed te verklaren, nog meer zal behooren gewijzigd te worden, naarmate meer zal blijken van de juistheid der Exosmose en Endosmose; terwijl in sommige gevallen de wetten der eenvoudige indringing (imbibitio) misschien toereikend zullen wezen. Wat de verdeeling der bloedvloeijingen in active en passive betreft, zouden de eerste meer van de werking van het slagaderlijk stelsel afhankelijk behooren beschouwd te worden; terwijl de laatste meer met het aderlijk stelsel in verband staan. Ten opzigte der vermelding van longenberoerte ware het misschien beter, zulk eenen toestand eene bloedsophooping met verlamming der longenwerking te noemen. Over het geheel verdienen de bloedvloeijingen uit de longen nog meer ontleedkundig nagespoord te worden, voor-

[p. 62]

al in verband tot de longknobbels. Met name zoude hetgeen in navolging van anderen over de korte vaten (vasa brevia) wordt gezegd eene betere toelichting verdienen; dit sedert lang aangenomen en telkens herhaalde gevoelen wordt door de ontleedkundige ziektekunde niet gestaafd: Desniettegenstaande kan eene ziekelijke gesteldheid van de milt grooten invloed op bloedvloeijingen uit de maag uitoefenen. Waar bloedvloeijingen met den morbus atrabiliarius bestaan, is de maag, wanneer er bloedbraking ontstaat, het werktuig, door hetwelk bloed of bloed gelijke stof wordt ontlast; maar de maag is meer medelijdend aangedaan, dan wel oorspronkelijke zetel der ziekte: ziekelijke aandoeningen van het aderlijk stelsel in den onderbuik gingen reeds lang vooruit, en hebben dit verschijnsel voorbereid. Het is derhalve bij vele lijders slechts als het laatste tooneel der uitgeputte natuur te beschouwen. Daarom is het bij het mannelijk geslacht, onder zulke omstandigheden, meestal een gevaardreigend verschijnsel, hetwelk eerlang, onder de verdere verschijnsels eener algemeene vochtsontaarding, den dood van den lijder ten gevolge heeft. Bij die zich aan eene ongeregelde leefwijze hebben schuldig gemaakt, is het doorgaans een der voorboden des doods.

§ 814. Dat aanbeijen meestal door velerlei slepende toevallen van den onderbuik voorafgegaan worden, verdient eene bijzondere behartiging; te dikwijls worden zij slechts als eene plaatselijke aandoening beschouwd en vaak geheel miskend. Men blijft bij het denkbeeld van aanbeijen staan, en ziet gewigtiger aandoening of ontaarding over het hoofd.

In het tweede gedeelte worden de verschillende soorten van buikloop, en andere ziekelijke afscheidingen en ontlastingen beschreven. Dit gedeelte bevat tien hoofdstukken. De Cholera vindt hier tevens hare plaats. Achter dit deel worden wederom eenige voorschriften gevonden van N^o. LXXII-LXXXV. Omtrent N^o. LXXXIV geven wij in bedenking, dat eene gift van tien grein Extractum nucis vomicae, in eene oplos-

[p. 63]

sing van zes oncen vocht, alle twee uren een eetlepel, te onbepaald wordt voorgeschreven, en het niet raadzaam is, op zulk eene wijze met dit krachtig geneesmiddel te beginnen. Jonge kunstoefenaars nemen dergelijke voorschriften op gezag over, en kunnen daardoor gevaarlijke mistastingen begaan. Het is vooral tegenwoordig noodig de aandacht hierbij te bepalen, dewijl bij velen zekere vooringenomenheid met soortgelijke middelen levendig is. En hier mogen met regt de woorden van den Hoogleeraar suringar herdacht worden, (Praef. pag. XII en XIII.) Bij den zoogenaamden Indischen, Aziatischen, Oosterschen Braakloop worden eenige der duizende over dit onderwerp geschrevene, echter niet altijd de beste werken opgegeven. De Vertaler voegt er bij: het algemeen rapport der Commissie tot het onderzoeken van den aard en de meest geschikte wijze van behandeling van den Aziatischen Braakloop, 's Gravenhage, 1832; hij had de Historische Lessen over de Cholera, door c. pruys van der hoeven, vooral wel mogen vermelden. Zonderling is in de verdeeling der hoofdstukken; dat op het 7de, onvermogen om de pis op te houden, niet onmiddellijk volgt het nu 10de, van de pisopstopping; terwijl tusschen beide behandeld worden, in het 8ste en 9de, de witte vloed en de zaadvloed. Het hoofdstuk over den zaadvloed is vrij oppervlakkig, en kan vooral tot verkeerde denkbeelden aanleiding geven, wanneer men enkel bij den naam van Gonorrhoea blijft staan, waaronder doorgaans een geheel andere ziektevorm verstaan wordt. In Handboeken van dezen aard behoorden vooral dergelijke dubbelzinnige uitdrukkingen vermeden te worden; en de Vertaler zoude wèl gedaan hebben, dit met een enkel woord aan te wijzen.

(Het vervolg en slot hierna.)