Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1835

De grondstelling der R.K. Kerk, dat buiten haar geene zaligheid mogelijk is, ontwikkeld door den Hoogeerwaardigen Bisschop van Hermopolis en Eersten Aalmoezenier des Konings van Frankrijk, Karel X. Na 't Fransch, door Jan-J.F. Wap, Koninklijken Militaire-Akademie-Leeraar, enz. Te Breda, bij van Gulik en Hermans. 1832. In gr. 8vo. IV en 45 Bl. f :-55.

In eene Voorafspraak (gewoonlijk Voorberigt of Voorrede genoemd) geeft de Heer wap te kennen, wat hem bewogen heeft, dit stukje in onze taal ter lezing aan te bieden. Hij schijnt te meenen, dat de Protestanten (met uitzondering van weinigen, als b.v. bilderdijk, hier met name genoemd) Romes Kerkleer niet kennen. Hij schrijft althans: ‘Zoo kan ik mij toch evenwel niet onthouden, om, naar mijn zwak vermogen, door de uitgave der onderwerpelijke Rede (sic?) van den beroemden Bisschop frayssinous, mede bij te dragen tot het beter begrip van onzen Kerkleer, en dien alzoo te wreken van alle miskenning, voortspruitende uit de verdraiing, welke onze tegenstreveren zoo gaarne voor de Waarheid willen doen doorgaan.’ De Koninklijke Militaire-Akademie-Leeraar poogt tevens zeker dwaalbegrip aangaande zijne denkwijze te voorkomen, betuigende, zelfs den schijn van onregtzinnig Katholijk niet te willen hebben.

De stelling, dat buiten de R.K. Kerk geene zaligheid is, wordt op eene allezins gematigde wijze door frayssinous verdedigd. Blijkens de Inleiding, wil hij de aanmerkingen en tegenwerpingen van rousseau en dergelijke uit den schoot der Roomsche Kerk zelve voortgekomene ongeloovigen wederleggen. De Schrijver stelt zich drie vragen ter beantwoording voor: Wat

[p. 146]

moet men besluiten ten opzichte van zonder 't H. Doopsel gestorven kinderen? Wat nopens het lot van Christenen, die buiten den schoot der H. Kerk zijn overleden? Wat omtrent de eeuwige bestemming van ongeloovigen, die zonder kennis aan de Openbaring zijn gestorven? Na vooraf nog gewezen te hebben op het onderscheid tusschen kerkelijke leerstellingen en bijzondere gevoelens van deze of gene Godgeleerden, wordt aangemerkt, dat er in de hel, even als in den hemel, verschillende toestanden zijn. Het is een punt des Katholijken geloofs, dat ongedoopte kinderen verstoken zijn van het geluk des hemels, en dat hunne veroordeeling onafscheidbaar is van dit voorrecht - gemis; doch de Kerk beslist niet, of en in welke mate zoodanige kinderen werkelijk gestraft zullen worden. De gevoelens der Godgeleerden verschillen. Ieder kan aannemen, wat hem het meest waarschijnlijk voorkomt en meest overeenstemt met Gods goedheid, bl. 17. - Wat frayssinous voorts schrijft over het lot van Christenen, die buiten den schoot der R.K. Kerk sterven, schijnt een' zeer milden en liefderijken geest te ademen. Hij onderscheidt grondleerstellingen en andere minder ter waarheid afdoende geloofs-artikelen. De Schrijver merkt echter tevens aan, dat de Kerk zoo zeer voor de laatsten als voor de eersten eene onbepaalde, volstrekte onderwerping van verstand en hart eischt; de verachting van één enkel punt is in hare oogen ketterij - zij beschouwt alles, wat haren leer niet belijdt, als buiten den eenigen weg van waarheid en behoud. Doch frayssinous zoekt het harde van deze uitspraak vervolgens weder te verzachten door de aanmerking, dat er voor God schuldlooze dwalingen bestaan, en daarom onschuldig, dewijl zij onwillekeurig plaats grijpen - dwalingen, die eerder uit zwakheid, dan uit boosheid voortkomen, en die den mensch niet zullen worden toegerekend door den Oppersten Rechter, die harten kent en nieren doorgrondt, bl. 20. Die dus ter goeder trouwe buiten de gemeenschap der R.K. Kerk leeft, is

