Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1835

Eenige Wenken over de Pathogenie, Pathologie, Therapie en AEtiologie der Aziatische Cholera, medegedeeld door C.J. Nieuwenhuys, Med. et Chir. Doctor, enz. Te Amsterdam, bij Lastdrager en Lorié. 1833. In gr. 8vo. 151 Bl. f 1-50.

Toen wij in het jaar 1832 en 1833 ook in ons Land overstroomd werden met geschriften over de Aziatische

[p. 632]

Cholera, en men, zoo als de Schrijver zijne Voorrede aanvangt, den Wald vor lauter Bäume nicht sehen könnte, verscheen ook dit geschrift. Over alle deze schriften vond men, zoo wel in dit maandwerk, als in andere tijdschriften, min of meer gunstige of ongunstige beoordeelingen; alleen deze Wenken van Dr. nieuwenhuys werden met stilzwijgen voorbijgegaan. Wat toch, vraagt Rec., kan hiervan de reden zijn; te meer, omdat hij zich door andere schriften op geene ongunstige wijze heeft bekend gemaakt?

Wanneer Rec. nu ook niet alles, wat de Schrijver in dit werkje ons aanbiedt, voor bewezene daadzaken en waarheid kan aannemen, zoo heeft hij toch daarin zoo veel eigenaardigs en zelfs vreemds gevonden, dat hij daardoor als 't ware genoopt wordt, op dit nog weinig bekende boeksken de aandacht van het geneeskundig publiek te vestigen, vooral omdat het zich van alle hem voorgekomene geschriften over dit onderwerp onderscheidt en daarvan in vele opzigten afwijkt, ja in het nasporen van den aard der ziekte zelve, zoo wel als in derzelver oorsprong, verreweg de meeste overtreft, en, volgens het gevoelen van Rec., het naast aan de waarheid komt. Om dit aan te toonen, zullen wij dit werkje eens doorloopen, en een uittreksel geven van hetgeen de Schrijver van de pathogenie der Aziatische Cholera, bl. 5, zegt: ‘Stellen wij nu eens: de geheele oppervlakte van het menschelijk ligchaam wordt door eene de vitaliteit verdoovende en de zenuwen verlammende inwerking, of een' prikkel x, zoodanig aangedaan, dat het systema capillare der huid en spieren zich langzamerhand, maar tevens aanhoudend zamentrekt, zoodat de gewone daarin plaats hebbende bloedomloop vertraagd wordt of stilstaat; zoo volgt daaruit zeer natuurlijk, dat daardoor de huiduitwaseming belet wordt, eveneens als zulks door inwerking van koud, nat en mistig weder geschiedt, waarbij zich dan doorgaans diarrhoea, als eene vicariërende werking tusschen huid en buiksingewanden, vergezelt. [Dit is geen goed Nederlandsch.] Houdt

[p. 633]

deze toestand in de huidvaten langer aan, dan wordt de warmte-ontwikkeling in de haarvaten gestoord; de turgor vitalis neemt af; de levenskracht en tevens het gevoel vermindert; de omloop van het bloed vertraagt of houdt geheel op, waardoor het uit de perepherie naar de grootere takken wordt teruggedreven. Strekt zich deze werkeloosheid of torpor der huidzenuwen tot de grootere, de takken der bloedvaten omgevende zenuwen uit, zoo trekken zich ook deze te zaam, de pols aan de hand wordt kleiner, gespannen, draadvormig, houdt eindelijk geheel op, en krimpt als het ware op tot de arteria brachialis, waar men den pols soms nog kan gewaarworden, terwijl ten laatste de carotides nog kloppen en dan ook deze ophouden. Eindelijk wordt ook het systema capillare van andere organen, en vooral der longen, in dezen krampachtigen toestand betrokken; alsdan wordt het hart overstelpt met bloed; het parenchyma der longen laat geen bloed [geene genoegzame hoeveelheid] meer door, weshalve ook de groote bloedvaten daarmede gevuld, en de oxydatie verhinderd wordt; het bloed verkoolt, en wegens belette beweging wordt het dikker, het stremt in de aderen. - Dit pabulum vitae nu ontbrekende, zoo kan het ook de zenuwen niet meer daarvan bedeelen; de werktuigen worden in hunne verrigtingen belemmerd; overal ontbreekt het aan eenen normalen prikkel; de haarvaten van alle deelen worden buiten activiteit gesteld, zij vallen te zaam; alle groote vaten van de inwendige holten, als hoofd-, borsten buikholten, worden met zwart geronnen [verdikt] bloed tot berstens toe opgevuld; eindelijk vermag het hart het reeds in de aderen gestolde bloed niet meer voort te stuwen; de omloop staat stil; de mensch stikt in zijn eigen bloed; - ziedaar het ware beeld van onze Aziatische Cholera!’

