Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1836

Tweetal Leerredenen ter gelegenheid der Gedachtenisviering van het eerste Eeuwgetijde der Doopsgezinde Kweekschool, den 6 December 1835 uitgesproken door A. Doijer en J. Boeke, Leeraren bij de Vereenigde Doopsgezinde Gemeente te Amsterdam. Te Amsterdam, bij J. Müller en C^o. 1836. In gr. 8vo. VIII en 56 Bl. f :-80.

Het honderdjarig bestaan van de Kweekschool der Doopsgezinden, ter opleiding van bekwame Leeraren, was eene gebeurtenis van te veel gewigts, om niet dankbaar herdacht te worden door al de Gemeenten van die geloofsbelijdenis, welke aan dezelve ondersteuning, kennis, bloei en welvaart te danken hebben, en trof juist te zamen met het derde Eeuwgetijde van menno's uit-

[p. 190]

gang uit de Roomsche Kerk en het bijkans vijfentwintigjarig bestaan van die School, als Seminarium der geheele Doopsgezinde Societeit. Bestuurderen van dezelve kwamen op het voor die Gemeente, welke op eenvoud en nederigheid nog altijd boven andere schijnt prijs te stellen, hoogstgelukkige en volkomen gepaste denkbeeld, om de viering dier gewigtige gebeurtenis niet als een Akademisch Feest te behandelen, maar, de inrigting ter vorming van Evangeliedienaren op den voorgrond stellende, dezelve te maken tot eene godsdienstige en Gemeentelijke Feestviering, waaraan door al de afzonderlijke Gemeenten op den 6 December des afgeloopen jaars voldaan werd, en ook het tweetal Leerredenen, dat wij aankondigen, zijn bestaan te danken heeft.

Na eene korte inleiding, werd het geschiedkundige gedeelte door den oudsten der Leeraren behandeld, naar aanleiding van 2 Timoth. II:2, waaruit hij betoogde: 1. dat de behoefte van het Leeraarsambt in de Christelijke Kerk van de vroegste tijden af is erkend; 2. op welk eene wijze aan die behoefte te allen tijde is voldaan; 3. hoe de Doopsgezinden in ons Vaderland in die behoefte hebben voorzien; sluitende 4. met opwekkingen en wenschen ter gelegenheid dienende. Het geheele vrij uitvoerige stuk draagt blijken van bedaarde degelijkheid en ernst, die den waardigen man tot eere verstrekt. Bij het eigenaardig drooge eener historische behandeling, vonden wij, in weerwij van den zuiveren stijl, er echter niet dien gloed en die verheffing, niet dat toepasselijke voor leven en wandel in, dat wij vóór alles in elke Leerrede als vereischte vorderen, waardoor wij deze Redevoering in gemoede niet anders dan eene Kerkelijke Feestrede kunnen noemen, die het verstand bevredigt, maar waarbij het hart alleen door het gebed wordt opgewekt; welk gebed wij om die reden wel gewenscht hadden hier aan te treffen.

Hoe verschillend zijn de gaven verdeeld! dachten wij na de lezing van het tweede stuk, hetwelk, na eene doeltreffende voorafspraak, 2 Timoth. I:3^a., 5-7 tot tekst heeft, en, na eene keurige kritische toelichting, zich

[p. 191]

in drie deelen splitst: 1. dat de Doopsgezinden voor het behoud van het Christelijk geloof hunner voorvaderen God kunnen en moeten danken; 2. opwekking, om de voorregten, in en met dat geloof verkregen, te waarderen en te handhaven, en 3. nadere opwekking en aandrang, door heenwijzing op den aard en de strekking van den geest, met dat geloof verbonden. Nooit vond wel de spreuk, dat Leerredenen gehoord en niet gelezen moeten worden, bij ons krachtiger wederspraak, dan door de lectuur van dit stuk, dat in fiksche en voorzigtige behandeling uitmunt, stout gesteld is, waar het pas geeft, en, in den warmsten toon volgehouden, tot stichting, opwekking en vermaning van den Christelijken toehoorder onmisbaar moet bijdragen. De ruimte verbiedt ons, zulks door aanhalingen te staven; liever geven wij een gedeelte van het slot der voortreffelijke Leerrede: ‘Doch ook in het ijveren voor de waarheid, en het voorstaan onzer overtuiging, besture ons die wijze en zachte gematigdheid, die de vrucht en de gezellin der ware liefde is, en de werking van Gods Geest kenmerkt. Die gematigdheid (waarom zouden wij de waarheid ontveinzen?) kenmerkte niet evenzeer, noch altijd, onze Voorvaderen; getuigen de droevige oneenigheden en scheuringen, welke hunne anders zoo schoone geschiedenis droevig ontsieren. Dat zij dan hierin niet tot navolging, maar tot ernstige waarschuwing ons strekken! Daartoe mag ik ook met groot vertrouwen U vermanen; want, Gode zij dank! de dwaling der Vaderen was het nageslacht ten waarschuwend baken, dat het gevaar hun deed ontwijken. Gode zij dank! alle breuken, door een' driftigen en onberaden ijver veroorzaakt, zijn in den loop der tijden, door voorzigtige wijsheid en liefderijke toegevendheid en verdraagzaamheid, geheeld geworden; de partijnamen zijn verdwenen, of hebben hunne beteekenis verloren, en de Nederlandsche Doopsgezinden staan daar, in den schoonen bloei van inwendigen vrede, aan elkander verbonden, niet door uitwendige banden, maar door eenheid des geestes, in broe-

[p. 192]

derlijke liefde. Blijven wij dan dien geest der kracht, maar ook der liefde en der gematigdheid, bewaren, zoeken en aankweeken, Br. en Z.! Dat de treurige uitwerkselen, die wij elders ontwaren van eenen ijver zonder verstand en zonder liefde, ons mede dringend daartoe aansporen; want, bloeit en werkt die geest in ons en onze broederen, dan moge het afzonderlijk bestaan van ons Genootschap, naar het welbehagen Gods, korter of langer zijn van duur: het zal dan, zoolang het bestaat, krachtig medewerken tot uitbreiding van het Rijk en tot verheerlijking van den Naam desgenen, die der zondige wereld van God gegeven is tot wijsheid, regtvaardigheid, heiligmaking en verlossing. Amen!’

Kon de geachte Schrijver van zich verkrijgen, zijnen anders voortreffelijken stijl van eene overmaat van werkwoorden en participia te zuiveren, en de zinsneden te verkorten, dan zou dezelve, onzes inziens, in gloed en kernachtigheid nog winnen.