Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1836

Heelkundige Mengelingen, enz. Door J.F. Kerst, Chir. Doctor, etc.

(Vervolg en slot van bl. 654.)

In het tweede Hoofdstuk geeft de Heer kerst verslag van hetgeen in de heelkundige afdeeling van het Militair Hospitaal te Antwerpen gedurende de maanden September en October van het jaar 1830 is voorgekomen. Voorwaar een merkwaardig tijdvak in het leven des Schrijvers, voor de heelkundige dienst bij ons leger, en in het algemeen voor de geschiedenis. Hij treedt hier tot in de kleinste bijzonderheden, en de wijze, op welke hij elk vermeldt, die daar aanwezig was, moet hem in ruime mate de uitkomst doen ondervinden van het bekende spreekwoord: Obsequium amicos -. Hij heeft bij deze gelegenheid zich doen kennen als onvermoeid en ijverig in de vervulling zijner pligten, en, waar dit van hem afhing, kundig en vaardig in het aanwenden der gepaste red- en hulpmiddelen. Hij behoort onder die genen, welke de orde van verdiensten door waarachtige

[p. 693]

verdiensten verworven hebben, geholpen door gunst noch toeval, waardoor zij, die verdiensten missen, zoo dikwijls op den voorgrond geraken. - Het zoude hier niet wel voegen vele kritiek te pas te brengen, dewijl in zulke gevallen en onder zulke omstandigheden zoo veel van tijd, plaats en gelegenheid ashangt. Echter eene enkele aanmerking. Op bl. 133, gewag makende van den Chirurgijn felix würtz, vervalt de Schrijver in eenen kluchtigen, ook door anderen reeds beganen misslag, hem noemende f.w. weyland. Deze Heelkundige heet, wij herhalen het, f. würtz; terwijl weyland hier wil zeggen: wijlen, of bij zijn leven, Chirurgus te Bazel. Te regt bestrijdt de Schrijver bl. 117 het gevoelen, dat wonden van het aangezigt steeds als gewigtig moeten beschouwd worden. Op bl. 133 keurt hij het onbepaald insnijden of dilateren der geschotene wonden af: de niet gedilateerde wonden genezen doorgaans spoediger, onder eene anders doelmatige behandeling. Intusschen worden er nog vele zulke lieshebbers van onnoodig insnijden gevonden, om toch maar te kunnen zeggen, dat ook zij gesneden hebben! Zeer juist is ook het aangemerkte over de verwijdering van vreemde ligchamen. Ook is de aanmerking zeer gegrond over den zak, waarin de kogels na eenigen tijd als besloten zijn. Die deze ondervinding mist, doet dikwijls vruchtelooze en voor den lijder pijnlijke en nadeelige pogingen, en slaagt niet. Rec. verwijderde somwijlen, na eenigen tijd, zijns ondanks, deze vruchtelooze pogingen van betweters aangezien te hebben, door het openen van dezen zak, in weinige oogenblikken, den schijnbaar te voren onbewegelijken kogel. Het baart verwondering, bij zoo vele aanhalingen van beroemde militaire wondartsen, volstrekt geen gewag van schmucker, dien in der tijd zoo verdienstelijken wondarts, gemaakt te zien. De Schrijver doet zich hier voor, geen voorstander van de genezing door de onmiddellijke vereeniging te zijn. Elk zijne wijze, vooral wanneer de ondervinding die begunstigt. Doorgaans zal de gemengde de voorkeur verdienen boven die, welke zij bezigen, die van geene genezing per primam intentionem willen weten. Geene methode, welke die ook zijn moge, is overal en ten allen tijde aanwendbaar of onseilbaar. Met regt wordt de exarticulatio van den opperarm eene van de schoonste en voor den geoefenden gemakkelijke kunstbewerkingen der Chirurgie genoemd, en wel in tegenoverstelling van die van het dije-

