Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1835

[p. 680]

Eenige Wenken over de Pathogenie, Pathologie, Therapie en AEtiologie der Aziatische Cholera, medegedeeld door C.J. Nieuwenhuys, Med. et Chir. Doctor, enz.

(Vervolg en slot van bl. 635.)

Bij Cholera abdominalis is eene meerdere bloedophooping, met gevoel van drukking, spanning en angstgevoel in den buik; men ontwaart door de buikswanden eene vochtgolving in de maag en darmen, die dan vooral met eene ontlasting eener buitengewone hoeveelheid van serum sanguinis gepaard gaat. Bij lijkopeningen vond men in deze gevallen de vena cava descendens, de aorta, de iliacoe en groote leveraderen niet alleen tot berstens toe opgevuld met zwart bloed, maar ook de darmen waren sterk geïnjicieerd, en soms derzelver slijmvliezen rood geverwd. In deze gevallen ziet men ook soms de ontlastingen met bloed gekleurd, als een bewijs, dat de aandrang van bloed zoo groot was, dat het door de haarvaten tot in het darmkanaal penetreerde. Aan positive bewijzen van dien aard ontbreekt het den Schrijver niet; maar, wat Rec. zeer belangrijk voorkomt, is, dat hij zijne stelling ook door een negatief bewijs nog duidelijker maakt: een knaap, namelijk, waar, bij eene asphyctische Cholera, noch drukking, noch pijn in den buik, en geene fluctuatie, alzoo noch afscheiding noch ontlasting van de eigenaardige Cholera-stoffen aanwezig waren, zijnde de buik ingevallen, maar wel eene buitengewone belemmering in de ademhaling plaats had. Bij de lijkopening vond men hoofd en borst buitengewoon gevuld met bloed, en de ingewanden van den buik geheel bloedledig, doende zich deze meer dan gewoonlijk bleek voor. Op niet ééne plaats van geheel het darmkanaal was eenig spoor van bloedophooping noch van de gewone Cholera-stof voorhanden. Zoodat deze verdeeling, wanneer zij ook als zoodanig nog niet als waar kan gelden, toch daardoor vele waarschijnlijkheid bekomt.

Thans gaat de Schrijver over, om uit de lijkopeningen zijne beschrevene nosologie der Cholera te bewijzen, en alle daarbij voorkomende verschijnselen te verklaren. Of en hoe hij hierin geslaagd zij, oordeele de lezer. Rec. gelooft, dat zij nog veel te wenschen overlaat, en, om zulks aan te too-

[p. 681]

nen, laten wij hier volgen hetgeen de Schrijver als bewijs aanvoert: ‘Een andermaal vonden wij in het hospitaal het lijk van een sterk gespierd, kort na zijne aankomst gestorven man, niet alleen normaal warm over het geheele lijf, maar de spieren aan armen, handen, vooral aan dijen en beenen, waren in eene gestadige trekkende beweging; zoo zelfs, dat, als wij den tot op de borst gebogenen arm in eene uitgestrekte ligging bragten, deze dadelijk in de vorige stelling teruggetrokken werd,’ enz. Uit deze en soortgelijke waarnemingen meent nieuwenhuys te kunnen afleiden, dat gedurende de ziekte het systema capillare zoo werkeloos en krampachtig zaamgetrokken is, dat daarin geen bloedomloop kan plaats hebben; zoodra echter is deze vreemde prikkel, na den dood, niet weggenomen, of het herkrijgt het aan hetzelve eigene opslorpend en inzuigend vermogen, en trekt een' grooteren toevloed van het in de grootere bloedvaten zaamgeperste bloed (dat echter verdikt of gecoaguleerd is) tot zich, helwelk dan eene vermeerderde roodheid en warmte, zoo in huid als spieren, ten gevolge heeft. (Bichat, Anatom. generale.) Bij een' haastigen dood (vooral door stikking) is het leven in deze perepherie nog niet geheel uitgebluscht, maar onderdrukt, en wordt door nieuwen aanvoer van bloed wederom opgewekt; zoodat er onwillekeurige bewegingen der spieren op volgen, welke het opwekken uit eenen schijndood zouden ten gevolge hebben, bijaldien het bloed vloeibaar gebleven en niet ontmengd was. Op soortgelijke scherpzinnige wijze verklaart de Schrijver het transpirant blijven der cornea en meerdere verschijnselen bij Cholera-lijken.