[p. 147]

niet doemwaardig, alleen op grond van zijn buiten-de-Kerk-zijn, bl. 22. Kinderen, hoewel buiten de (R.K.) Kerk gedoopt, zijn niettemin leden der Kerk, en het Rijk der hemelen is hun verzekerd, bijaldien zij voor de jaren des onderscheids sterven. Ook zullen zij, de jaren des onderscheids bereikt hebbende, niet ophouden, tot de Kerk te behooren, bijaldien zij slechts onder het belijden dier hoofdgeloofspunten, welke hunne secte bewaard en met de R.K. gemeen heeft, voor het overige ter goeder trouw handelen, bl. 25. Of er nu in andere Kerkgenootschappen een groot getal ter goeder trouwe dwalenden bestaat, wil frayssinous niet bepalen. Dit, zegt hij, is het geheim Gods. - Ook over hen, die sterven, zonder de Openbaring gekend te hebben, oordeelt de Schrijver zeer verschoonend, dewijl God, naar luid der H. Schrift, veel eischen zal van hem, die veel ontfangen heeft, en minder van die minder erlangde. Hij doet opmerken, dat zij, die het Euangelie niet gekend hebben, niet naar het Euangelie zullen geoordeeld worden, maar volgends de wet des Gewissens. Hij wil echter zoodanig een ongeloovige niet in 't Hemelsch Rijk van gelukzaligheid plaatsen; maar, naar gelang van zijn gedrag, zal hij meerder of minder in bestemming overeenkomen met het lot van zonder 't H. Doopsel gestorven kinderen. Heidenen zullen dus niet gestraft worden, dan wegens feilen, welke zij konden vermeden hebben.

Zoo tracht de Bisschop van Hermopolis de stelling, dat er buiten de Kerk geene zaligheid is, te verklaren en te verdedigen. Wij prijzen de gematigdheid des Schrijvers, en kunnen dit stukje aan Roomsch en Onroomsch ter lezing aanbevelen. Niet, dat wij alles goedkeuren en geene aanmerkingen te maken zouden hebben. Het gansche betoog rust op eene onderstelling, welke geenszins bewezen kan worden. De Kerk zegt, dat buiten de Kerk geene zaligheid is; maar zij weet geen voldoend bewijs te vinden. Bovendien, wij noemen het loffelijk, dat een Bisschop zoo gunstig denkt over ons

[p. 148]

anderen, welke niet tot de Kerkgemeenschap van Rome behooren, en dus ondersteld worden te dwalen; doch wij vragen, of frayssinous de leer van zijne Kerk wel met de meestmogelijke naauwkeurigheid voorstelt? of, van hildebrand af tot op onzen tijd, omtrent ketters en ongeloovigen steeds hetzelfde werd geleerd? en of de hier gepredikte rekkelijke denkwijze de algemeen heerschende is onder de volgelingen van Rome? De Bisschop zegt, bl. 43: Men stelle de oude Kerk niet tegen de hedendaagsche over; men trekke niet te velde tegen hare uitspraken over eenige zinsneden uit de Heilige Schrift of uit de H. Kerk-leeraars; dit alles toch leidt nergens anders toe, dan tot den weg van een onderzoek en nasporen, waartoe bijna het geheele menschelijke geslacht niet berekend is, en waarop men zoo dikwerf de schrandersten heeft zien verdoold loopen. Dit schijnt ons eene uitvlugt, die bewustheid van eene zwakke zaak verraadt. Wij, Protestanten, houden zeer veel van onderzoeken. En gaan wij dan eens de geschiedenis der Inquisitie na, zoo weten wij waarlijk niet, hoe frayssinous zoo vele gruwelen, in den naam der R.K. Kerk gepleegd, zou kunnen vergoelijken, of met zijne, schijnbaar althans, rekkelijke en verdraagzame denkwijze overeenbrengen.