[p. 694]

been. Zij wordt meestal door een gelukkig gevolg bekroond; terwijl de laatste dikwijls door eenen zoo spoedigen dood gevolgd wordt, dat men den lijder kan houden onder de operatie bezweken te zijn. Ten opzigte dezer kunstbewerking, die, volgens den Schrijver, 37 of 38 malen verrigt zoude wezen en eene enkele maal wezenlijk met gelukkig gevolg, strekt zij ten bewijze van de stoutmoedigheid van den wondarts, die voor een oogenblik alle bedenkingen vergeet, om een laatste redmiddel, vooral bij hoogstgevaarlijke verwondingen, te beproeven. Wanneer men echter let op den gewigtigen indruk, welken het zennwstelsel op het oogenblik der kunstbewerking ondervindt, hoe nabij het ruggemerg eene der grootste zenuwen moet doorsneden worden, welke de reflexie der beleediging van deze bewegingszenuw op alle de wortels, die ter beweging dienen, zal wezen; zoo is het niet te verwonderen, dat slechts in enkele gevallen het gestel des lijders dezen hevigen schok wederstond. De Schrijver schijnt dit zelf te gevoelen in zijne redeneringen bl. 203; verg. ook de waarnemingen van thomson en cooper. Er moge dan ook geene kwaadsappigheid bestaan hebben, bl. 186, (verg. evenwel de lijkbeschouwing, bl. 194) en de gesteldheid van den lijder, van het aangedane deel, bl. 187, zoodanig geweest zijn, dat de exstirpatio van het dijebeen het eenig mogelijke redmiddel scheen, het was evenwel anders, om te kunnen zeggen: zoo ooit, dan kon zeker hier alle hoop op eenen goeden uitslag verzekerd worden, ook ondanks de vooraf gehoudene raadpleging. De hectische koorts moge hier in een' geringen graad aanwezig geweest zijn; maar welke zijn de herkenningsmiddelen, waardoor men de gewone hectische koorts duidelijk van die kan onderscheiden, waar absorptie van etter, knobbelstof enz. daartoe aanleiding geeft? (Bl. 196, n. ischiaticus, 1. ischiadicus.) Het tweede geval, bl. 196, maakte deze kunstbewerking meer onvermijdelijk.

Het derde Hoofdstuk bepaalt zich tot een verslag van het belangrijke, den Schrijver gedurende zijn verblijf bij het leger te velde voorgekomen. Dit gedeelte kan met regt den naam van Mengelingen dragen. Van dit Hoofdstuk wordt een groot gedeelte aan de beschouwing der reeds vermelde oogziekte gewijd. Een naschrift over de aanwending van het Decoctum Zittmanni besluit dit werk, benevens eenige nalezingen over reeds behandelde gevallen. Billijkerwijze

[p. 695]

moest men den uitslag van elke behandeling eerst afwachten, eer men die bekend gaat maken. Een oud Nederlandsch heelkundige heeft gezegd: de Heelkunst strekt zich inzonderheid uit, om de gebreken, die het menschelijk ligchaam kunnen treffen, op eene kundige en zachte wijze, met behoud van leden en leven, te brengen tot een heilzaam genezingseinde. Dit alles kan slechts uit den geheelen afloop der behandeling blijken. - Drie Platen zijn bij deze Mengelingen gevoegd. De tweede vooral heeft geene bijzondere strekking, om hetgeen zij moet ophelderen duidelijk voor te stellen.

De Heer kerst heeft hier en daar zijn leedwezen betuigd, dat, door tijdsverloop, denkbeelden, hem bijzonder eigen, door anderen sedert zijn medegedeeld. Wat zegt dit? Een denkbeeld, eene vinding verliest voor hem, bij wien zij opkwam, niets in waarde; de eer der oorspronkelijkheid blijft dezelfde. Het nadenken over één bepaald onderwerp kan aan denkende wezens, ofschoon zij niets van elkander weten, dezelfde rigting geven. Het voornaamste doel blijve echter steeds, elke vinding ten algemeenen nutte dienstbaar te maken; en dit doel kan niet te spoedig bereikt worden. Men komt hiertoe langs verschillende wegen, waarbij de oorspronkelijkheid desgelijks behouden kan blijven.

Hier en daar had de stijl meer gekuischt kunnen zijn. Zoo klinkt het woord kop voor hoofd dikwijls vreemd; bracherium had zeer wel door breukband uitgedrukt kunnen worden; obstakel door beletsel; autoriteiten door gezag, enz. Eene lijst van belangrijke drukfouten tot bl. 234 zoude met meerdere uitgebreid kunnen worden; na deze komen er ook nog voor exscisio voor excisio, haemopthisis voor haemoptysis, imbitutio voor imbibitio, enz.