Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1835

Handboek der bijzondere Pathologie en Therapie van Dr. J.W.H. Conradi. Isten Deels 2de Stuk.

(Vervolg en slot van bl. 468.)

Gaarne zoude men in het 8ste H., waar over de keelontsteking wordt gehandeld, betere orde en scheiding van wezenlijk verschillende aandoeningen gezien hebben: dit schijnt echter, als eene wenschelijke zaak, zoo wel in dit als andere leerboekeu, voor de toekomst weggelegd te zijn.

Omtrent de bepaling van het zijdewee, en wat men daaronder te verstaan hebbe, heerscht altijd nog onzekerheid, zoo als dit juist wordt opgemerkt (bl. 300, noot); de Schrijver heeft derhalve wèl gedaan, de longontsteking met haar gelijktijdig te behandelen. Wat den uitgang der longontsteking in verettering betreft, bl. 307,

[p. 513]

is deze vast nog zeldzamer, dan de Schrijver schijnt te gelooven, die evenwel hier ook het denkbeeld vaarwel schijnt te zeggen, of de tering eene verettering der longen ware^(*). De doodelijke uitgangen der longontsteking zijn meestal de op bl. 305 reeds vermelde hepatisatie; en waar men etter meent gevonden te hebben, is dit, gelijk de Schrijver juist aanmerkt, meer etterachtige stof. - Gaarne hadden wij bij den gehoorcilinder door den Vertaler de akademische Verhandeling van van hall, de Stethoscopii in morbis pectoris usu, Traj. ad Rhen. 1823, vermeld gezien.

De aanmerking bl. 331, dat men ook bij borstziekten niet overdadig met bloedontlastingen moet zijn, verdient behartiging; daardoor worden de krachten, die ook tot de krisis noodig zijn, roekeloos verspild. Meermalen is een langdurig volgend borstlijden aan niets anders toe te schrijven, dan dat men de natuur buiten staat heeft gesteld ook het hare te doen.

Terwijl aan de organische gebreken van het hart wordt gedacht en een en ander middel aangeprezen, verdiende de geneeswijze, die door larrey^(†) met goed gevolg somwijlen in aanwending schijnt gebragt te zijn, desgelijks eenige vermelding. Met de ontsteking van het buikvlies, H. 13, wordt gelijktijdig van de kraamvrouwenkoorts gewag gemaakt, en over deze bl. 374 afzonderlijk gehandeld. Uit de aangehaalde werken meenen wij hier een bijvoegsel van den Vertaler te ontdekken; wij hadden deze meer van dien aard gewenscht. Met haar onder de Peritonitis te rangschikken, achten wij eene nadering gedaan te zijn ter betere onderscheiding van deze dikwijls zoo bedenkelijke als dood dreigende ziekte, waardoor evenwel het duistere, hetwelk haar nog aankleeft, niet wordt opgehelderd. Ondanks het vermelde

(*) Vergel. bl. 310, de noot: indien de etterzakken niet altijd verweekte groote knobbels zijn, dan ontstaan zij toch uit een aantal ineengevloeide knobbels.

(†) Zie deszelfs Clinique Chirurgicale, en Journal für Chir. u. Augenheilkunde von gräfe u. walther, 15 B. 3 St.

[p. 514]

nut van de terpentijn-olie door de Engelsche Geneesheeren, houden wij haar voor een te gewaagd middel, om tot dusverre op goede gronden aanprijzing te verdienen.

Bij de behandeling der maag- en darmontsteking worden zij met regt gegispt, die in elken gebrekkigen eetlust, in elken buikloop de beginselen derzelve meenen te zien. Het zijn yelloly en rudolphi niet alleen, welke tegen deze dwaling waarschuwen; reeds morgagni heeft getracht, op ontleedkundige gronden, de Artsen daartegen oplettend te maken^(*); ook hier had mogen aangehaald worden: Geschied- en oordeelkundige Verhandeling over het Leerstelsel van den Franschen Geneesheer broussais, door g.c.b. suringar, Amsterdam 1829^(†).

De aanhaling van albertinus morgagni, bl. 404, is niet juist: ter plaatse in het werk van morgagni haalt hij valsalra en albertinus aan, en verhaalt morgagni, hoe albertinus hem op een en ander opmerkzaam heeft gemaakt.

