Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1836

Pandora. Lektuur voor den beschaafden stand. Verzameld en uitgegeven door B.T. Lublink Weddik. IIden Deels 1ste Stuk. Te Amsterdam, bij G.J.A. Beijerinck. 1836. In gr. 8vo. 104 Bl. f 1-25.

Aangemoedigd door het gunstig onthaal, aan Pandora's eerste deel te beurt gevallen, (blijkens het Voorberigt) vindt de geachte Verzamelaar, geholpen door vriendelijke Medearbeiders, zich aangemoedigd, op den ingeslagen weg voort te gaan. Moge de belangstelling van het beschaafd Publiek hem op dien weg vergezellen, en hem bevorderlijk wezen in het streven naar het voorgestelde doel!

De Correspondentie, waarvan in het 3de Stukje reeds een en ander werd medegedeeld, wordt bl. 93 verder voortgezet. De drie brieven loopen over nog al belangrijke onderwerpen. Wij hopen, dat de Verzamelaar zich door den daar schrijvenden Recensent niet zal laten afschrikken, het Publiek meer van dergelijke Correspondentie mede te deelen.

[p. 481]

De geschiedkundige Portretten, ontleend uit een geschiedkundig werk van Prof. wachsmuth, (derhalve vertaald) zijn fiksch geteekend. De wijsgeerige beschouwing, de kernachtige stijl plaatsen ze echter wat hoog voor het gewone gezigtpunt. Zij kunnen welligt de zucht naar meer geschiedkundige kennis opwekken, en het ware, onzes inziens, gelukkig, wanneer daardoor afbreuk werd gedaan aan het gretig lezen der zoogenoemde geschiedkundige Romans. Indien deze ook voor de zedelijkheid minder gevaarlijk zijn, zij werken nadeelig op de vorming van jongelieden; want de Roman van dien aard veroorlooft zich te dikwijls verplaatsing van personen en verzetting van tijd, (anders zoude hij ook geen Roman (verdichtsel) blijven) waardoor jongelieden op het laatst niet meer weten te onderscheiden, wat verzinsel, wat waarheid is.

Het Vertoog over de Taalzuivering is naar den tegenwoordigen tijd ingerigt. Na verloop van eene eeuw is het nog ongeveer gesteld als ten tijde van onzen niet genoeg gewaardeerden Spectator. Die lust heeft, dit ten onregte nagenoeg vergeten boek nog eens in te zien, kan uit Vertoog No. 5 van den 17 Sept. 1731 ontwaren, hoe het toen reeds gesteld was. Mogt ten regel gelden, dat, terwijl het gebruik van uitheemsche woorden somwijlen onvermijdelijk is, men deze evenwel nimmer buiten noodzakelijkheid bezigen moet!

Met genoegen zal men de Pleitrede voor de Barmhartigheid lezen. Voor de barmhartigen kan zij evenwel als overtollig beschouwd worden. Of zij veel zal vermogen op Eigenbelang, Gierigheid en Weelde?... De Pleitbezorger heeft wèl gesproken en verdedigd. Waar echter een der drie genoemde vijanden in het spel is, vreezen wij, of het niet voor doove ooren zal geschied zijn.

Met ruim zoo veel genoegen zal men van dezelfde hand lezen Albano's Boom, uit het Dagboek van eenen Menschenvriend. De zich noemende Albano beschrijft, hoe het hem, den man, te moede was, toen hij na een aantal jaren de plaats wederzag, waar hij genoegelijke jaren zijner jeugd gesleten had; veel was er sedert omgegaan! Over Albano's vroege jeugd schijnt een helder zonlicht gestraald te hebben; onder menige storm- en onweêrsbui schijnt hij tot man gerijpt. Wel was het u, goede Albano, zonderling, onbeschrijfelijk weemoedig, maar toch aangenaam te moede, (bl. 50) toen gij

[p. 482]

van die plaats moest scheiden en van den man, die de leidsman en ook de vriend uwer jeugd was geweest.

Wij ontvangen ook wederom eenige bladen uit het Dagboek van eenen Arts. Ook in deze blinkt hier en daar luim; - over het geheel zouden wij hem eenen scherpen vogel noemen. Leefde hij nog, wij zouden zijnen Cliënten den raad geven, hem vooral niet ondankbaar te bejegenen, wilden zij op den duur op eene goede behandeling rekenen. Ofschoon hij de geldelijke belooning niet uit het oog verliest (bl. 31), schijnt dankbaarheid bij hem ook iets gegolden te hebben. Voor eenen Arts toont hij meer geweest te zijn dan een ambachtelijk uitoefenaar zijner kunst; getuige zijne bekendheid met goede geschriften buiten zijn vak.

Met eene Proeve van een menschkundig Woordenboek voor de negentiende Eeuw wordt eigenlijk deze bundel geopend. In een kort Voorberigt deelt de Schrijver dezer Proeve ons mede, hoe hij bij het opstellen van dit Woordenboek is te werk gegaan. Tevens verneemt men, hoe hij wenscht, dat van zijnen arbeid gebruik mag gemaakt worden. Het komt ons voor, dat, zoo voortgaande, deze aanteekeningen ruim zoo veel goeds voorspellen als de Oogpunten, aan welke de Schrijver herinnert. Ten einde ook zonder ons praeadvies (verschooning voor dit woord, Mijnheer V.H.L., Schrijver van het iets over de Taalzuivering!) de zachtmoedige, lieve lezer (bl. 2) over deze aanteekeningen zijn oordeel kunne vellen, schrijven wij die over op het woord aanhalen: ‘Aanhalen, b.w. Eigenlijk een woord voor geleerden en kommiesen - want beiden zullen zonder aanhalingen niet ver komen. De aanhalingen der geleerden zijn schitterende dauwdruppen, die zij, des morgens vroeg, als niemand nog wakker is, van de verschillende bloembedden der geleerde wereld afligten en op hunne schriften doen kleven, opdat menigeen dezelve voor parels houde, maar het bedrog komt vroeg of laat aan den dag; of, zoo gij wilt, gouden bakerspelden, waarmede het papieren kind, dat de geleerden met moeite baarden, in het doopkleed wordt vastgehecht, en alzoo aan het Publiek voorgedragen; meermalen bladvullingen, waar de Schrijver liever zijne boekerij, dan zichzelven laat spreken. Wanneer de kommiesen eenig verboden stuk aanhalen, zouden wij hen met de Recensenten vergelijken, die schip en lading onderzoeken. Jammer maar, dat er in de geleerde wereld nog zoo veel

[p. 483]

gesmokkeld wordt, en men somtijds de kommiesen zelve aanhaalt; dat noemt men dan, geloof ik, ‘zich de handen branden.’