Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1835

[p. 102]

Naar het Allemannisch van Hebel.⁽¹⁾

I.
De zomeravond.

O/ weg doch/wse fsch d' Sunn so müed.

Kijk toch die goede Zon eens aan,
Nu zij vermoeid naar huis zal gaan:
Zij ziet zoo mat en zweet en hijgt;
Kijk, hoe ze een' bonten zakdoek krijgt,
Een wolkje, blaauw met rood doormengd,
Dat ze aan heur gloeijend voorhoofd brengt.

Zij heeft ook 's zomers rust noch tijd;
De dag duurt lang, de reis gaat wijd,
En arbeid vindt zij overal,
Op veld en berg, in huis en dal;
En wat haar ziet, en wat ze ontmoet,
't Vraagt alles haar om licht en gloed.

Hoe menig bloem, die welig tiert,
Heeft zij met bonte verf versierd;
Al dronk het bijtje keer op keer,
Nog vroeg de bloem: ‘wilt gij niet meer?’
Zoodat den kever, ongenood,
Een lekker dropjen overschoot.⁽²⁾

Zij maakte menig' zaadknop vol,
Die door heur' invloed rijpte en zwol.
De vogel heeft zijn' krop gevuld,
En heel den dag daarvan gesmuld;
En geen, die zich tot slapen zet,
Moet met een leêge maag naar bed.

En waar een kers hangt, klein of groot,
De Zon kleurt haar de wangen rood;
En waar een halm staat op het veld,
Of waar de volle wijndruif zwelt,
Zij gaf ze kracht en groei meteen,
Of hing er 't groene loof om heen.

(1) Johann peter hebel, een Zwitsersch Hoogleeraar, vóór weinig jaren overleden, als dichter ook door herder, göthe en jacobi geroemd, als mensch door ieder, die hem kende, bemind. Zijne dichtstukjes zijn in den Zwaabschen of Zwitserschen tongval geschreven, dien hij, naar de Allemannen, de oude bewoners des lands, den Allemannischen noemt. Het zijn eigenlijke volksgedichten, zoo eenvoudig, oorspronkelijk en naïf, dat ze als 't ware voor zich eene nieuwe dichtsoort vormen. Men vergelijke n.g. van kampen, Handboek der Hoogduitsche Letterkunde, II. 590, alwaar men eene zeer goede Hoogduitsche vertaling van hebel's schoonste stuk aantreft, ook in onze taal overgebragt. Bilderdijk's Vrolijkheid is eene zeer vrije navolging van hebel's ne B'sang in Chte. Deze mijne proeven zijn vertalingen en geene navolgingen, verre, zeer verre beneden het oorspronkelijke blijvende, doch ook geschreven alleen voor hen, die dit laatste niet verstaan. Moge geoefender hand dan de mijne hebel overzetten, en bij ons even bekend als claudius maken; iets, waarop hij weinig minder aanspraak dan deze heeft.

(2) Dit couplet is in het oorspronkelijke zeer schoon:

Neng Blümli het sie usstaffiert/
und mit scharmante Farbe ziert /
und mengem Immli z'trinsie ge/
und gseit: Hesch gnug unv witt no meh?
und 's Chäferii het hinteno
doch au si Tröpfli übercho.

[p. 103]

 

Op 't bleekveld was ze heel den dag,

 

En bleekte 't linnen, dat er lag;

 

De baas zingt wel een vrolijk lied,

 

Maar dankt haar voor heur moeite niet,

 

En toch nog droogt ze, op tak en touw,

 

Het waschgoed van de bleekersvrouw.

 

 

 

Ze is hier en waarlijk overal,

 

Zoo ver de zeis, in dreef en dal,

 

Door halmen sneed en scheutje en steel;

 

Zij maakte 't alles droog en geel.

 

Het is toch wonderbaar en mooi:

 

Des morgens gras en 's avonds hooi.

 

 

 

Zie, daarom sluit ze, mat en moê,

 

Wel zonder liedje de oogen toe.

 

Geen wonder, dat ze taalt naar bed,

 

En ze op dien berg zich nederzet.

 

Zie, hoe ze voor het laatste lacht;

 

Daar zegt ze ons allen goeden nacht!

 

 

 

Nu gaat ze; kijk, daar is ze heen!

