Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1836

Tijdschrift voor Munt- en Penningkunde, uitgegeven door P.O. van der Chijs. VIIde Stuk. Te Leiden, bij J.C. Cijfveer. 1836. In gr. 8vo. 589-732 Bl. f 2:10.

Dit stuk is van het belangrijke tijdschrift des Heeren van der chijs geenszins een der minsten. Behalve het vervolg der Verhandeling van eckhel over de oude munten, en wel bepaaldelijk over die der Romeinsche Keizers van antoninus pius tot caracalla, waarin tevens eene korte karakterschets dier Vorsten voorkomt, en het ontwerp tot eene beredeneerde naamlijst der Nederlandsche munten en penningen uit van mieris, van loon, enz. door g. van orden, is dit stuk wezenlijk versierd door eene Voorlezing van onzen beroemden Hoogleeraar heringa, over de Godsdienstigheid der Nederlanders, bij de grondvesting van hun Gemeenebest, blijkbaar uit hunne Gedenkpenningen. Uitmun-

[p. 575]

tend heeft de Hoogeerw. Schrijver daarin het karakter onzer Natie ontwikkeld uit den geest, die in hare gedenkpenningen gedurende den Spaanschen oorlog doorstraalt. Het is vertrouwen op God, erkentenis van de menigvuldige blijken van redding en hulp, die Hij haar, ook in de hagchelijkste oogenblikken, zoo menigmaal deed ondervinden, hoop op redding in nieuwe gevaren, en bede om hulp, wanneer alles verloren scheen. Dit kinderlijke, hartelijke toevlugtnemen tot Hem, wiens hand de Republiek zoo blijkbaar gesticht en tegen eenen overmagtigen vijand beschermd had, wordt in een aantal voorbeelden van geslagene gedenkpenningen en noodmunten aangetoond. Het verwondert ons slechts, dat de Hoogleeraar geen enkel voorbeeld uit den bangen tijd tusschen 1672 en 1674 heeft aangehaald. Hooren wij zijn voortreffelijk slot: ‘Onze Vaderen, getrouw aan deze grondbeginselen, zijn henengegaan, zoo wij hopen, naar eene betere Maatschappij. Zij, hunne kinderen, hunne kindskinderen, in meer dan één geslacht, bestaan niet meer. Het land onzer woning is hier uitgebreid, dáár ingekort. Hunne stichtingen zijn door andere vervangen. De staatsvorm ligt verbroken, welken zij verkozen, en eene nieuwe is, na vele lotwisselingen, in deszelfs plaats gesteld. De betrekkingen op naburige Staten zijn veranderd. Maar god is dezelfde. De Waarheid is onveranderlijk. De Godsdienst is een onwrikbaar steunsel van elken Staat. De Deugd houdt eeuwig hare waardij. Het Woord des Heeren blijft in eeuwigheid. En wij, wat dan ook, in vrede of oorlog, de wil des Allerhoogsten over ons zij, zullen, bij getrouwheid aan de Godsdienstigheid onzer Voorvaderen, ondervinden, dat zij de belofte van het tegenwoordige en van het toekomende leven heeft.’ Daarop volgen Geschied- en penningkundige aanmerkingen, naar aanleiding van eenige hier te lande gevondene munten, door s.h. van der noordaa, te Dordrecht. Hier vinden wij alléén eene wat uitvoerige beschrijving van een gouden muntje, in 1826 nabij Arkel gevonden, zijnde het borstbeeld van eenen Frankischen Koning uit den eersten stam, en het omschrift Masilia civitas (Marseille). Hierover wordt zeer veel gezegd; zoo als, hoe de Frankische Koningen aan het muntregt kwamen, hoe er te Marseille, in plaats der gewone muntplaats Arles, geld kon geslagen worden enz., hetgeen wij hier moeten voorbijgaan. Wij hebben daarin eene schran-

[p. 576]

dere opmerking gevonden, dat namelijk de denariën der Romeinen, die bij de Franken saigae genoemd werden, misschien de denarii serrati, de op den rand als eene zaag uitgetande denariën der Romeinsche Republiek zijn, welke, volgens tacitus, bij de oude Germanen zeer gewild waren. Dit saiga is dan slechts eene Oud-Duitsche vertaling van het Latijnsche serratus of serra (gezaagd, zaag). Eene tweede opmerking is, dat sedert valentiniaan het goud en zilver ongemunt in de Keizerlijke schatkist bewaard is; iets, hetwelk door de Frankische Koningen en bijzondere personen tot in de veertiende Eeuw werd nagevolgd: men muntte slechts het noodige geld tot den dagelijkschen omzet, en woog de grootere sommen toe in ongemunt goud, zilver en koper. Een zilveren solidus (sol) had 12 denariën of penningen. Wij vinden vervolgens iets over albert durer en zijne gedenkpenningen van maria van Engeland en erasmus, door g. van orden, en over de gewaande noodmunt van Groningen in 1591, die dezelfde Schrijver voor een presentieloodje houdt; een levensberigt van van der kellen, en verschillende berigten, onder anderen van het vinden van eenen pot met 2740 zilveren munten in Oostpruissen, uit de tijden der Grootmeesters, van 1251 tot 1422; het plan eener Geschiedenis van Frankrijk in brons, opklimmende van karel X tot pharamond; gedenkpenningen op het Geneefsche Hervormingsfeest en op calvijn, en eene regtmatige bespotting der nieuwe Belgische muntstempels, die den leeuw omgekeerd (en dus op de vlugt) voorstellen, die onze zinspreuk, Eendragt maakt Magt, gestolen en slechts vertaald hebben, en die, daar zij toch de pijlen weglaten, zoodat de geheele zinspreuk geen' zin heeft, die spreuk aldus moesten veranderen: de omgekeerde Leeuw maakt de Magt uit; voorts het besluit der Belgen, om de centen in centimes te hersmelten. De Redacteur heeft blijkbaar vele moeite ook aan dit Stuk besteed. Wij hopen, dat een geëvenredigd debiet hem daarvoor zal schadeloos stellen.