Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1836

Nagelaten Gedichten van Simon Stijl, Schrijver van de Opkomst en Bloei der Vereenigde Nederlanden. Tooneelpoëzij. [Iste Deel.] Te Leeuwarden en Harlingen, bij G.T.N. Suringar en M. van der Plaats. 1835. In gr. 8vo. XLIV en 226 bl. f 2-90.
Jacoba van Beijeren en Frank van Borsselen, romantisch Tooneelspel, door C. Alex. van Ray (Noyer's Jaqueline de Bavière vrij gevolgd en voor het Nederlandsche Tooneel bewerkt.) 's Gravenhage, bij G. Vervloet. 1835. In kl. 8vo. VIII en 211 bl. f 1-25.
Dichtlievende Uitspanningen, door H.W. Laurentius, te Rotterdam. 1834. In gr. 8vo. 96 bl.
Bloemlezing uit de zedelijke en stichtelijke Gezangen van Jan Luiken. Te Groningen, bij M. Smit. 1835. In kl. 8vo. VIII en 94 bl. f :-60.

Welkom zal wel aan geheel het letterlievend Publiek de uitgaaf zijn der nagelaten Gedichten van den beroemden Geschiedschrijver stijl, die tevens, al bleek het slechts uit deze nalezing zijner lettervruchten, een gansch niet onbe-

[p. 488]

gaafd Dichter was. Met nog meerdere vreugde en belangstelling zal bovendien dit werk ontvangen en gelezen worden, omdat de geleerde j. brouwer hetzelve door eene uitvoerige, doelmatige en voortreffelijk gestelde Voorrede doet voorafgaan, waarin hij ons den levensloop, de letterkundige ontwikkeling, den geest en het karakter van stijl schildert, en wijders een welgewikt oordeel velt over den inhoud van het werk, welks uitgaaf hij wel wilde verzorgen. Het thans aangekondigd wordende eerste deel van stijl's nagelaten Gedichten behelst des Schrijvers nog onuitgegevene Tooneelpoëzij, bestaande in de Treurspelen: Heraklea, of 't rampzalig Staatoffer, en Agnes; benevens het Kluchtspel: De belagchelijke Minnenijd, of de Knecht van fortuin. Het hier geleverde is niet bestemd ter opvoering ten tooneele. De Heer brouwer, als Uitgever, bedoelt slechts eene mededeeling diens letterarbeids aan het geletterde Publiek, en heeft hetzelve voorzeker hiermede aan zich verpligt. De Treurspelen, vooral Herakléa, bezitten vele verdiensten; en zoodanige Nederlanders, wier smaak door het zoogenaamde Romantismus nog niet bedorven is, zouden aan die Tragediën, bij de opvoering, indien deze bij de uitgaaf bedoeld en ten gevolge daarvan verkregen wierd, al is het dan niet de hoogste bewondering, ten minste toereikenden bijval schenken.

Dit zal van wege zoodanige Nederlanders geenszins te beurt vallen aan de Jacoba van Beijeren en Frank van Borsselen door den Heer van ray, ofschoon dat romantische Tooneelspel den grooten hoop veelligt meer zal behagen. Doch alwie eenigzins nadenkt, kan geen genoegen vinden in zulk eene jammerlijke verminking eener, wat de voornaamste feiten betreft, zoo algemeen bekende Nederlandsche geschiedenis. Het oorspronkelijke van den romantischen Tooneeldichter noyer week nog al meer van de waarheid af; maar, in weerwil van hetgeen van ray veranderd heeft aan de ontknooping, die in het Fransche stuk, overeenkomstig den tegenwoordigen wansmaak, zoo gruwelijk was, als men het slechts verzinnen kon, daar men frank van borsselen zichzelven liet vergiftigen, is nog de historie zoodanig verknoeid gebleven, dat het allezins stuitend is. Buitendien, hoe is alles in dit stuk er op toegelegd, om vooral door verbijsterende pracht van kostumen, decoratiën enz. op

[p. 489]

de verbeelding te werken! terwijl dit slechts ondergeschikt behoort te zijn aan het hoofddoel, den gang, de inwikkeling en de ontknooping van het stuk. - Ook wij willen wel het zoogenaamde klassieke niet onbepaald voorstaan, en veroordeelen dus geenszins de vrijere manier noch het romantische karakter, maar alleen de bandeloosheid en het misbruik. Doch vele romantische Schrijvers meenen, onder dien titel, zich ailes te mogen veroorloven, en de ware Tooneelpoëzij gaat er mede te gronde. Dit stuk van noyer, ook na de wijziging door van ray, gaat insgelijks mank aan dat euvel, en in het algemeen hebben wij er geenen vrede meê, schoon wij er daarom niet alle verdienste aan willen ontzeggen.

En thans tot de beide hier nog aangekondigde dichtbundeltjes overgaande, beginnen wij met dat van den, zoo wij meenen, nog jeugdigen laurentius. Hij leverde een aantal godsdienstige en zedelijke mengeldichtjes, waaronder sommige van de soort der huiselijke stukjes, en voorts eenige romancen. Geenszins willen wij hem de beoefening der dichtkunst afraden; daartoe toont hij, op eenige plaatsen, te veel aanleg te bezitten. Maar, als hij weder de lier ter hand neemt, dan stemme hij haar meer op eigenen, oorspronkelijken toon: het verraadt zich nu telkens, waar hij feith, waar hij tollens, vooral den laatsten, heeft trachten na te zingen; schoon de oppervlakkigste lezing dadelijk een' ieder' zal overtuigen, dat niets van het hier voorkomende, gelijk het daar gedrukt staat, van feith of tollens zou kunnen afkomstig zijn. De navolging bestaat slechts in nabootsing van deze of gene eigenaardigheden in stijl, wending en versisicatie. Wij herinneren ons niet, iets te hebben ontmoet, dat den oorspronkelijken, den waren Dichter kenmerkt; doch, indien hij zich blijft beijveren, zal laurentius met der tijd vrij goede verzen leeren vervaardigen, en op gelijke hoogte geraken met een aantal andere beklimmers van het gemakkelijk te bestijgene lagere gedeelte van den Zangberg. Waar deszelfs spits zich steil begint te verheffen, zou de togt voor hem, en voor velen, te bezwaarlijk en te gevaarlijk worden. Maar, om nu niet altijd aan den voet des bergs te blijven rondzwalken, en die hoogte te kunnen bereiken, die voor hem misschien niet volstrekt ongenaakbaar is, zal de Heer

[p. 490]

laurentius zich moeten toeleggen op eene naauwkeuriger kennis van taal en versisicatie: want de fouten tegen beide zijn zoo menigvuldig, dat eene lijst daarvan bijstel groot, en voor den Schrijver veelal nutteloos zijn zou. Hij zoeke eenen deskundige, die hem onderwijst, alvorens hij weder iets uitgeeft; dan zal hij zich ten minste voor de ergste en onverschoonlijkste feilen wachten, zoodat hij b.v. niet meer Fernand voor Fernand schrijve (bl. 40), om van al het overige nu slechts te zwijgen.

De bloemlezing, eindelijk, uit de zedelijke en stichtelijke Gezangen van jan luiken, is door den Heer m.a. amshoff vrij gelukkig geschied. Wij wenschen, dat de uitgaaf nut moge stichten, en twijfelen er niet aan, ofschoon de toon, gelijk ieder vooraf wel gissen kan, eenigzins mystiek is. Het ontbreekt hier en daar, bij eene zwakke versisicatie en niet volkomen zuivere taal, geenszins aan dichterlijke verheffing. Enkele plaatsen zijn schoon, en niets is geheel verwerpelijk.