Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1836

Het Doopsgezind Kerkgenootschap, gekenmerkt door het streven naar Christelijke vrijheid. Gelegenheidsrede, uitgesproken te Rotterdam, den 6 Dec. 1835, door A.J. van Pesch, Leeraar der Doopsgezinden aldaar. Te Rotterdam, bij C. Dijserinck Cupérus. 1836. In gr. 8vo. IV, 32 bl. f :-40.

Om de gelijkheid van het onderwerp laat Recensent deze preek op de twee bovenstaande volgen. Het Voorberigt geeft reden van de uitgave. Dit welgesleld woord getuigt evenzeer van bescheidene vrijmoedigheid, als van Christelijke verdraagzaamheid. Naar aanleiding, niet naar inhoud, van Galaten V:1, bepaalt de Eerw. van pesch, I. wat wij door Christelijke vrijheid te verstaan hebben; hij wijst II. aan, hoe het Doopsgezinde Kerkgenootschap zich kenmerkt door het streven naar deze Christelijke vrijheid, en wekt III. op, om den geest, welke die Gemeenschap kenschetst, te handhaven. Deze loop van gedachten mag op zichzelf allezins geleidelijk genoemd

[p. 193]

worden, en wij hebben er niets op aan te merken. Minder bevalt ons de ontwikkeling, vooral van het eerste deel, waarin de aanwijzing, ontvouwing en voorstelling van de vrijheid, die in den tekst door paulus bedoeld wordt, ontbreekt. Wij ontvangen, in plaats daarvan, een betoog over ‘vrijheid van wil, ook wel (zegt van pesch) zedelijke vrijheid genoemd,’ (!) en eene beschrijving van Christelijke vrijheid, die echter meer het negatieve, dan het positieve omvat. Dit gebrek is, naar ons oordeel, daaraan toe te schrijven, dat men hier alle tekstverklaring mist, waardoor de gelegenheid afgesneden is, om in den diepen zin van den tekst behoorlijk in te dringen. In het tweede deel, dat zeer veel goeds bevat, en bewijst, dat van pesch zijne Kerkgemeente kent, heeft hij, naar ons inzien, zich al te zeer laten vervoeren door de zucht, om het denkbeeld van vrijheid vast te houden en overal te doen uitkomen. Die vrijheid vertoont zich, volgens den Schrijver, 1) in het onderling verband der Gemeenten, 2) in de Voorgangers in leer en wandel, 3) in de afzonderlijke Leden, en 4) in de Aankomelingen bij het Genootschap. Het derde deel heeft ons het meest voldaan. Hetzelve strekt, om de Gemeente op te wekken, de belangstelling in haar Kerkgenootschap bij voortduring te openbaren, en de vrijheid binnen de grenzen, door jezus aangewezen, te beperken. Het geheele stuk is met keurigheid en warmte gesteld. Tot eene proef van geest en stijl, kiezen wij eene plaats uit de inleiding en het slot van de preek:

‘Meent niet, dat ik in eene vergelijking der verschillende Kerkgenootschappen wensch te treden. Al scheen het ons ontegenzeggelijk waar, dat de Christelijke vrijheid zich in ons midden op de volkomenste wijze heeft ontwikkeld, ook dan behoorden wij te bedenken, dat het onze overtuiging is. Ik zoude bovendien vreezen, een partijdig oordeel te vellen over andere eerwaardige Inrigtingen. En wat mij hier van het grootste gewigt schijnt, is de waarheid, dat elk Christelijk Ge-

[p. 194]

nootschap nimmer door de gebreken van gelijksoortige Instellingen, maar door voortreffelijkheid van eigene werking moet uitmunten. Het kan iemand wel tot eer gerekend worden, wanneer hij deonvolkomenheid, die anderen aankleeft, weet te vermijden; maar bezit hij inderdaad waarde, dan is geene vergelijking met meer of minder gebrekkigen noodzakelijk, om de uitnemendheid zijner hoedanigheden aan het licht te brengen. Op dezelfde wijze is het met onze Kerkgemeenschap gelegen. Verdient zij onze belangstelling, dan mag het haar aan geene eigene waarde ontbreken. Doch moet deze haar toegeschreven worden, en mag men beweren, dat zij aan het oogmerk van den gezegenden Verlosser beantwoordt, dan zal zij met regt onze volledige vreugde uitmaken. Het is daarom, dat ik zelfs niet gewagen zal van de gevoelens, in andere Afdeelingen van jezus' Kerk op aarde gekoesterd. Het moet ons genoeg zijn, dat in ons midden de vrijheid van christus gevonden wordt. Willen wij daarenboven het oog naar elders rigten, zoo moet dit geschieden met het doel, om ons te verheugen, dat onder de met ons verbroederde Christenbelijders zoo velen, schoon op hunne wijze, naar de vrijheid trachten, waartoe allen door jezus christus geroepen zijn.’ Bl. 7 en 8. - ‘Men heeft in den laatsten tijd op bitteren toon durven vragen, of de Doop der Bejaarden, en derhalve geheel het Doopsgezind Kerkgenootschap, als hetwelk voor een groot deel door dien Doop vertegenwoordigd wordt, zoo veel voortreffelijker Christenen te voorschijn brengt?.... Indien op deze vraag een ontkennend antwoord volgt, zoo is er eene zware beschuldiging ingebragt tegen u, Doopsgezinden! Aan uwe Vaderen kon dergelijk een gezegde niet voorgeworpen worden. Het woord in hunnen mond was waarheid, en hun wandel was onberispelijk, ten minste voor de menschen, en, gelijk wij hopen, ook voor God. Daarom waren zij boven anderen geacht wegens hunne vroomheid, en genoten alom een onbeperkt vertrouwen. Op hen moet ik u wijzen in deze ure; op hen, die, ter behoudenis der

[p. 195]

godsvrucht, zich banden konden aanleggen, die hun in alle andere betrekkingen hatelijk waren. Volgt hen na, en maakt geen misbruik van de u verleende zegeningen, opdat om uwenwille geene smaadredenen worden uitgesproken tegen het Genootschap, hetwelk gij liefhebt!’ Bl. 30 en 31.