Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1835

Tooneelanekdoten en bijzonderheden van vroegeren en lateren tijd.

De vermaarde Fransche Treurspeler talma, bewust van de noodwendigheid der Historiekennis in zijn beroep, had de Geschiedenis gelezen en bestudeerd; en het is voornamelijk hieraan, dat hij zijn vermogen toekent, om niet alleen altijd zoo sterk, maar tevens zoo juist te treffen. In een onderhoud met Mevrouw de campan liet hij zich aldus uit over zijn vak; waarin, voor Treurspelers inzonderheid, meer ligt opgesloten, dan in menige uitgebreide verhandeling over deze even treffelijke als hoogstmoeijelijke kunst: ‘De Acteur (zoo sprak hij) heeft veel meer bezwaren te overwinnen, dan de Redenaar. De laatste heeft slechts zijne eigene gedachten uit te drukken; hij vertoont altijd zichzelven, wanneer hij in het openbaar spreekt; maar de Acteur is verpligt, zijne ziel, en om zoo te spreken ook zijn ligchaam, te vormen en te wijzigen naar het bekende karakter of de gedragingen der personaadje, die hij moet voorstellen. Hoe toch kan men anders de groote hartstogten, de groote deugden en ondeugden nabootsen, alsmede het karakter blootleggen, dat elken persoon kenmerkt? De Acteur is verpligt, in zekeren zin, de ziel en het genie van denzelven te ontleenen, om hem levend voor te stellen, die geen ander spoor op de wereld heeft achtergelaten, dan eenige trekken, door de Geschiedenis bewaard. Deze arbeid, ik meen zulks te mogen zeggen, vordert vele volharding en overdenking. Elke wanklank tusschen oog en gebaar, gedachte en gelaatstrekken vernietigt de begoocheling, en zonder deze geene uitwerking! Uw persoon moet als tot spiegel verstrekken, waarin men ten duidelijkste lezen kan, alwat er in uwen - of liever in den geest van hem omgaat, dien gij voorstelt. De stem, dat magtig hulpmiddel om de indrukken mede te

[p. 96]

deelen, moet ongedwongen, buigzaam, welluidend zijn, en geschikt om alle de toonen der ziel uit te drukken; de ligchaamsbewegingen moeten dezelfde aandrift volgen en ondersteunen, zoodat hoorder en aanschouwer, in derzelver volkomene overeenstemming, de eenswezigheid (identiteit) der personaadje, die ten tooneele gevoerd wordt, herkenne.’ - Welk een zware eisch; maar ook - welk een heerlijk streven!

De bekende Duitsche Componist vogel bevond zich in behoeftige omstandigheden en geheel onopgemerkt te Parijs. Eindelijk had hij het geluk, aldaar in een vurig vereerder der toonkunst een' veelvermogenden beschermer te vinden. Hem ten gevalle componeerde hij zijne eerste Opera, Demofontes; en zijn begunstiger wist het zoo ver te brengen, dat de Directeur der groote Opera dat werk aannam, en hetzelve voorloopig aan zijn orchest, om het eens door te spelen, voorlegde. De Fransche nationaaltrots schortte den neus op voor de vreemde waar, staarde nu op de partituur, dan op den Directeur, en mompelde onder elkander. ‘Van wien is dan die Opera?’ - ‘Van zekeren Heer vogel.’ - ‘Vogel? Vogel? Dien kennen wij niet. Wie onder ons kent hem?’ - ‘Ik. 't Is een Duitsch muzikant, een regte drinkebroêr, die in alle kroegen rondloopt, en alle avonden met een' Duitschen roes naar bed gaat!’ - ‘Die zal ook wat fraais ter markt brengen!’ - ‘'t Is wel der moeite waard, zijn charivari door te spelen!’ - De Directeur bragt de morrenden tot zwijgen, en men begon de Opera te spelen. Hoe verder het orchest in de ouverture kwam, des te dieper werd ook de indruk der compositie op de verbaasde spelers. Met elk nieuw muzijkblad keerde het blaadje meer en meer ter gunste van den verachten vreemdeling, tot dat aan het einde een algemeen bravissimo door de zaal klonk. Vogel, die tot dusverre heimelijk achter de schermen had gestaan, trad nu eensklaps te voorschijn, boog zich voor het orchest, en bedankte het voor deszelfs toejuiching. ‘Maar, niet waar, Mijneheeren!’ voegde hij er spotachtig nevens, ‘gij zult toch nu wel begrijpen, dat men zoo iets niet onder het drinken van een glas water voortbrengt?’ - ‘Wel, drink zoo lang en zoo veel gij wilt!’ riepen nu allen, al schaterend en handenklappend, uit; ‘drink onzentwege wijn, zoo veel gij maar bergen kunt: wij zagen het reeds, gij schenkt ons geen water!’

