Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1836

[p. 541]

De regtsvraag: zijn de bepalingen van het Code Pénal, over de ongeoorloofde Genootschappen of Vergaderingen, toepasselijk op godsdienstige bijeenkomsten en godsdienstoefeningen, in Nederland? in eene Pleitrede behandeld, door Mr. J.W. Gefken, Advocaat te 's Gravenhage. Te Amsterdam, bij W. Messchert. 1836. In gr. 8vo. IV en 54 bl. f :-50.
Pleitrede in de zaak van H.P. Scholte, gewezen Predikant der Hervormde Gemeente van Doveren, enz. cum suis, Appellanten van een vonnis, door de Correctionele Regtbank te Gorinchem, op den 7 Oct. 1835, te hunnen laste gewezen. Uitgesproken in de teregtzitting van het Hoog Geregtshof te 's Gravenhage, Kamer van Correctionele Appelen, van den 2 Dec. 1835, door Mr. A.W. van Appeltere, substituut Prokureur-generaal bij hetzelve Geregtshof. In 's Gravenhage en te Amsterdam, bij de Gebr. van Cleef. 1836. In gr. 8vo. IV en 84 bl. f :-80.

Beide deze Pleitredenen heeft Recensent met aandacht en belangstelling gelezen en herlezen. Het regt schijnt hem toe aan de zijde van het Openbaar Ministerie te zijn: want, hoe men ook moge denken over de billijkheid en doelmatigheid der bepalingen van het nog in werking zijnde Wetboek van Strafregt; dat die bepalingen nog moeten worden toegepast, en geenszins door de Grondwet zijn afgeschaft, heeft de Heer Mr. van appeltere voldingend bewezen. Dit ontneemt echter niets aan het verdienstelijke van den arbeid des bekwamen Pleitverzorgers gefken: want hij heeft ten voordeele van de zaak der Appellanten alles bijgebragt, wat mogelijk was, en meer kan er met redelijkheid nooit van een' geregtelijk' verdediger worden gevergd. Voor het overige spreekt het van zelve, dat elk regter slechts vermag te vonnissen overeenkomstig de bestaande wet, en deszelfs uitspraak dus onafhankelijk moet zijn van het persoonlijk gevoelen, zoo over de innerlijke waarde dier wet, als over het al of niet aannemelijke van de leerstellingen van hen, die beschuldigd worden de bestaande verordeningen te hebben overtreden. Als Recensent echter zijne meening hierover mag te kennen geven, dan ziet hij evenmin, als de Heer van

[p. 542]

appeltere, er eenig spoor van gewetensdwang in, wanneer ieder, gelijk thans, zijne denkwijs door middel der drukpers mag openbaren; daarvoor uitkomen in gesprekken met iedereen; dezelve belijden en verdedigen in alle vergaderingen, die niet op een' bepaalden dag en tot dat bepaalde oogmerk zijn bijeengeroepen, mits slechts daardoor geene inbreuk op de gelijke regten van anderen en op de orde in die vergaderingen worde gemaakt; en eindelijk in zamenkomsten op daartoe bestemden dag, doch niet zóó talrijk, dat de veiligheidsmaatregelen der strafwet kunnen worden toegepast. De vrije mededeeling der denkbeelden wordt daardoor in geenen deele belemmerd; maar de wijze, waarop zij geschiedt, alleenlijk onderworpen aan een' heilzamen maatregel van policie, die in geenen welgeordenden Staat, vooral in het tegenwoordige tijdperk, kan worden gemist. En wat wijders de leer der zich noemende Gereformeerden onder het kruis betreft, daarmede heeft de Regtsmagt niets te maken; maar, ofschoon die afgescheidene Gereformeerden zeggen zich te houden aan de bekende, door de Synode te Dordrecht in 1618 en 1619 gehandhaafde, Geloofsbelijdenis en aan den Heidelbergschen Catechismus, is zulks ten minste zeer twijfelachtig. Hunne manier van spreken over godsdienstige onderwerpen, en de wijze, waarop zij de te Dordrecht aangenomene of volgehoudene stellingen opvatten en toepassen, heeft meer van het Quiëtismus van Pontiaan van Hattem en zijne aanhangers, dan van de stelselleer van Calvinus en Gomarus. Recensent is geen Godgeleerde, en wil over die zaak in geenen pennestrijd geraken, waartoe zijn tijd hem te dierbaar is; maar hij beveelt aan kundige Theologanten het onderzoek eens aan, of dat werkeloos klagen over doodelijke onmagt ten goede, en dat zich lijdelijk overgeven aan Gods genade, met den aankleve van dien, gelijk scholte, vijgeboom en zoo velen hunner overigens zoo onrustige geloofsgenooten het drijven, niet gehouden moet worden voor gelijksoortig met het, door de, zelfs kerkelijk meest regtzinnige, Godgeleerden onder de Hervormden, bevorens reeds veroordeelde Quiëtismus; en of de oude Gereformeerden met de leer der voorbeschikking omtrent des menschen lot in de eeuwigheid niet steeds wilden gehandeld hebben als met de leer van Gods voorzienig bestuur in het tijdelijke, die almede des menschen werkzaamheid niet uitsloot, doch waarbij men erkende, dat de zamenhang tusschen het vrije van onze daden en het al-

[p. 543]

omvattende der Goddelijke bestellingen iets onbegrijpelijks is voor het eindig verstand; zoodat aan de eene zijde de onafhankelijke en alles regelende wil van God, en aan de andere zijde de verantwoordelijkheid en ongedwongen werkzaamheid van den mensch even sterk verdedigd werden.