Over den Typhus Cholericus zegt nieuwenhuys veel belangrijks en nieuws, wijkende van bijna alle, den Rec. bekende, Schrijvers af, zoo wel in nosologische als therapeutische beschouwing, en toont door lijkopeningen aan, dat niet alle Typhi met ophooping van bloed in de hersenen of hersenvliezen of met ontsteking derzelven vergezeld gaan.

In zijne Therapie der Aziatische Cholera doorloopt hij den aard en de werking van vele in dezelve aangeprezene medicamenten, toont derzelver therapeutische werking op het menschelijk mechanismus aan, trekt daaruit de gevolgen, die zij bij hunne aanwending op deze ziekte hebben moeten, en legt daarbij veel therapeutisch doorzigt aan den dag.

[p. 682]

De AEtiologie der Aziatische Cholera wordt voorafgegaan door eene philosophisch-physiologische inleiding, betoogende het standpunt van ons microcosmus tot het macrocosmus. Nieuwenhuys beroept zich hier op zijne, reeds in het jaar 1810 uitgegevene, Vooroordeelen en Misbruiken in de Geneeskunde, die in vele opzigten gunstig zijn opgenomen door het toenmalig geneeskundig publiek; daaruit leidt hij eene definitie van endemie, epidemie, contagium en miasma af, verklaart het ontstaan van epidemische en contagieuze ziekten niet alleen theoretisch, maar ook practisch, onderzoekt 1^o. of de Aziatische Cholera miasmatisch, 2^o. contagieus, 3^o. of wel epidemisch is, en tracht zoo wel uit haar primitief ontstaan, als uit hare geboorte te Amsterdam, aan te toonen, dat zij oorspronkelijk epidemisch zijn moet, en tevens in hoe verre deze ziekte contagieus worden kan - en in dit opzigt voegt zich Rec. aan de zijde des Schrijvers.

Om nu tot de wezenlijke naaste oorzaak, tot de nog toe onbekende x, der Aziatische Cholera te komen, zoekt de Schrijver (bl. 130-139) naar eene werking van het een of ander bestanddeel van den dampkring, hetwelk dezelfde verschijnselen op het dierlijk organismus te weeg brengt, als wij in de Aziatische Cholera hebben leeren kennen; en om daartoe te geraken, vorscht hij de eerste gevolgen van zoodanig eene oorzaak na, en onderscheidt deze van eene reeks van gevolgen, welke onmiddellijk wederom door deze eerste inwerking geboren worden: en zoo bewijst hij op eene bondige wijze, dat de eerste gevolgen van de inwerking x niets zijn dan eene verlamming of werkeloosheid der fijne huidzenuwen en haarvaten, welke met de electro-galvanische inwerking op het dierlijk zamenstel, volgens de Physiologie van Dr. wedemeijer, (pag. 241 en volg.) zoodanig overeenstemt, dat zij weinig of geen twijfel meer overlaat aan de identiteit van deze twee factoren. Vooral deze afdeeling moet in haar geheel gelezen worden, en heeft Rec. zoo zeer bevallen, dat hij zich overtuigd houdt, dat geen Geneeskundige, ook dàn wanneer hij niet geheel met den Schrijver overeenstemt, deze Wenken onvoldaan zal ter zijde leggen.

Rec. zoude te wijdloopig worden, bijaldien hij nog de parallel, door Dr. nieuwenhuys tusschen de Aziatische en sporadische Cholera en de tusschenpoozende koortsen getrokken, hetwelk niet minder verdient gelezen te worden, wilde uiteenzetten; ook dit bevat veel waars.

[p. 683]

Wat den druk van het werkje aangaat, zoo heeft Rec. daarop niets anders aan te merken, dan dat hier en daar zinstorende drukfouten zijn ingeslopen; b.v. bl. 7. 31. 90. 98. 138: ook verwondert het Rec., dat de Uitgevers aan dit werkje geene meerdere publiciteit, welke het zoo zeer verdient, hebben kunnen of willen geven.