Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1836

De Mensch, de Wereld en het Leven. Beschouwingen en Opmerkingen, naar het Hoogduitsch van C. von Hacke, Minister van Staat, enz. Te Amsterdam, bij G.J.A. Beijerinck. 1836. In gr. 8vo. VII, 220 bl. f 2-10.

Menig Vertaler van onzen tijd schijnt zich meer op het veel, dan op het goed, toe te leggen. Het oude multum en multa! Geschreven en vertaald moet er worden; maar gaarne zagen wij, dat onze Boekhandelaars iets meer geleken op filtreermachines, dan op dakgoten, die dikwerf vuil en loodwater laten passeren. Onder de kenmerkende eigenschappen onzer eeuw behoort ook de vertaalwoede. Oud-Nederland staat tusschen Frankrijk, Engeland en Duitschland, als een jarig kind, dat men van alle zijden de handen, rok- en broekzakken met zoetigheden volstopt: het rijk begiftigde kind heeft het zoo druk met gedurig ontvangen, dat het geen tijd heeft, om de eigene handen zelf uit te steken, en onophoudelijk knikken moet, om de drie milde naburen vriendelijk te bedanken.

De Vertaler van dit klein, maar rein boeksken heeft geene dwaze of overhaaste keuze gedaan, toen hij de, in Duitschland gunstig bekende, Aufsätze aus den Papieren eines Verstorbenen voor zich nam en in een Nederlandsch gewaad stak. De Titel, door hem gekozen: de Mensch, de Wereld en het Leven, geeft ons eenigzins een begrip van den rijken voorraad, hier te vinden. Maar, wat is hier dan te vinden?

[p. 474]

vraagt de lezer, die gaarne, en te regt, bepaalde Titels leest. Wij beroepen ons op den Vertaler, in zijn Voorberigt: ‘De Schrijver behandelt in deze weinige bladen eenen schat van de belangrijkste onderwerpen, en toont eene meer dan gewone kennis van het menschelijk hart te bezitten. Op eene eigenaardige, dikwerf oorspronkelijke wijze, beschouwt hij den mensch in zijne betrekking tot de wereld en het leven, der menschen deugden en ondengden, hunne goede en kwade eigenschappen; met geestige scherts weet hij zijne schrandere opmerkingen te kruiden, en allerwegen straalt bij hem door eene waarachtige belangstelling in alles, wat 's menschen heil en geluk bevorderen kan. Men vindt in dit werkje alzoo een kort begrip van eenvoudige levenswijsheid, of, wil men het, eene handleiding tot levensgeluk, eene beoordeelende beschouwing van het belang en de waarde van menschelijke en wereldsche zaken.’ Wij moeten bekennen, dat de Vertaler (de Weleerw. Heer meppen, te Schiedam) ons hier niet, volgens gebruik der Voorberigters, iets op de mouw heeft gespeld. Het werkje is inderdaad rijk aan kernachtige, grondige, geestige gedachten, - beschouwing van den mensch en zijnen verschillenden toestand, op eene oorspronkelijke wijze uitgedrukt, waarbij de echt zedelijke en godsdienstige stichting niet uit het oog is verloren. Inderdaad belangrijke onderwerpen worden hier in een helder en aangenaam licht geplaatst: de mensch, de beschaafde mensch, de vrouw, de meisjes, het huwelijksleven, de opvoeding, de liefde, de vriendschap, de geestdrijverij, het Evangelie, de dood, het geluk, de behaagzucht, de burgerlijke vrijheid, de bedelaars, de rijken, en nog vele andere onderwerpen, worden ons, in 62 kortere en meer uitvoerige hoofdstukken, ter beoordeelende beschouwing aangeboden, doorvlochten met wijsgeerige bepalingen, treffende vergelijkingen en soms roerende gevolgtrekkingen. Het werkje is dus, in zekeren zin, eene nalezing, een supplement, een aanhangsel op de bekende principes philosophiques van den schranderen Kolonel de weiss, met dit verschil, dat men hier voor het Nederlandsche hart meer echt godsdienstige denkwijze aantreft, en eene meer kalme levensbeschouwing, zoo als men die gewoon is van den wijsgeerigen Duitscher. Naar ons oordeel is dit kleine werkje de lezing en behartiging van ons beschaafd publiek overwaardig, en de moeite, door den Vertaler daaraan besteed, achten wij niet voor verloren. De vertaling zelve is

