Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1835

[p. 585]

Uittreksel uit eenige berigten en aanteekeningen over ijzeren wegen, enz.

(Vervolg van bl. 501.)

II. Algemeene voorslagen tot verbetering der ijzeren wegen, stoom- en vrachtwagens.

§ 4. Hoe zeer de ijzeren wegen en stoomwagens in 1829 en 1830 in Engeland ook verbeterd zijn, zoo zijn ze echter verre van de volkomenheid, en er ontbreekt nog veel aan, dat verholpen zou kunnen en moeten worden. Stephenson zegt zelfs ergens, dat beide nog in hunne kindschheid zijn.

De praktische middelen, waardoor de voordeelen vermeerderd en de nadeelen verminderd kunnen worden, aan de verbeterde ijzeren wegen en stoomwagens thans nog eigen, kunnen in het algemeen uit de navolgende bestaan:

1^o. De, op de wijze des Liverpool-Manchesterschen wegs, verbeterde stoomwegen, met de door den Heer birkinshaw uitgevondene sporen, bestaande uit stangen of staven van gesmeed ijzer (edgerails), vorderen eene groote hoeveelheid van gesmeed ijzer voor de sporen, van gegoten ijzer voor de onderleggers (chairs) en van zandsteenblokken en andere kostbare materialen, die de kosten van aanleg van zulk eenen weg buitengemeen verhoogen, zoo als uit de ondervinding gebleken is. Daar nu de groote kosten groote zwarigheden tegen de uitvoering opleveren, zoo moeten alle middelen aangewend worden, om de kosten van den eersten aanleg, alsmede de onderhoudskosten, zoo veel mogelijk te verminderen, en de inkomsten er van te vermeerderen.

2^o. Het doel van den Liverpool-Manchesterschen weg is grootendeels commercieel, namelijk voor het transport van goederen en personen, en deze weg is minder voor ander gebruik aangelegd, en niet voor postweg, militaire transporten, kouriers, landbouw enz. geschikt. De ijzeren wegen en de stoom- en vrachtwagens moeten dan meer ook daarvoor worden ingerigt, om van meer algemeen gebruik te worden, en de opbrengst daardoor te vermeerderen.

3^o. Hiertoe behoort verder, dat de ijzeren wegen, welke tot algemeen gebruik bestemd zijn, zoo veel mogelijk met

[p. 586]

de voorhandene kunstmatig aangelegde voorname wegen verbonden worden, waardoor het handelsverkeer vermeerderd wordt, 't welk de opbrengst der ijzeren wegen mede vergrooten kan.

4^o. Tot bevordering van dit doel, is er aan de verbeterde sporen van birkinshaw nog veel verbetering noodig. Deze soort van sporen bij de Engelsche ijzeren wegen (edgerails) onderscheidt zich van de Duitsche (tramroads) daarin, dat de laatsten aan de buitenzijden met loodregt opstaande spoorribben voorzien zijn, en de eersten niet; zoodat bij de Engelsche wegen de raderen hol moeten zijn, om niet van het spoor te glijden, en op de Duitsche niet, dewijl de raderen door de spoorribben voor het afglijden bewaard worden. Aan de eerste manier wordt tegenwoordig in Engeland de voorkeur gegeven, ofschoon nog vele wegen van de tweede soort voorhanden zijn. De constructie der Engelsche edgerails bepaalt het gebruik van holle raderen, en dit is derhalve niet zoo volmaakt, als wanneer beide soorten van raderen daarop gelijkelijk gebruikt kunnen worden.

§ 5. Tot besparing van een groot gedeelte der kosten, kunnen en moeten de staven van gesmeed ijzer (edgerails) in derzelver constructie zoodanig verbeterd worden, dat zij bij een gelijk draagvermogen een' kleineren inhoud van ijzer hebben. Bij zoodanige constructie kunnen zij een' Engelschen of ook een' Duitschen ijzeren weg daarstellen, en in het laatste geval beider doel vervullen. De steenen of ijzeren onderleggers moeten dan niet vermeerderd, maar kunnen veeleer verminderd worden. Wanneer de edgerails slechts voor holle raderen tot bijzondere doeleinden, en niet tot algemeen gebruik zijn, zoo kunnen zij, met besparing van ijzer enz., zoodanig zamengesteld worden, dat er, bij meerder of gelijk draagvermogen, zeer veel in de kosten bespaard wordt, naar dat de vrachten, die als maximum daarover getransporteerd worden, meer of minder zwaar zijn. Tot vermijding van ongelukken, gelijk aan dat, 't welk den Minister huskisson den 15 Sept. 1830 het leven kostte, moet de verbinding der sporen over de lengte en breedte van den weg, en loodregt met de onderleggers, tot volkomene zekerheid gebragt worden. De ijzeren onderleggers op de zandsteenblokken moeten desgelijks, volgens eene geheel andere constructie, zoodanig veranderd worden, dat zij volkomen zeker bevestigd zijn, niet alleen op zandsteenblokken, die men niet overal

[p. 587]

verkrijgen kan, maar op hardsteenen blokken, en bij gebrek daarvan op gemetselde teerlingen van goede Hollandsche klinkers, of op hout, waarop zij even zoo vast zullen liggen. Men gebruike dan steeds dat materiaal, wat het gemakkelijkste en onkostbaarste te verkrijgen is.

§ 6. De aanwending van stationaire of vaststaande stoomwerktuigen enz. moet geheel vermeden of zoo veel mogelijk verminderd worden, vooral op de groote wegen, die met regelmatige straatwegen gemeenschap hebben. Tot bereiking van dit doel, kunnen niet alleen de sporen, waarop men beiderlei soort van raderen gebruiken kan, maar ook de stoomwagens zoo ingerigt worden, dat de vaststaande stoomwerktuigen in de meeste gevallen geheel ontbeerd kunnen worden.

§ 7. De stoomwagens zelve kunnen in derzelver gewigt verminderd worden zonder verlies aan kracht, en zij kunnen tevens meerdere zekerheid tegen ongelukken verkrijgen. Het springen der stoomketels, het afspringen der raderen van de sporen, het omvallen der wagens, het terugrollen van hoogten bij het breken van de achter elkander gekoppelde wagens, en vele andere gevaarlijke voorvallen, kunnen in de meeste gevallen door verbeterde inrigtingen vermeden worden. Wanneer de door den Heer henschel afgebeelde en beschrevene wagens, welke door zamengeperste lucht, in plaats van stoom, bewogen worden, door de ondervinding goed bevonden worden, zoo kunnen deze in de plaats daarvan worden ingevoerd, en het is derhalve wenschelijk, dat hiermede proeven genomen worden.

§ 8. De tot heden bekend gewordene Engelsche vrachtwagens kunnen almede ten opzigte der veiligheid verbeterd worden. Voor het algemeen gebruik in oorlog en vrede moeten er bij de ijzeren wegen rijtuigen van verschillende soorten voorhanden zijn, waarmede niet alleen goederen van verschillenden aard, maar ook groote en zware zaken, zoo als balken, boomen, molensteenen, bergproducten, levende dieren, en zelfs gewone rijtuigen en geschut, die op den ijzeren weg niet sporen, getransporteerd kunnen worden. Zoodanige wagens kunnen zoo wel in vredes- als in oorlogstijd van het grootste nut zijn, en op zoodanige wijze wordt het nut van den Staat en deszelfs burgers op de algemeenste wijze behartigd.

(Het vervolg en slot hierna.)