Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1835

Handboek van de Geschiedenis der Letterkunde, bij de voornaamste Europische Volken in nieuwere tijden; door N.G. van Kampen. Iste Deel. Te Haarlem, bij de Erven F. Bohn. 1834. In gr. 8vo. XXIV en 494 bladz. f 4-50.

Weinigen onzer geletterde Landgenooten, indien iemand hunner, hebben het beschaafd Publiek zoozeer aan zich verpligt, door het leveren van Handboeken, die het gelukkig midden houden tusschen al te vermoeijende uitvoerigheid en al te oppervlakkige beknoptheid, en die tevens eene onderhoudende lectuur verschaffen en een' hechten grondslag leggen tot meer uitvoerige beoefening van meer dan één vak van wetenschap, als de altijd werkzame Hoogleeraar van kampen. Men behoeft slechts de lijst van 's Mans oorspronkelijke en door hem omgewerkte of vrij vertaalde boekwerken in te zien, om zulks volmondig toe te stemmen.

Na ons, onder het getal der laatstgenoemden, de Handboeken voor de Geschiedenis der Oude en Middeleeuwsche Letterkunde van Prof. wachler in onze taal geleverd te hebben, moest de aandacht des Schrijvers noodwendig vallen op de voortzetting van dien arbeid, welke de nieuwere Letterkunde omvat. Hij wilde dan ook een zoodanig overzigt den Nederlandschen lezer niet onthouden, maar begreep, om goede redenen, hier het voetspoor van zijnen vroeger gevolg-

[p. 685]

den Duitschen voorganger te moeten verlaten, en besloot, zonder hem geheel uit het oog te verliezen, in een meer oorspronkelijk werk, de Geschiedenis der Letterkunde, d.i. der fraaije Letteren en Wetenschappen, der Poëzij en van den fraaijen Prozastijl, vooral gedurende de drie jongste Eeuwen, in zamenhang met de lotgevallen der Natiën, te behandelen, en zulks wel met vereeniging der ethnographische en synchronistische manieren van behandeling, zoodat de vorderingen in letterkundige beschaving bij ieder Volk op zichzelve aangewezen, en evenzeer derzelver wederkeerigen invloed in dit opzigt beschouwd worden.

Dit doel kon niet bereikt en het vereischte verband der deelen van dit belangrijk geheel niet gevonden worden, zonder in de Middeleeuwen, tot op de inneming van Konstantinopel en de zoogenaamde herleving der Letteren, de kiemen der latere letterkundige beschaving, vooral in het Oosten en in het zuidelijk en Midden-Europa, te hebben opgespoord. Dit onderzoek maakt dan ook den hoofdinhoud uit der beschouwing van het eerste Tijdvak, dat met het midden der XVde Eeuw eindigt; het tweede behelst inzonderheid de Gouden Eeuw der Italiaansche Letterkunde, en zal met den aanvang van den dertigjarigen Oorlog eindigen; terwijl het volgend hoofdgedeelte van dit werk het verval der Letterkunde in Italië, haren toenemenden bloei elders, vooral in Duitschland, Frankrijk en Nederland, moet in zich sluiten; en eindelijk het vierde hoofdzakelijk gewijd zal wezen aan de ontwikkeling van den invloed der Fransche denkwijze, ook in het Letterkundige, op de overige Volken van Europa, tot dat deze op hunne beurt op Frankrijk werken, en het van zijne oude beginselen te dien opzigte, gelijk vroeger in het staatkundige, doen afwijken.

In dit eerste Deel wordt het eerste der opgegevene Tijdvakken en een belangrijk gedeelte van het tweede geheel afgehandeld. Na in de Inleiding de noodzakelijkheid der kennis van de Middeleeuwsche Letterkunde voor die der nieuwere, den invloed der Mohammedaansche Volken op Europa, en de strekking, die de vormen, onder welke het Christendom zich toen vertoonde, noodwendig aan de beoefening der Letteren geven moesten, te hebben aangewezen, geeft de Schrijver, in de zeven Hoofdstukken, welke de eerste Afdeeling uitmaken, een beknopt, helder en aaneengeschakeld overzigt van de Provençaalsche, Noordfransche, Duitsche,

[p. 686]

Nederlandsche, Britsche, Spaansche en Portugesche, en Italiaansche Dicht- en Letterkunde in het genoemde eerste Tijdvak; opent daarna de beschouwing van het tweede met de zeer juiste opmerking, dat welligt nooit, na de invoering des Christendoms, de wereld zulk eene algemeene en volledige verandering heeft ondergaan, als gedurende de laatste helft der XVde en de eerste der XVIde Eeuw, en maakt ons vervolgens nader bekend met de personen en verrigtingen dier Mannen, aan wier geestvruchten of bescherming Italië zijnen hernieuwden dichterlijken roem, en Europa, voor zijne beschaving, zooveel dank verschuldigd is. Vooral worden de medicissen, dante, ariosto, de navolgers van petrarca (die zelf nog in het vorige tijdvak te huis behoort), tasso, in wiens leeftijd de vrijheid in Italië ten onder ging, maar daarentegen de zedeloosheid meer dan vroeger werd beteugeld, en marino, wiens dichttrant, zoo in als buiten zijn vaderland, van zoo grooten invloed was, op eene zeer oordeelkundige wijze beschouwd en beoordeeld.

Deze oppervlakkige opgave moge volstaan, om te doen zien, hoeveel belangrijks hier gevonden wordt, en wat men ook in het tweede Deel billijk kan verwachten. Behalve van den schat zijner eigene kundigheden, heeft de Schrijver zich bediend van de nieuwste en beste Duitsche en Fransche werken over de door hem behandelde onderwerpen, ook van zulke, die hier te Lande minder bekend zijn, en de voornaamste bronnen, uit welke hij geput heeft, onder den tekst aangewezen. Dan, verre van zich op de getuigenissen van anderen te verlaten, bestudeerde hij tevens zelf de klassieke schriften, wier inhoud, geest, en invloed op de kennis en zeden der tijdgenooten, hij zijnen Lezeren wilde leeren kennen; en zij zijn hem voor dezen arbeid, gelijk voor elken vroegeren, dank verschuldigd.

Te meer zijn zij dit, dewijl des Schrijvers liefde voor Godsdienst en zedelijkheid ook hier wederom overal treffend doorstraalt, en hij den maatstaf van het ware, goede en schoone tot dien verkozen heeft, naar welken hij de waarde der door hem beschouwde schriften afmeet en verder denkt af te meten. Te regt kondigt hij dus reeds bij voorraad aan, dat men, ook ten opzigte der lettervruchten van latere Dichters en Prozaschrijvers, zijnen lof niet te wachten heeft, wanneer ze de kieschheid, het zedelijk gevoel en den adel onzer uatuur beleedigen, of aandruischen tegen den eerbied

[p. 687]

voor het Opperwezen. Nogtans hopen wij, dat dit gevoel voor hetgene zijn hart en verstand hem alleen als waarlijk goed en schoon doen erkennen, hem tot geene te groote onvolledigheid in de behandeling van de gewrochten der door hem bedoelde Mannen zal leiden, maar veeleer hem bewegen, om, zoo ver de kieschheid zulks toelaat, de wezenlijke gebreken in hun werk aan te wijzen, hetwelk veel meer strekken zal, om den niet al te zeer bevooroordeelde van zijne blinde, en niet zelden van anderen overgenomene, bewondering te genezen, dan eene bloote afkeuring, die, zonder bijgevoegde bewijzen, door sommigen, hoe verkeerdelijk ook, aan vooringenomenheid tegen hetzelve zoude kunnen toegeschreven worden.