Terwijl bij de ziekten der lever, in heete ziekten zoo zeer te huis, van het werk van clarck gesproken wordt, had dat van johnson en james annesley mede de eer der vermelding verdiend. Het is wel om zijne kostbaarheid niet voor eenen ieder te verkrijgen; maar, daar sommige Recensiën van hetzelve belangrijke mededeelingen gedaan hebben, zoo kan hetzelve daaruit ten deele gekend worden: reeds deze behelzen veel, hetwelk voor hem, die in warmere luchtstreken de Geneeskunde gaat uitoefenen, wetenswaardig is. - Indien al de acute ontstekingen der milt als zeldzaam worden opgegeven, de slepende zijn dit niet. Het lijden der milt verdient in vele gevallen behartiging. Hypertrophie van dezelve is toch zoo zeldzaam niet; indien deze reeds ten gevolge van bloedsophooping kan ontstaan, zoo zal deze gesteldheid altijd voorziening behoeven. Ontstekingen

(*) De sed. et causis Morborum, Lib. 11. Ep. XIX. Art. 18.

(†) Zie de beoordeeling van dit boek in dit Tijdschrift van 1830, No. XII, bl. 521, en No. XIII, bl. 573.

[p. 515]

toch kunnen langs meerdere wegen, dan alleen door bloedzuigers, behandeld worden. Bij de oorzaken tot ontsteking van de blaas, en daarop volgend versterf, had ook de belemmerde afvloed der pis bij hersenaandoeningen en koortsen van zenuwachtigen aard kunnen vermeld worden. In dergelijke gevallen zetelt de oorspronkelijke ziekte in andere deelen; zij zoude te overwinnen geweest zijn, indien de dood door versterf van de blaas niet ware uitgegaan. De gesteldheid der blaas behoort in zulke ziekten met meer naauwkeurigheid te geschieden, dan dit somwijlen plaats heeft.

Zoude de ontsteking der eijerstokken (bl. 460, noot) zeer zelden op zichzelve voorkomen? Zoude veel zoogenoemd hysterisch lijden, hetwelk met heete, prikkelende middelen dikwijls zeer te onpas bestreden wordt, - zoude de eigenlijke zetel van hetzelve niet in het weefsel der eijernesten gezocht moeten worden, waartegen de ontstekingwerende geneeswijze, met inachtneming der aandoening van het zenuwgestel, bl. 461, met beter gevolg zoude aangewend worden?

Indien ergens de plaatselijke gesteldheid der aangedane deelen beter behartigd dient te worden, het zal bij die veelvuldige vormen moeten zijn, welke zoo dikwijls met eenen alles afdoenden naam van Rheumatismus bestempeld worden. Wij hebben te dezen reeds een woord over het lumbago gezegd. Hoe vele vreeselijke gebreken der gewrichten hebben gewis geenen anderen oorsprong, dan miskende aandoeningen van deze deelen! Koude, vochtigheid mogen tot het voortbrengen van hetzelve medewerken, de uitwerkselen op de verschillende weefsels kunnen niet door dezelfde middelen verwijderd worden.

Hetzelfde zoude ook van de zoogenoemde zinking of verkoudheid gezegd kunnen worden.

De influenza, aan welke men bl. 495 herinnerd wordt, geeft nog al stof tot nadenken, wanneer men hierbij aan de Cholera onzer dagen denkt. - Bij de rangschikking der ziekten heeft ieder de hem eigene wijze van verdee-

[p. 516]

ling; wij laten het dus ter verantwoording van conradi, dat hij door middel van de roos eenen gepasten overgang tot de uitslagziekten tracht te maken.

Tweeëntwintig Voorschriften van Geneesmiddelen zijn achter dit Deel gevoegd. Op derzelver zamenstelling zijn geene wezenlijke aanmerkingen te maken; wat de aanwending betreft, wie door eigene vinding geen doelmatig voorschrift weet te geven, doe nut met de hier ten voorbeeld gestelde.

Uit het kortelijk medegedeelde zal men kunnen opmaken, dat het werk onder de vertaalden aanbevelenswaardig blijft. Dat slechts het geldelijk belang der genen, die juist zulke boeken noodig hebben, niet te zeer uit het oog mogt verloren worden!