Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1836

Brief van Hilletje aan den heer Spectator.

Gij zult het niet kwalijk nemen, Mijnheer Spectator! dat ik u ook eens schrijf, en, even zoo als gij nu reeds drie reizen gedaan hebt, din brief laat drukken. Sedert gij mij, een- en andermaal, op de teekenen des tijds opmerkzaam gemaakt hebt, vind ik er veel behagen in, insgelijks daarop te letten, en, wat mij voor de aandacht kwam, aan een geleerd man, als gij zijt, mede te deelen. Het schrijven gaat mij wel niet zoo vlug af; maar, indien allen, met wie dit het geval is, daarom het schrijven nalieten, lieve hemel! hoe schraal zou het er dan met onze Dorpsleesbibliotheek en Leesgezelschap beginnen uit te zien! Maar, dit daargelaten; want ik wilde u, geleerde Heer! doen zien, dat ik, op mijne manier, mede de teekenen des tijds tot voorwerpen van mijne beschouwing heb gekozen; en over zulk een teeken wilde ik u, in mijne eenvoudigheid, eenige oogenblikken onderhouden.

De menschen kliemen en klagen over 't algemeen dan zeer over den geldeloozen tijd, en ik heb lang geloofd, dat die klagten bij velen zeer gegrond waren; maar, Mijnheer! zou dit wel overal waar zijn? Ja, op ons dorpje klagen de zadelmaker, de slager, en zelfs onze Chirurgijn, die nog een verre neef van mij is, dat zij wel een boek vol schuld, maar weinig gevulde geldzakken kunnen toonen, en dat zal wel waar zijn; maar mij dunkt in de steden - in groote steden vooral - moet het anders gesteld wezen, en de genoemde klagt verre van algemeen toepasselijk te zijn. Niet, dat ik daar zoo bijzonder bekend ben; maar de nieuwspapieren, en, sedert eenigen tijd, vooral het zoogenoemd Handelsblad, dat ik met onzen Burgemeester en den schilder

[p. 90]

en timmerman van ons dorp lees, deelen mij, nu en dan, het een en ander mede, waaruit ik meen te moeten opmaken, dat het, in Amsterdam althans, met het financiewezen nog zoo ongunstig niet moet gesteld zijn, als sommige klagers ons wel willen doen gelooven. Ik wil u, Mijnheer! dit, naar mijne wijze van beschouwen, wat nader doen zien.

Er moet, namelijk, eene kleine kibbelarij, zeer onlangs, hebben plaats gehad tusschen den Directeur van het Fransch Tooneel en eene uit Parijs aangekomene Actrice. Waarover dat kibbelen ontstaan is, begrijp ik niet duidelijk, en dat doet ook niets ter zake; maar eindelijk hebben de Fransche Monsieur en de Fransche Madame het Handelsblad te baat genomen, om, gelijk men het noemt, hunne baan schoon te maken, en - hier schiet mij het bekende spreekwoord te binnen: als kok en bottelier te zamen kijven, hoort men, waar de boter blijft. Daar lees ik, tot mijne verbazing, en tevens tot mijne geruststelling, dat deze Fransche Dame, na een' eisch van 15000 franken, voor vijf maanden, gedaan te hebben, eindelijk de zaak, met loven en bieden, voor 2000 franken in de maand heeft geklonken. Dat is, naar ik reken, omtrent f 12000 Ned. in het jaar; voorwaar geen onaanzienlijk inkomen, en dat wel voor slechts ééne zangeres! Wat moeten dus de gezamenlijke uitgaven aan de overige leden van dit Tooneelgezelschap niet bedragen, en wat betaalt men derhalve niet in Amsterdam, alleen voor het vermaak om een Fransch Tooneel te hebben!

