Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1836

Iets over den eed.

Een' geruimen tijd geleden hoorde ik in zeker gezelschap verhalen, dat een fatsoenlijk jongman, tot de Gemeente der Remonstrantsch-Hervormden behoorende, bij ik weet niet welke gelegenheid, was geroepen om een' eed te doen. Hij verzocht, in de plaats daarvan, met eene verklaring met ware woorden te mogen volstaan. ‘Zijt gij Doopsgezind?’ - ‘Neen, ik ben Remonstrantsch.’ - ‘Ik wist niet, dat die zulk een geloofsartikel hadden.’ - ‘Bepaaldelijk hebben zij dat ook niet; maar ik voor mij houd het zweren ongeoorloofd.’ - ‘Ja, daar kan ik mij niet mede bemoeijen. Zoo gij mij niet kunt aantoonen, dat uwe belijdenis het verbiedt, dan moet gij zweren, of u de gevolgen getroosten, door de wet op de weigering bepaald.’ - ‘Wat dat betreft, (antwoordde de eerste) het is bekend, dat de Remonstranten geen ander geloofsvoorschrift erkennen, dan den Bijbel, bepaaldelijk het Nieuwe Verbond, en nog nader de leer van jezus. En ziedaar (hij haalde een kerkboekje uit den zak) wat ik in het voorschrift, Matth. V:33 enz., leze.....’ ‘Ja, dat weet ik wel, maar dat moet zoo niet verstaan worden; onze theologanten zullen u dat wel anders verklaren. Houd mij, als 't u belieft, niet langer op, en zeg mij, of gij zweren wilt?’ - ‘Ja, als men mij dat zoo verklaren, en dus de zwarigheid, die daartegen bij mij bestaat, kan opheffen, dan ben ik gereed. Zoo UEd., Mijnheer, die toch zeker de bedoelde verklaring kent.....’ Doch, waartoe de tweespraak langer te vervolgen? De uitkomst was, dat elk zijn gevoelen behield, maar de jongeling, te zwak of, zoo anderen zullen meenen, te verstandig om vol te houden, den eed deed.

[p. 356]

Men sprak over deze zaak. En onder anderen een Advocaat in het gezelschap gaf den Ambtenaar volkomen regt. Voor de Doopsgezinden was dat eenmaal vastgesteld, zeide hij; ieder wist, dat die niet zwoeren. Maar, wie buiten hen zulks weigerde, die moest, hetzij teruggewezen worden, hetzij de daartoe gestelde boete betalen, of wat de omstandigheden vorderden.

Dat is toch vreemd, dacht ik. De Doopsgezinden gronden hunnen afkeer van den eed op den Bijbel, op de straks vermelde en andere plaatsen. En wij overige Protestanten eerbiedigen dat zelfde woord Gods, als onze opperste wet, maar worden verhinderd aan dat gebod te voldoen. Is het begrip van genoemde gezindte dan zoo kinderachtig? Of zijn die lieden zoo stijfzinnig, dat zij het eenmaal door hunne min verlichte vaderen aangenomene, om lief of leed, niet willen laten varen? Mij dunkt, teyler's Genootschap, en vooral mannen als stinsta, hulshoff, de vos, om geene anderen te noemen, blijven ons borg voor het tegendeel. En wat met name de stijfzinnigheid betreft; de vrij algemeene-afwijking van de vroegere, even zeer kenmerkende denkbeelden, omtrent het dragen van wapenen en het bekleeden van een overheidsambt, toonen genoeg, dat die niet onverzettelijk is.

Wat mij betreft, ik geloof niet, dat jezus den zijnen regtstreeks verboden heeft, der Overheid eenen van hen gevergden eed te weigeren. In zoo verre stem ik met de redenen der gewone Bijbelverklaring in. Verzetting, van welken aard ook, tegen den Staat, en tegen de instellingen van mozes vooral, lag te ver buiten zijne bedoeling. Maar eene andere vraag schijnt het mij toe te zijn, of het zweren niet met den geest van het Evangelie strijdt, of het in Christenstaten behoort gevorderd te worden, - tegen overtuiging en geweten van naauwgezetten aan, gevorderd te worden. Wat is toch zweren? De plegtige verklaring voor den Regter, voor de Overheid, voor elk, die regt bezit, waarheid van mij te vorderen en te verwachten (voeg er bij de voor-

[p. 357]

afgaande herinnering, dat ik sta voor het aangezigt van den alwetenden en heiligen God); zoo die verklaring niet genoegzaam, nog geen eed is, wat hapert aan denzelven? wat wil men meer? Laten wij het maar zeggen: zelfvervloeking, vreeselijker of meer bedekte zelfvervloeking, indien men de waarheid niet zegt; datgene, wat wij buiten het Geregt als de afzigtige gewoonte van het laagste gemeen beschouwen, hetwelk wij daarom geen zier te meer vertrouwen; ziedaar den eed! Ons eigen: zoo waarlijk helpe mij God! moge tot bewijs verstrekken. Want, wat is het anders, dan eene ingewikkelde zelfvervloeking, die de hulp van God van de waarheid der gedane verklaring afhankelijk wil gemaakt hebben, en dus met andere woorden zegt: zoo ik de waarheid niet zegge, moge mij God verlaten, dat is, in des Christens oog, aan alle ellende ter prooije geven!

Wanneer nu iemand meent, dat zulks den Christen niet betaamt, ja dat jezus het hem regtstreeks verboden heeft, is het dan geen gewetensdwang, is het niet strijdig met de vrije en milde Staatsinrigting, onder welke wij leven, zoo iemand hiertoe gedwongen wordt? Ik meen ja! En dwaal ik niet, dan rust de vrijheid, in het genoemde opzigt aan de Doopsgezinden verleend, op geene andere, dan deze gronden der billijkheid. De verjaarde overeenkomst, daaromtrent gesloten, zou wel bezwaarlijk zoo vele staatsomwentelingen hebben verduurd. Neen, de regtvaardigheid der zaak, de ondervinding daarenboven, dat de ware woorden van den Doopsgezinde vooral niet minder krachtig zijn, dan eene half-Joodsche imprecatie of het onbeduidende, dubbelzinnige: je jure! der Franschen, lieten geen onzer overheerschers daarin zwarigheid vinden. En ik moet mij te meer over het boven verhaalde verwonderen en.... beklagen, omdat ik een man kenne van 60 jaren, en een ander gekend heb, die voorlange in 87 jarigen ouderdom overleden is; de laatste als Makelaar gewis vele

[p. 358]

malen tot eene plegtige verklaring geroepen zijnde; die, schoon niet Doopsgezind, nooit een' eed gedaan hebben.

Mogt dit stukje dienen, om de bevoegde Magten op zulk eene zaak aandachtig te maken; ten einde geene onkunde iemand doe vergen, wat men (mijns oordeels) niet vergen mag!

Verax.