Nadat nu de Schrijver in deze physiologische daadzaken het algemeene beeld der Aziatische Cholera geschetst heeft, leidt hij daaruit alle bestendige pathologische ver-

[p. 634]

schijnselen af, welke bij de Cholera gevonden worden, waaruit moet blijken, dat zij in deze ziekte moeten en in geene andere kunnen gegrond zijn, ja zelfs dat slechts zoodanige geneesmiddelen dezelve kunnen genezen, welke deze eerste oorzaak uit den weg ruimen, en dat zonder dit er geene grondige genezing op volgen kan; terwijl tevens uit de lijkopeningen wordt aangetoond, dat al hetgeen door waarneming kan ontdekt worden met deze pathogenie overeenstemt.

Rec. moet bekennen, dat hij den logischen gang van den Schrijver hierin bewonderd, en, bijaldien ook niet alles daarin overeenstemt, ten minste het voorname doel bereikt wordt, omdat het met de ervaring in deze ziekte strookt.

Verder verdeelt de Schrijver de Cholera paralytica in cephalica, thoracica en abdominalis, en tracht zulks door lijkopeningen te bewijzen; waarin wordt aangetoond, dat bij alle aan Aziatische Cholera gestorvene lijders in deze deelen het bloed onregelmatig opgehoopt gevonden wordt, nogtans met dit onderscheid, dat het in deze holten niet overal, in evenredigheid der ruimte, regelmatig verdeeld is, maar soms meer in de groote vaten van den onderbuik, dan wederom meer in die der borstholte of van het hoofd wordt aangetrossen, met dat gevolg, dat deze verscheidenheid van organische afwijkingen ook een groot verschil in de uitwerkingen of symptomen moet te weeg brengen, hetwelk de Schrijver door de ervaring poogt te staven. Trouwens zoodanige lijders, welke aan de zoogenaamde Cholera atonita plotselijk of binnen weinige uren stierven, trokken zijne bijzondere aandacht; en de resultaten van vijf lijkopeningen, die nieuwenhuys in zijn werkje opgeeft, van subiet aan Cholera overledene voorwerpen, bewezen, dat aldaar eene buitengewone ophooping van bloed binnen den schedel plaats had.

Bij de Cholera thoracica vooronderstelde hij, dat bij eenige lijders, die bijzonder over eene anxietas in praecordiis geklaagd hadden, en waar de ademhaling meer dan

[p. 635]

gewoonlijk belemmerd was, de ophooping en aandrang van het bloed in de groote vaten van de borst, en vooral in de arteriae et venoe pulmonales en de boezems en ooren van het hart, grooter was, dan bij lijders, waar deze verschijnselen in eenen geringeren graad plaats hadden. Vermits hij echter in dit geval niet in staat was, zoo vele daadzaken bijeen te zamelen, als tot een bewijs noodig waren, geeft hij zulks ook meer voor een vermoeden, dan wel voor eene door genoegzame daadzaken gestaafde ondervinding.

(Het vervolg en slot hierna.)