 

Haar ziet de torenhaan alleen;

 

Die heeft nog niet genoeg, en slaat

 

Het vrouwtje gâ in 't nachtgewaad.

 

Foei, rekel, bloos bij dat gezigt!....

 

Geen nood, het rood gordijn schuift digt.

 

 

 

Dat goede wijf! Zij heeft in huis -

 

Het spijt me - als elk van ons heur kruis.

 

Wis leeft ze met heur' man niet goed;

 

Komt ze in de deur, hij neemt zijn' hoed.

 

'k Wed, dat hij nu wel komen zal......

 

Zie, bij die dennen staat hij al!

 

 

 

Hij draalt zoo lang; waar blijft hij wel?

 

't Is als mistrouwde hij het spel.

 

Mijnheer de Maan, kom, wees niet bang;⁽³⁾

 

Uw vrouwtje slaapt gewis reeds lang.

 

Nu staat hij op, en kijkt in 't dal;

 

De kikvorsch groet hem overal.

(3) Men vergeve mij deze mannelijke Maan, in het origineel eigenaardiger dan in onze taal. Ik wilde het waarlijk poëtische denkbeeld niet aan eene kleingeestige taalgezetheid opofferen. Maar waarom met het verpersoonlijken ook altijd alleen de Zuider Mythen gevolgd? In de Noordsche Godenleer toch is mani de broeder van sol, en deze laatste de Bestuurster der zonnepaarden.

[p. 104]

 

Mij dunkt, wij moeten van het veld.

 

Hij, wien 't geweten knaagt noch knelt,

 

Gaan de oogen zonder lied wel digt:

 

Zwaar werken maakt het slapen ligt.

 

Ons hooi staat klaar, en 't wijfje wacht;

 

Dus, vrienden, allen goeden nacht!

II.
De zondagochtend.⁽⁴⁾

Der Samstig het zum Sunntig gseit.

‘Kom, Zondag,’ zegt de Zaturdag;
‘Nu al wat moê is rusten mag,
En ik naar bed bragt iedereen,
Die rust behoeft en slaap meteen,
Schijnt het mij even zoo te gaan:
Ik kan al op geen been meer staan.’

Ei hoor, de klok slaat middernacht,
En Zaturdag verlaat de wacht;
De Zondag zegt: ‘thans ben ik baas!’
Hij sluit zijn deur, maakt geen geraas,
En wrijft den slaap zich uit het oog,
En ziet de sterren na, omhoog.

Hij geeuwt tot dat de scheemring naakt,
En 't tijd wordt, dat de Zon ontwaakt.
Hij zoekt heur huis en venster op,
En wekt haar met een zacht geklop:
‘Kom, lieve Zon, de tijd is daar!’
‘Ja,’ zegt zij, ‘ik ben aanstonds klaar.’

En zachtkens op de teenen gaat,
En vrolijk op de bergen staat
De Zondag daar. Hem onbewust,
Ligt alles nog in diepe rust.
Hij sluipt in 't dorp, dat geen het ziet,
En wenkt den haan: verklik mij niet!

(4) Ik heb van een enkel denkbeeld uit dit versje elders gebruik gemaakt.

[p. 105]

 

Doch als men eind'lijk ook ontwaakt,

 

En 't zoet der nachtrust heeft gesmaakt,

 

Zoo staat hij daar in zonnegloor,

 

Kijkt hier en daar de vensters door,

 

Met blikken, vriendelijk en goed,

 

En bonte bloemen op den hoed.

 

 

 

Hij meent het goed, maak daarop staat;

 

't Verheugt hem, als men lang en laat

 

Nog ligt, en meent het is nog nacht,

 

Schoon ons de Zon beschaamt en lacht;

 

Daarom kwam hij zoo zachtkens aan,

 

En ziet gij hem zoo vriend'lijk staan.

 

 

 

Hoe glimt en glinstert weide en hof

 

In morgendauw van zilverstof!

 

Hoe lieflijk waait de lentelucht,

 

Met bloem- en bloesemgeur bevrucht!

 

Zie, 't bijtje is bezig: 't weet gewis

 

Niet, dat het heden zondag is.

 

 

 

Hoe heerlijk schoon, hoe sierlijk staat

 

De kerseboom in meigewaad,

 

De bonte tulp in uchtendblos,

 

't Viooltje in half verscholen dos,

 

De zonnebloem in blinkend goud:

 

't Is of men 't Paradijs aanschouwt!

