Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1835

[p. 124]

Orbis Terrarum Veteribus cognitus. In usum Juventutis exaratus atque descriptus Opera Christiani Theophili Reichardi. Groningae, apud W. van Boekeren. 1833. Met 21 Kaarten en 3 bladen Voorrede folio. f 7-:

De Heer van boekeren, te Groningen, begrijpende, dat het in ons Vaderland ontbrak aan een' geschikten Atlas voor de oude Aardrijkskunde, om bij het onderwijs dezer wetenschap op de hoogere klassen onzer Latijnsche Scholen te gebruiken, en welke tegelijk voor Studenten, bij hunne verdere beoefening der oude Geschiedenis en Letteren, tot wegwijzer zou kunnen dienen; en tevens inziende, dat de kosten, om zulk een' Atlas te doen vervaardigen, te hoog zouden loopen, om, met eenige hoop op eenen goeden uitslag, dit nu in ons land te ondernemen, - is te rade geworden, met den Uitgever van den Atlas van reichard, te Neurenberg, eene schikking te maken, waardoor hij de verspreiding van dezen Atlas in ons Vaderland zou trachten te bevorderen.

Het doet ons leed, dat het in ons Vaderland zoo ver gekomen is, dat een man als van boekeren, die, door de uitgaaf van menig werk, geschikt ter bevordering van kennis en geleerdheid, getoond heeft, geenszins tegen de steeds wisselvallige kans der uitgave van eenig werk, ook van grooteren omvang, op te zien, gemeend heeft, liever vreemde kaarten te moeten verspreiden, dan eigene te doen vervaardigen; maar wij kunnen evenwel zijne onderneming niet anders dan gepast noemen, waardoor eene wezenlijke behoefte bij ons vervuld wordt, en stemmen geheel in met hetgeen door den Uitgever in zijne Voorrede (naar welker eigenlijken Schrijver wij niet lang zouden behoeven te gissen, daar de Heer van boekeren, indien wij ons niet geheel bedriegen, geen Latijn schrijft) daaromtrent wordt gezegd. Voor het eerste onderwijs in de Aardrijkskunde, zoo wel oude als nieuwe, zouden ook wij aan kaarten zonder namen de voorkeur geven: wij hebben dus ook met genoegen gezien, dat de Uitgever eene zoodanige kaart van Oud-Griekenland en Italië, met eene afzonderlijke naamlijst voorzien, heeft uitgegeven, en zien met verlangen naar het vervolg dezer onderneming uit. Doch aan dit onderwijs

[p. 125]

heeft een jongeling niet genoeg: en welken Atlas zal hij nu in 't vervolg, bij het lezen der oude Schrijvers, gebruiken? De kaarten van ptolemaeus dienden in vorige dagen bij uitsluiting hiertoe. Wij willen de waarde dezer kaarten, als overblijfselen der oudheid, niet verkleinen, maar houden dezelve, voor het onderwijs in de oude Aardrijkskunde, even geschikt, als in onze dagen een compendium voor de Natuur- of Scheikunde, hetwelk een paar eeuwen geleden met regt geprezen werd. Naderhand gebruikte men kaarten van de l'isle, en toen den Atlas van d'anville. De oorspronkelijke Fransche uitgave van dezen Atlas zullen zekerlijk weinigen onzer Lezers ooit gezien hebben: zij was steeds, en is nog, zeer zeldzaam en duur. Te regt liet dus Prof. heeren, bij de vertaling van d'anville's Handboek der oude Aardrijkskunde, deze kaarten, om ze meer algemeen te verspreiden, te Neurenberg bij weigel nagravéren; maar er behoort waarlijk eene wat heel sterke vaderlandsliefde toe, om, met heeren, in zijn Handboek voor de oude Geschiedenis, p. 14, (VIIde deel der origin. uitgaaf zijner werken) te zeggen, dat zij voortreffelijk zijn uitgevoerd! Niemand heeft deze kaarten ooit gebruikt, zonder over de onduidelijkheid van den druk te klagen; en het is meestal niet mogelijk, den loop der rivieren of bergen op dezelve behoorlijk na te gaan. De kleine Atlas van vieth, bij van boekeren te Groningen uitgegeven, zou (vooral in de laatste uitgaaf) hiertoe dienstiger zijn, indien niet de kleine schaal, waarop deze kaarten zijn gemaakt, en de geheele inrigting, voor kinderen bestemd, ze hiervoor ongeschikt maakte. De Uitgever heeft dus door de uitgaaf dezer kaarten, zoo als wij zeiden, eene wezenlijke behoefte vervuld; en de naam van reichard, wiens groote Atlas als een meesterstuk van naauwkeurigheid en nette uitvoering te regt geprezen wordt, deed ons reeds iets goeds van dezelve verwachten. Deze verwachting is evenwel nog verre overtroffen. De kaarten zijn allerkeurigst, duidelijk en net uitgevoerd; en hoewel het aantal namen op dezelve, hier en daar, dat van d'anville overtreft, is alles, zonder de minste verwarring, gemakkelijk te vinden. De laatste waarnemingen van reizigers en geleerden (zoo als die van gauttier betrekkelijk de kusten der Middellandsche Zee, den Archipel en de Zwarte Zee) zijn door den vervaardiger geenszins veronachtzaamd; en het aanwijzen van den togt van hanni-

[p. 126]

bal over de Alpen, van dien van cesar naar de Averni, van den jongeren cyrus en der tienduizend Grieken, en van manlius in Klein-Azië, maakt het gebruik en het nut dezer kaarten niet minder. Wij kunnen dezelve dus, daar zij in prijs minder hoog zijn dan de Atlas van d'anville bij weigel, aan een' ieder ten sterkste aanbevelen, en hopen, dat een goed vertier den Uitgever zal aanmoedigen, om in zijne pogingen ter verbreiding van nuttige geschriften voort te gaan.