[p. 475]

buitengemeen juist en duidelijk, hier en daar zelfs wat al te schroomvallig; doch zeer gelukkig zijn hier tevens de blinde klippen van het indringend Germanismus vermeden, en de Vertaler heeft het oorspronkelijke meer na-gedacht, dan na-geschreven. - Het zal onzen lezeren zeker niet onaangenaam zijn, wanneer wij, als proeve, eenige gedachten uit dit werkje losmaken en mededeelen, waardoor deszelfs geest en strekking best zal kunnen gekend worden:

‘De menschen zeggen: het leven is kort, en niettemin beijveren zij zich om het nog korter te maken. Niemand wil heden leven; niemand is tevreden met het tegenwoordig uur; allen vinden zestig minuten te lang.’

‘Die in ledigheid verteert en doorbrengt hetgeen hij zich niet zelf verwierf, steelt - en wien de Staat betaalt, om niets te doen, leeft, even als de roover, ten koste der voorbijtrekkende reizigers.’

‘De mensch is zeer sterk, indien hij zich vergenoegt te zijn hetgeen hij is, en zeer zwak, indien hij zich boven de menschheid poogt te verheffen. Overwegen wij den omtrek van onze spheer, en houden wij ons in het middelpunt, gelijk de spin in haar webbe.’

‘De vrouwen hebben eene zekere buigzaamheid van tong; zij spreken gemakkelijker, vroeger en aangenamer, dan de mannen. De man zegt hetgeen hij weet, de vrouw hetgeen haar behaagt.’

‘De mannen spreken en philosopheren juister over het menschelijk hart, de vrouwen kennen het beter en lezen er juister in. De vrouw merkt beter op, de man oordeelt beter.’

‘Als men de vrouwen van zingen, dansen of van alle andere verstrooijingen der wereld terughoudt, dan worden zij gemelijk, knorrig, krakeelachtig, onverdragelijk in haar huis.’

‘Het geweten is de meest verlichte wijsgeer, en men kan zeer pligtmatig handelen, zonder cicero's boeken over de Pligten gelezen te hebben; gelijk de deugdzame vrouw niet altijd weet te bepalen, waarin de deugd bestaat.’

‘Een braaf man zal nooit eenen beteren vriend bezitten, dan zijne vrouw.’

‘Men kan gelooven, dat een vriend zich bedriegt, maar nimmer, dat hij ons bedriegt.’

‘Er zijn duizend geheimen, welke drie vrienden moeten

[p. 476]

weten, maar die slechts twee vrienden elkander kunnen mededeelen.’

‘Men legt het Evangelie nooit uit de hand, zonder dat men zich door de lezing verbeterd gevoelt; en vervullen andere geschriften ons met bewondering, de heiligheid van het Evangelie treft ons hart.’

‘God te dienen, wil niet zeggen: zijn leven knielend op een' bidstoel door te brengen, maar de ons voorgeschrevene pligten te vervullen.’

‘De liefde tot God wordt voor den schijnvromen eene verontschuldiging om niemand te beminnen; ja, zij beminnen elkander onderling niet. Hoe meer zij zich van de menschen losrukken, des te meer eischen zij van dezelve; en men zoude bijna gelooven, dat zij zich slechts tot God verhieven, om zijne magt op aarde te kunnen uitoefenen.’

‘Men zag groote misdadigers tot de deugd terugkeeren, en in eene goede godsdienstige gemoedsgesteldheid hun leven eindigen; doch niemand zag ooit eenen huichelaar in eenen braven man herschapen. Men zou misschien met gevolg de verbetering van eenen cartouche hebben kunnen beproeven en hopen; maar geen nadenkend mensch zou de vruchtelooze poging daartoe bij eenen cromwell hebben aangewend.’