En - want zoo redeneerde ik voort - betaalt men den vreemdeling zoo ruimschoots, wat zal men dan niet, uit vaderlandsliefde, voor den Landgenoot over hebben! Het personeel van den Nationalen Schouwburg is, naar ik geloof, nog al talrijk. Wel is waar, allen vervullen geene eerste rollen, zoo als die Fransche Madame, en ik wil daarom elk hunner op geen inkomen van f 12000 's jaars aanslaan; maar stel, dat het geheele personeel uit vijfentwintig personen bestaat, en de meerdere en mindere rollen dooreen worden berekend op een inkomen van f 9000, dan verkrijgt men f 225,000 aan traktementen! Dat is wel veel geld; maar ik zeg altijd, dat de kunst betaald moet worden.

Maar (wij leeren dit ieder jaar, als de Staten bijeenkomen) bij een budget van uitgaven behoort een budget van inkomsten; en daar men, op wat wijze weet ik niet, toch al dat

[p. 91]

geld uit de prijzen der plaatsen, van 30 c. tot f 2-60, schijnt te kunnen vinden, en al die uitgaven dan toch maar alleen om den wille des vermaaks gedaan worden; zoo beweer ik, of ik moet den bal deerlijk misslaan, dat, althans in Amsterdam, de klagt over een' geldeloozen tijd zonder grond wordt aangeheven.

Ik sprak nog niet over het Hoogduitsch Tooneel, en repte geen woord van de menigte van Concerten, die door Duitschers, Franschen, Italianen, Polen, Zweden, Russen, en wie en wat niet al meer? worden gegeven, en die van den kunstsmaak en de kunstliefde onzer natie getuigen. De lof, die aan al deze vreemdelingen, bij elke gelegenheid, in de nieuwsbladen wordt toegezwaaid, - de ophef, waarmede hunne aankomst wordt verkondigd, en de toejuiching, die hen, bij hun vertrek uit onze moerassen, als afscheidsgroet, vergezelt, kost niets dan de moeite des opstels van deze zoo belangrijke annonces; maar de gelden, die zij naar elders heenvoeren, zijn toch door onze natie op het altaar hunner kunst, geheel belangeloos, gebragt, en daaruit ontleen ik een nieuw argument tegen de klagt over de geldeloosheid dezer dagen; terwijl ik ook hier weêr moet bijvoegen: doet men dit aan den vreemden kunstenaar, wat zal dan niet de Land- en Stadgenoot ondervinden!

Ik zou u dit, Mijnheer Spectator! welligt niet eens geschreven hebben, ware het niet, dat onze schoolmeester, anders een knap man, met mij van opinie verschilt. Zijne vrouws broers behuwdzuster, die in Amsterdam sedert jaren woont en in 't najaar bij hem logeerde, had ook over een en ander geheel strijdige denkbeelden, van de mijne wijd verschillende, en ik geloof toch het regt aan mijne zijde te hebben. Daarom besloot ik, u, als een geleerd en deftig man, naar uw gevoelen te vragen; gij weet er zeker meer van, dan onze schoolmeester.

En hier wil ik eindigen... Dan, daar valt mij nog iets in, waarover ik graag eenige opheldering zou hebben. Ik sprak daar even van die vreemde Toonkunstenaars, en van de onderscheiding, waarmede die Heeren en Dames, bij komen en gaan, in de dagbladen begroet worden. Nu, ik mag lijden, dat men beleefd is, en eere geeft, wien eere toekomt; maar ik hoorde onlangs, bij het lezen van zulk eene hoogstvereerende annonce, onzen Vrederegter zeggen: ‘Wat is 't goed, dat die vreemdelingen onze taal niet verstaan!

[p. 92]

Zij zouden anders denken, dat wij hier te lande niet veel gewend waren.’ En ik meende, in mijne eenvoudigheid, dat ook Nederland geenszins onberoemd is in het gebied der kunsten. Zie! beleefdheid is goed, maar men behoeft de menschen door vleijerij niet hoogmoedig te maken. Dat is mijne meening.

En nu eindig ik voor goed, en noem mij, met hooge achting,

Uwe Dienaresse,

hilletje.

20 Jan. 1836.