 

 

 

En 't is daarbij zoo plegtig stil,

 

Of niets den Zondag hind'ren wil.

 

Geen kar, die thans de stilte stoort;

 

Geen voermans zweepslag, dien men hoort:

 

Het: goeden morgen! heerlijk weêr!

 

Verneemt men enkel, en niets meer.

 

 

 

Het vogeltje zingt luid en blij:

 

‘Wees, lieve Zon, wees welkom gij!

 

Gij schittert wel aan hooger spheer,

 

Maar schijnt ook in ons nestje neêr.’

 

Zie, 't distelvinkje is al gereed,

 

Als in zijn zondagspak gekleed!

[p. 106]

 

Is 't al zóó laat? De kerkklok luidt;

 

De Leeraar treedt zijn woning uit.

 

Pluk me een der bloemen, die daar staan,

 

Maar laat vooral het stof er aan;

 

Dan, kindlief, kleed u kort en goed,

 

Maar toch met bloemen op den hoed.⁽⁵⁾

(5) Op het platte land in Zwitserland is men, gelijk op vele plaatsen in Duitschland, gewoon, versch geplukte bloemen ter kerke mede te nemen, die men elkander, zoo als bij ons de reukfleschjes, aanbiedt.

III.
Bijeengraf.

Schlof wohl/schlof mohl im chüele Bett!

Slaap wel, slaap wel in 't koele bed!
Al ligt gij hard op klont en kluit,
Het deert uw moede lenden niet:

Slaap zacht en wél!

Het dekbed ligt u digt en dik
En boven 't hart hoog opgeschud;
Toch slaapt gij door; het drukt u niet:

Slaap zacht en wél!

Gij slaapt en hoort mijn roepen niet,
Mijn klagten en mijn zuchten niet.
Waar' 't beter zoo gij 't hooren kost?

Neen, waarlijk niet!

Gij ligt daar wél en hebt het goed:
Had ik een plaatsjen aan uw zij',
Ik lag in vrede naast u neêr,

En had het wél.

Steeds slaapt gij door, schoon heel den nacht
De kerkklok niet van zwijgen weet,
Ofschoon des nachtwachts schel geroep

Het dorp doorklinkt.

En als het bliksemt door de lucht,
En wolk bij wolk van donder kraakt, -
Hoog drijft de bui u over 't hoofd,

En wekt u niet.

[p. 107]

 

En wat u van den ochtend vroeg

 

Tot 's avonds laat bekommerd heeft,

 

Het kwelt u en bezwaart u niet

 

In 't stille graf.

 

 

 

Gij ligt daar wél, en hebt het goed;

 

En wat gij ook hadt door te staan,

 

Doet thans, Goddank! in 't koele zand

 

U niet meer zeer.

 

 

 

Indien ik daarom naast u lag,

 

Dan hadden wij het beide wél;

 

Thans zit ik hier, en heb geen' troost

 

In 't grievend leed.

 

 

 

Doch mooglijk ras, zoo God het wil,

 

Komt de avond van mijn' zaturdag,

 

En dan - dan geeft de koster mij

 

Een bed als u.

 

 

 

Als ik dan lig en niet meer zucht,

 

En 't ‘goeden nacht!’ gezongen is,⁽⁶⁾

 

Dan schudt men mij het dekbed op,

 

En bidt daarbij.

 

 

 

Dan rust ook ik zoo zacht als gij,

 

Dan hoor ook ik de kerkklok niet;

 

Wij slapen tot het uchtendrood

 

Van zondag vroeg.

 

 

 

En als de zondag eind'lijk daagt,

 

En Eng'len zingen 't morgenlied,

 

Dan staan wij met elkander op,

 

Verkwikt en wél.

 

 

 

Een schoone kerk staat, nieuws gebouwd,

 

Te blinken in den morgenglans.

 

Wij staan en zingen aan 't altaar:

 

‘Hallelu-jah!’

 

 

 

j. brester, az.

(6)

wenni lig / und nümme schnuuf /
und wenn sie 's Schloflied gfunge hen /
se schüttle sie mer 's Oechbett uf /
und - Bhütdi Gott!

Bhütdi Gott! De aanvang of het ritournel van een lied, dat bij eene begrafenis aan het graf gezongen wordt.
De Vertaler.