Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1836

Wat nut heeft de Belgische revolutie aan de wetenschappen in België aangebragt?

Het is belangrijk, het antwoord op deze vraag uit den mond van een' Belg te hooren, die in de wiskundige wetenschappen eenen met regt beroemden naam bezit. Ziehier hoe de Heer quetelet zich over deze zaak uitdrukt in een Aperçu de l'état actuel des Sciences Mathématiques chez les Belges, voorgelezen te Dublin in het jaar 1835, bij de vergadering van the British Association for the Advancement of Science. (Men vindt dat Aperçu in het boekdeel, 't welk van die vergadering verslag geeft, en in 1836 te Londen is uitgekomen.)

‘De liefde voor de wetenschappen, welke in Holland erfelijk was, verschafte ons een onberekenbaar voordeel: wij zagen ons geregtigd, voor onze provinciën dezelfde weldaden in te roepen, waarvan Holland reeds lang genot had; en men moet erkennen, dat het Gouvernement niet aarzelde, aan zulke redelijke wenschen gehoor te geven. Kort na de vereeniging der twee landen hadden wij drie Hoogescholen, even als de noordelijke provinciën; de Akademie der Wetenschappen te Brussel werd weder voor de wetenschappen en kunsten geopend; men rigtte Musea en Plantentuinen in; men vermeerderde de Bibliotheken, en men zag een Observatorium oprigten, een gedenkteeken, dat wij nog nimmer te voren bezaten, en hetgeen zelfs op eene veel grootere schaal aangelegd was, dan alle andere Observatoria in de noordelijke gewesten.

‘Zoo vele nieuwe inrigtingen vereischten een talrijk personeel; en, hoewel België een vrij groot aantal uitnemende

[p. 702]

mannen begon te tellen, bleven er nog vele ledige plaatsen voor verschillende takken van onderwijs over. Het Gouvernement beriep dus buitenlandsche Geleerden, en voegde er anderen bij uit de noordelijke gewesten. Onze te ligt geraakte nationale hoogmoed zag deze onderscheidene benoemingen met onwil aan; en men moet erkennen, dat vele vreemde Hoogleeraren de ongunstige omstandigheden veelligt niet genoeg in aanmerking namen, waarin dit land zich bevonden had, en verre waren van deze nationale gevoeligheid te ontzien. Alle keuzen daarenboven waren niet even gelukkig uitgevallen. Vanhier ontstond grootendeels de tegenzin, dien men tegen de opkomende Hoogeschoolen opvatte, niettegenstaande de wezenlijke diensten, die zij bewezen.

‘Il s'éleva donc contre les Universités, l'Académie et les grands établissemens scientifiques, d'assez fortes préventions, qui furent préjudiciables au progrès des sciences; et c'est devant ces préventions que faillirent s'abimer tontes ces grandes institutions, quand éclata la révolution de 1830. Ces souvenirs sont d'autant plus douloureux pour l'homme de science qu'ils sont plus récens; mais l'historien ne peut les taire, quelqu'affligeant que le récit en soit pour son patriotisme. Des mains maladroites portèrent d'abord la hache dans les Universités de l'état, et les coups furent tels, qu'elles n'ont pu se rétablir depuis, et qu'une réorganisation complète devient de plus en plus urgente; quelques voix demandaient la suppression de l'Académie, et le refus de subsides pour nos grands étblissemens, dont plusieurs même n'étaient pas entièrement achevés; ainsi l'on proposa de convertir le naissant Observatoire en abattoir, en hôpital des cholériques ou en magasin à poudre. Mais, hâtons-nous de le dire, le bon sens repoussa ces folles exigences comme indignes de la nation. On comprit combien il y aurait eu de honte à profiter des premiers instans de notre émancipation politique pour ruiner tous les monumens scientifiques dus à un Gouvernement que l'on peignait comme oppresseur de la pensée, etc.

Op de bovenstaande woorden, die wij onvertaald mededeelen, zou men vele aanteekeningen kunnen maken. Wij vergenoegen ons met op te teekenen:

I. De Belgen hadden in het wetenschappelijke vele voordeelen van de vereeniging met Noord-Nederland.

II. De Regering gaf hier voor het onderwijs en de wetenschappen even veel of meer zelfs dan in het Noorden.

[p. 703]

III. De benoeming van Nederlanders en buitenlanders tot verscheidene Hoogleeraarsambten aan de Belgische Universiteiten was noodzakelijk, omdat men onder de Belgen zelve het personeel niet vinden kon.

IV. De eerste bewegingen der omwenteling bragten aan het goede, door onzen Koning ook in dat opzigt in België gesticht, gevoelige slagen toe. Men vernielde of bedierf hetgeen met de beste oogmerken was daargesteld.

V. Men miskende en verongelijkte in België een verlicht bestuur, hetgeen men als de vrijheid van denken verdrukkende afschilderde (que l'on peignait comme oppresseur de la pensée.)

Wij verheugen ons, dat dit door een' Belg gezegd, dat het uit eigene beweging door hem gezegd is, en dat hij niet in dienst van Noord-Nederland staat. Wij verheugen ons, dat het in Grootbrittanje gezegd is, waar men de Belgische omwenteling zoo zeer gehuldigd en in bescherming genomen heeft. Wij verheugen ons eindelijk, dat dit getuigenis gedrukt is in eene algemeen verspreide taal, opdat de Geschiedenis er zich op beroepen kan, zoo ooit nog Belgiës klagten over onze Regering en de zoogenoemde grieven, ook in het stuk van openbaar onderwijs, door buitenlanders voor gegrond werden aangezien. De nakomelingschap zal aan Nederland en deszelfs Koning regt doen!