[p. 97]

Na de vertooning van Don Juan werd de held des stuks, toen de gordijn nog niet geheel gevallen was, reeds teruggeroepen. De meeste stemmen kwamen van boven, uit den Engelenbak, anders gezegd het Paradijs. Don Juan ontrukte zich aan de handen der Furiën, die hem ter Helle sleepten, schreeuwende: ‘Laat los! Laat mij los! Niet in de Hel! Hoort gij dan niet, dat het Paradijs mij roept?’ - Deze komedie in eene komedie werd niet weinig toegejuicht.

Garrick en sterne spraken met elkander over de vele dubbelzinnigheden, die op het tooneel werden gezegd. ‘Inderdaad,’ riep sterne, ‘wie zich veroorlooft, dezelve uit te stallen, moest in zijn eigen huis gegeeseld worden!’ - Lagchend hernam garrick: ‘Gij woont in een huurhuis, niet waar?’

Een echte snuifneus droeg bestendig twee doozen, en wel eene van goud en eene van papier-machèe, bij zich. In een' der Parijsche schouwburgen zich bevindende, wilde hij uit laatstgenoemde een snuifje nemen, maar vond dezelve niet in zijn' zak. In den waan, dat hij die doos op zijn' lessenaar had laten liggen, greep hij naar zijne gouden, zich voor dien tijd met ééne soort van snuif vergenoegende. Na verloop van eenige minuten zulks willende herhalen, mist hij de gouden, en vindt, in stede daarvan, zijne papiermachée doos. ‘Onverklaarbaar!’ zegt hij bij zichzelven; maar, de doos openende, valt hem een klein briefje in het oog, met de woorden: ‘Pardon, Monsieur! on s'était trompé.’

Een Tooneeldichter, wiens eerste werk, uit achting voor zijnen naam, door het publiek met verschooning was bejegend, waagde eene tweede proeve, en werd nu openlijk uitgefloten. ‘Ha!’ riep de vergramde Poëet, ‘nu zie ik klaar, dat het gansche publiek uit domkoppen en van smaak ontbloote menschen bestaat!’ - ‘Ziet gij dat nu eerst?’ vroeg een der omstanders; ‘ik heb die opmerking reeds gemaakt, toen uw eerste stuk gegeven werd.’

Fransche tooneelspelers uit eene kleine stad zouden, in een der Departementen, crébillon's Rhadamistus en Zenobia vertoonen. Bij het declameren van den regel:

De quel front osez-vous, soldats de Corbulon.....

[p. 98]

riep een der aanschouwers: ‘Zeg dan crebillon! Ik heb het biljet gelezen. Die komedianten uit de binnensteden rabraken alle namen.’

Dufresny had schier zelden het geluk, een tooneelspel zóó te zien uitvoeren, als hij het had zamengesteld. Zijne stukken in drie bedrijven moest hij vaak tot één - die in vijf, tot drie bedrijven inkorten. ‘Hoe!’ zeide hij eens, onverduldig, ‘zal het mij dan nooit mogen gebeuren, een tooneelstuk in vijf bedrijven te doen spelen?’ - ‘Zeer gemakkelijk,’ hernam de Abt pellegrin; ‘maak slechts eene komedie in elf bedrijven; men zal er zes afsnijden, en er zullen u vijf overblijven.’

Eertijds waren, in alle Fransche binnensteden, de Acteurs in het kluchtspel tevens verpligt, in het treurspel de rollen van vertrouwden te vervullen. Een van dezen, perceval, wien het aan geen talent, behalve het tragische, ontbrak, werd door den vermaarden larive, die Andromaché wilde geven, met eene kleine rol in dat treurspel belast; en, hoe ook perceval hem bad, die aan een' anderen, daarvoor meer berekend, op te dragen, niets mogt baten. Als nastukje was een klein zangspel bestemd, het verloren Lam, waarin, gelijk bekend is, een schaap de spil is, waarop het draait. De slagter, die hetzelve aan het tooneel moest leveren, was eene goede kennis van perceval. Hij ging bij hem, zeide, dat hij belast was, den knaap, die het beest moest geleiden, op het tooneel te brengen, en koos den domsten jongen uit den winkel uit. Gezamenlijk begaven zij zich naar den schouwburg en achter het tooneel. In het vijfde bedrijf van het treurspel liep hij haastig naar den jongen. ‘Rep u!’ zeide hij tot hem; ‘de Directeur is regt boos; hij roept om uw schaap.’ Perceval had het oogenblik uitgekozen, waarin Orestes, in volle woede, zegt:

Pour qui sont ces serpens qui sifflent sur vos têtes?....

De jongen, die in goeden ernst meende, dat de Directeur tegen hem raasde, vloog op het tooneel, en bragt het onnoozele schaap voor de voeten van larive, zeggende: ‘Schreeuw maar zoo niet, Mijnheer! daar is het al!’ - Men verbeelde zich de verwarring van den treurspeler, ter-

[p. 99]

stond door eene werkelijke razernij gevolgd! Woedend viel hij op den slagtersjongen zoo wel, als op het schaap aan; en te midden van de krachtige vloekwoorden van Orestes, het geschreeuw van den jongen, het geblaat van het schaap, en het schateren van het volk, viel de gordijn.