Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1835

De Kardinaal Hertog van Richelieu, Treurspel in vijf Bedrijven, door P.P. Roorda van Eysinga. Te Amsterdam, bij J. Allart Rietberg. 1834. In kl. 8vo. 91 Bl. f :-60.
De Man naar de Wereld, of de verfranschte Zeden, Blijspel in vijf Bedrijven, door C.J. van Abcouw. Te Amsterdam, bij Ipenbuur en van Seldam. 1834. In kl. 8vo. 114 Bl. f :-60.
Graaf Lodewijk van Nassau, of de Overwinning bij Heiligerlee; vaderlandsch Tooneelspel, in drie Bedrijven. Door P. Vreede Bik. Te Amsterdam, bij M. Westerman en Zoon en C. van Hulst. 1834. In kl. 8vo. 147 Bl. f :-70.

[p. 181]

Het is zeker geheel iets anders, over de vereischten van een goed Tooneelstuk uit de hoogte te spreken, of daarentegen zelf een stuk te vervaardigen, dat aan die vereischten beantwoordt. Zóó weidt de Heer roorda van eysinga, met eene vrij wat opgewondene welsprekendheid, over het Treurspel uit, in de Voorrede voor zijnen Richelieu; en de Heer van abcouw zoekt in de Opdragt aan het Publiek, voor zijnen Man naar de Wereld, geestig over het Blijspel te schrijven. Maar, hoezeer vallen beide stukken, na de lezing dier inleidingen, uit de hand! Om met Richelieu te beginnen. Vooreerst is de smelting der dikwijls verwaarloosd, b.v. bl. 20: Eer zou in d'oceaan heel de aarde | onderduiken; bl. 53: Weêrgalmde | onze taal met zoeten hemelval enz., en is de taal alles behalve zuiver, b.v. bl. 64: Hij, die iets goeds bedoelt, (lees hem) zal wis de Hemel sterken. Ten tweede daalt de stijl dikwerf zoo ver beneden de waardigheid van het Treurspel, dat dezelve veeleer eene parodie op den Treurspelstijl mogt heeten; b.v. bl. 21:

De maarschalk Bassompierre is gansch op zijn gemak,
Dat hij nu plannen maak' bij zijnen snuiftabak!

Bl. 74:

'k Bedoelde Don Juan, door Gods genade, Koning
Van Portugal, Algarve, en Heer van 't rijk Guiné,
Beschermer van de vaart en handel op de zee
Der Perziaansche kust.

De Koning antwoordt:

Welke ongehoorde namen!

Ga voort. (!!)

Zou men niet denken, dat het een Kluchtspel was? Trouwens, lodewijk XIII moge zich door den sluwen richelieu hebben laten beheerschen, voor zóó onnoozel, zóó dom, zulk een karikatuur, gelijk hij hier wordt voorgesteld, kunnen wij hem niet houden; en ware hij al zulk een half krankzinnige geweest, dan moest hij in een Treurspel aldus niet zijn voorgesteld. Het is alleen de razernij der hartstogten, de woede, de uitzinnigheid, die somwijlen met goed gevolg in het Treurspel ten tooneele wordt gevoerd, maar geene domme onnoozelheid, die het publiek aan het lagchen brengt en houdt. Niet alleen, dat over 't geheel het stuk ons ijskoud gelaten heeft; maar, om alle an-

[p. 182]

dere aanmerkingen daar te laten, het karakter van lodewijk alleen is in staat, om geheel het stuk te doen vallen. Men zie bl. 72 tot 77. Schoon wij dus den Heer roorda van eysinga geenszins willen ontmoedigen, zouden wij onszelven geweld doen en tegen onze overtuiging spreken, indien wij dezen zijnen arbeid goedkeurden. Schoone, treffende plaatsen hebben wij er ook niet gevonden; schoon anders, in weerwil van menigte platheden, de stijl op enkele plaatsen goed is. Niet zeer onderhoudend is het voor de toeschouwers, richelieu, bl. 28-31, zeventig regels achtereen, en vooral zulke regels, te hooren uitspreken. Doch wij zullen in geene verdere bijzonderheden treden. Indien het stuk over 't geheel ons maar eenigzins beviel, dan zou het op eene breedvoeriger beoordeeling bij ons aanspraak maken.

Nog minder voldeed ons het Blijspel van den Heer van abcouw. Over de versificatie en de berijming zullen wij ons niet uitlaten. Doorgaans schikt het daarmede nog al; en, indien het Blijspel, wat den inhoud aangaat, ons behaagde, zouden wij die feilen over het hoofd willen zien, of anders den Schrijver voor het vervolg tot meerdere kieschheid aanmanen. Doch waar is hier dat fijne geestige, die beschaasde boert, welke de ziel van het Blijspel uitmaakt? Het is niet genoeg, berijmde zamenspraken te schrijven, waarin een liefdegevalletje voorkomt, dat met eene verloving eindigt. De karakters, die nog het meeste geschikt zouden zijn, om onzen lachlust gaande te maken, zijn door de wijze van voorstelling te vervelend, ja walgingwekkend, dan dat zij ons in eene vrolijke luim zouden kunnen brengen; en de wijze van ontknooping, door den brand naast het huis van Mevrouw Lindenbosch, is zoo gezocht als zonderling. Gaarne willen wij erkennen, dat hier en daar wel iets voorkomt, dat, bij goede voordragt van den tooneelspeler, misschien eenige uitwerking doen zou, als het in een ander stuk geplaatst was; maar de matheid van het geheel veroorzaakt, dat eenige gelukkige regels ontoereikend zijn, om den aanschouwer schadeloos te stellen voor het bijwonen van eene vertooning, welker geheel hem jammerlijk zou vervelen.

Het beste van de drie hier aangekondigde stukken is dan, in zijne soort, het vaderlandsch Tooneelspel, Graaf lodewijk van Nassau, door den Heer vreede bik.

[p. 183]

Wij troffen er wel niets aan, dat ons bijzonder boeide of roerde; geene van die kernspreuken, die, wèl te pas bijgebragt, zoo veel uitwerking doen; niets van die mengeling en afwisseling van aandoenlijke en luimige tooneelen, welke het Treur- en Blijspel in zich zamenvattende Tooneelspel anders verlevendigen. Het geheel is een ernstig stuk, in alledaagschen stijl, doch met eene gelukkige ontknooping. Echter zal het zich, wanneer de uitvoering goed is, niet zonder belangstelling ten einde zien spelen door ieder, die het te voren niet gelezen heeft: want kent men het eenmaal, dan heeft het te weinig treffends, om het meermalen bij te wonen. Het is dus een stuk, dat slagen kan, en echter nimmer een' blijvenden opgang zal maken. Dergelijke voortbrengselen kan men gerust middelmatig noemen. Zeer verkeerd is het van den Schrijver, Spaanschen en Spaanschgezinden telkens van den Bloedraad te laten spreken, even alsof er ooit een Geregtshof onder dien titel bestaan had. De Raad der Beroerten werd door de misnoegde Edelen en burgers te regt de Bloedraad genoemd; doch dit was een schimpnaam. Spanjaard en Spaanschgezinde zullen dien Raad bij deszelfs wezenlijke benaming hebben aangeduid. In hope, dat de Heer vreede bik, zoo hij weder voor het tooneel werkzaam wil zijn, iets zal leveren, dat kernachtiger is en meer vinding verraadt, dan hetgeen hij thans uit een' vrij middelmatigen Roman heeft zamengesteld, eindigen wij eene beoordeeling, die tot onze smart niet gunstig wezen kon.